ebook O rozwoju dydaktyki języków obcych jako dyscypliny naukowej Maria Dakowska

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2014

Obecnie dydaktyka języków obcych, jako nauka i praktyka, musi sprostać nie lada wyzwaniom. Wynikają one z bezprecedensowych zjawisk społeczno-kulturowych, jakich jesteśmy uczestnikami: wykształcenia się społeczeństwa informacyjnego, dostępności elektronicznych środków komunikacji masowej w kulturze globalnej oraz dominującej roli języka angielskiego jako lingua franca. Zjawiska te wymuszają rewolucję w sposobie myślenia o podstawach nauczania języków obcych.

Książka przedstawia krótki rys usamodzielniania się tej dziedziny, poczynając od refleksji zdroworozsądkowej poprzez tzw. metodykę nauczania aż po wykształcenie się względnie niezależnej dyscypliny akademickiej. Zawiera autorską koncepcję dydaktyki języków obcych jako nauki:
względnie autonomicznej, tzn. określającej swój przedmiot badań według własnych priorytetów,
empirycznej, czyli docierającej do rzeczywistych procesów użycia języka jako komunikacji językowej, oraz, przede wszystkim,
humanistycznej, stawiającej w centrum swojego zainteresowania osobę ucznia jako podmiot procesów użycia i uczenia się języka.

Czytelnik znajdzie w książce uzasadnienie, dlaczego tylko tak rozumiana dyscyplina naukowa może mieć szanse na generowanie wiedzy praktycznie użytecznej, to znaczy aplikacji będących podstawą nowoczesnego i profesjonalnego nauczania języków obcych, zwłaszcza angielskiego, w skali masowej.

*********

On the development of foreign language didactics as a scientific discipline

The book contains an original concept of foreign language didactics, being science: relatively autonomous, i.e. defining its subject of research according to its own priorities, empirical, or reaching the real processes of using language in verbal communication, and, above all, humanistic, focusing on a student as a subject of the processes of language use and learning.

Spis treści ebooka O rozwoju dydaktyki języków obcych jako dyscypliny naukowej

WSTĘP 13

ROZDZIAŁ 1. W poszukiwaniu wiedzy praktycznie użytecznej 15
1.1. Nauczanie języków obcych jako sfera działalności praktycznej a przyswajanie i nauczanie języków obcych jako przedmiot dyscypliny naukowej 16
1.2. Stadia rozwoju dziedziny uczenia się i nauczania języków obcych 18
1.3. Konstytucja dydaktyki języków obcych jako empirycznej dyscypliny naukowej i jej znaczenie dla możliwości generowania wiedzy praktycznie użytecznej 20
1.4. Program nauki empirycznej jako recepta na wiedzę praktycznie użyteczną 22
1.5. Podsumowanie 23

ROZDZIAŁ 2. Dydaktyka języków obcych we współczesności 24
2.1. Wnioski z przeszłości – koncepcja nauczania języków obcych jako metodyki 25
2.1.1. Wady tej koncepcji 26
2.2. Na czym polega określenie własnej tożsamości dziedziny naukowej i dlaczego jest to trudne w przypadku dydaktyki języków obcych? 28
2.3. O możliwościach poznawczych nauki 30
2.4. Zalety programu „normalnej” nauki 32
2.5. Odrzucenie metodyki jako docelowej koncepcji dziedziny przyswajania i nauczania języków obcych 33
2.6. Na czym polega tożsamość dydaktyki języków obcych? 35
2.7. Wybrane koncepcje w nauczaniu języków obcych i ich ocena 38
2.7.1. Autonomia ucznia 38
2.7.2. Nauczanie przez treść 40
2.7.3. Nauczanie oparte na zadaniach 42
2.7.4. Wnioski na przyszłość 45
2.8. Społeczeństwo informacyjne a nauczanie języków obcych 46
2.9. Podsumowanie 50

ROZDZIAŁ 3. Determinanty przedmiotu badań dydaktyki języków obcych 51
3.1. O nieodzowności modelowania zjawisk językowych dla celów dydaktyki językowej 51
3.2. Determinanty zewnętrzne modelu przedmiotu badań 54
3.3. Determinanty wewnętrzne modelowania użycia i przyswajania języka jako przedmiotu badań dydaktyki języków obcych_57
3.3.1. Źródło i status modelu 57
3.3.2. Funkcje modelu wewnątrz nauki 59
3.4. Podsumowanie 60

ROZDZIAŁ 4. Dydaktyka języków obcych jako „normalna” nauka 63
4.1. Problem zasadniczy 63
4.2. Dydaktyka języków obcych jako nauka – w jakim sensie tego terminu? 65
4.3. Co oznacza określenie „normalna” nauka? 65
4.4. Program „normalnej” nauki jako alternatywa względem ujęć skrajnych 67
4.5. Stopień skomplikowania materii językowej a społeczne zapotrzebowanie na wiedzę praktycznie użyteczną 70
4.6. Program „normalnej” nauki jako sposób na redukcję niepewności 73
4.7. Program „normalnej” nauki jako panaceum na rozterki związane z akademicką tożsamością dydaktyki języków obcych 76
4.8. Plusy i minusy programu „normalnej” nauki jako redukcji niepewności 77
4.9. Podsumowanie 78

ROZDZIAŁ 5. Kognitywna koncepcja nauki a dydaktyka języków obcych 79
5.1. Aktywność podmiotu poznawczego w środowisku naturalnym i społeczno-kulturowym 80
5.2. Cechy dystynktywne poznawczej działalności człowieka 81
5.3. Konstruktywny charakter procesów poznawczych 85
5.4. Poznanie naukowe jako specjalizacja procesów poznawczych człowieka 86
5.5. Naukowe procesy poznawcze a dydaktyka języków obcych jako nauka 89
5.6. Podsumowanie 91

ROZDZIAŁ 6. Wyposażenie poznawcze i komunikacyjne ucznia języka obcego 93
6.1. Mapa problemu 94
6.2. Rola świadomości w przyswajaniu języka obcego 96
6.3. Przyswajanie języka obcego jako przetwarzanie informacji przez człowieka 97
6.4. Przyswajanie języka obcego jako przypadek komunikacji językowej 102
6.5. Charakter procesów komunikacyjnych 102
6.6. Zaangażowanie uczestników komunikacji całymi swoimi osobami, umysłem i ciałem 105
6.7. Rodzaje zdarzeń komunikacyjnych 106
6.8. Centralna pozycja znaczenia i sensu w komunikacji językowej 107
6.9. Konstruktywny i strategiczny udział ucznia w komunikacji językowej 108
6.10. Język jako kod komunikacji 109
6.11. Procesy rozumowania dostępne uczniowi 110
6.12. Interakcja pomiędzy procesami komunikacyjnymi a uczeniem się 112
6.13. Podsumowanie 113

ROZDZIAŁ 7. Zamiast wniosków: pytania podstawowe dla nauczania języków obcych 114
7.1. Główne punkty odniesienia w dziedzinie uczenia się i nauczania języków obcych 115
7.2. Z jakim zjawiskiem mamy do czynienia, mówiąc o użyciu i przyswajaniu języka nieprymarnego? 118
7.3. Gdzie zlokalizowane są procesy użycia i uczenia się języka i co ta lokalizacja oznacza dla kwestii nauczania języka obcego w warunkach edukacyjnych? 119
7.4. Jaki jest mechanizm uczenia się języka obcego i co to oznacza dla procesów nauczania tego języka? 120
7.5. Jak przebiega uczenie się języka i jak możemy wywoływać ten proces w warunkach edukacyjnych? 121
7.6. Na czym polega akt przyswajania języka obcego i co to oznacza dla konstruowania aktów nauczania języka? 123
7.7. Jaki charakter mają zmiany zachodzące w procesie uczenia się języka i do jakiego stopnia mogą być one stymulowane w warunkach klasowych? 124
7.8. Jeśli dla celów nauczania odrzucamy tradycyjną lingwistyczną definicję języka jako systemu form, jaka charakterystyka użycia języka powinna ją w związku z tym zastąpić? 124
7.9. Podsumowanie 128

ZAKOŃCZENIE 129
SUMMARY: On the development of foreign language didactics as a scientific discipline 131
SPIS LITERATURY 133
WYJAŚNIENIE WAŻNIEJSZYCH TERMINÓW 138
INDEKS 141