ebook Od schematyzmu transcendentalnego do montażu Katarzyna Weichert

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2021

Prezentowany tom stanowi próbę opracowania pojetycznego i krytycznego modelu wyobraźni. Koncepcja Immanuela Kanta i jej hermeneutyczne oraz fenomenologiczne reinterpretacje stanowią teoretyczną podstawę odpowiedzi na pytanie o twórczy potencjał wyobraźni oraz zasadę działania obrazów.

W procesie odkrywania i poszerzania sensu doświadczenia pojetyczny aspekt wyobraźni (zdolność do tworzenia treści i wydobywania ukrytego znaczenia) łączy się z aspektem krytycznym (przekraczanie zastanych klasyfikacji i warunkowanie możliwości pojawienia się tego, co nowe). Wymaga to potraktowania wyobraźni jako aktu tworzenia i łączenia obrazów oraz ich pracy.
Dynamika wyobraźni pozwala na konstruowanie i dekonstruowanie struktur językowych i obrazkowych, na dostrzeganie w nich zależności, podobieństw i różnic.

Książka wypełnia w polskiej filozofii poważną lukę w myśleniu o wyobraźni. Poszerza dotychczasowe rozważania o niej (z takich dziedzin jak hermeneutyka, fenomenologia, teoria obrazu) przez ugruntowanie współczesnych rozwiązań w filozofii Kanta i pokazanie jej zastosowań i konceptualnych przeobrażeń.

Kant wraz z pytaniem o warunki możliwości poznania i możliwości interpretacji świata określa niezwykle istotną rolę wyobraźni – w procesie syntezy i schematyzacji dostarcza ona treści doświadczania. Jest zarazem władzą, która umożliwia estetyczne przeczucie jeszcze nierozpoznanego sensu. Kant otwiera tym samym tematykę pracy obrazów: oddziaływania na siebie przedstawień (wzajemnego różnicowania i dopełniania), ich uporządkowania i roli, jaką grają w rozpoznaniu koniecznych oraz możliwych relacji. Rezonuje ona wszędzie tam, gdzie zadawane jest pytanie o zmysłowe wyłanianie się sensu, twórczy i obrazowy zasób metafory, zespalanie wydarzeń w narracyjną całość, a fragmentów w doświadczenie, jak również o granice tego, co dyskursywne. Główny cel pracy stanowi odpowiedź na pytanie, pod jakimi warunkami obrazy, ich kształtowanie, bogactwo naoczności jest sensotwórcze oraz na czym praca obrazów polega. Książka wypełnia w polskiej filozofii poważną lukę w myśleniu o wyobraźni. Poszerza dotychczasowe rozważania o niej (z takich dziedzin jak hermeneutyka, fenomenologia, teoria obrazu) przez ugruntowanie współczesnych rozwiązań w filozofii Kanta i pokazanie jej zastosowań i konceptualnych przeobrażeń.

******

From Transcendental Schematism to Montage. The Poietic and Critical Model of Imagination

The book closes a significant gap in Polish philosophical thought on imagination. It expands the current reflections on it (in such areas as hermeneutics, phenomenology, the theory of the image), strengthening contemporary solutions in Kant’s philosophy and showing its uses and conceptual transformations.

Spis treści ebooka Od schematyzmu transcendentalnego do montażu

Wstęp 9

Rozdział I. Kantowski model wyobraźni transcendentalnej 23
1. Wstęp 23
2. Wyobraźnia w strukturach poznawczych 29
2.1. Syntezy 29
2.2. Proces syntezy jako czytanie przyrody 42
2.3. Postaciowa rola wyobraźni 47
2.4. Schematy czystych pojęć intelektu 51
3. Wyobraźnia w doświadczeniu estetycznym 62
3.1. Refleksyjna władza sądzenia 62
3.2. Piękno a podmiot i syntezy wyobraźni 68
3.3. Idea estetyczna 74
3.4. Wzniosłość 82
4. Podsumowanie 88

Rozdział II. Metafora i obraz. O wolnej wyobraźni wytwórczej 97
1. Wstęp 97
2. Metafora 99
2.1. Sens a status obrazu 99
2.2. Metafora – od substytucji do interakcji 105
2.3. Obrazowy wymiar metafory 115
2.4. Poetyzowanie – metafora i obraz 119
2.5. Metafora a symbol 130
3. Obraz 133
3.1. Estetyczne zanurzenie w świecie i estetyczna nieodróżnialność 134
3.2. Malarski schematyzm 140
3.3. Widzialność a wizualność 149
3.4. Obecność tego, co materialne 153
3.5. Naddeterminacja i złośliwy schematyzm 168
4. Podsumowanie 177

Rozdział III. Aplikacje i rozwinięcia. Konstrukcyjny i dekonstrukcyjny aspekt działania wyobraźni 181
1. Wstęp 181
2. Tworzenie treści jako syntetyczna i schematyczna konstrukcja 182
2.1. Paradygmat poszlak i możliwość rekonstrukcji wydarzeń 185
2.2. Syntetyczna funkcja intrygi w powieści 189
2.3. Mimesis a świat przeżywany 198
2.4. Film jako opowieść 204
2.5. Wyobraźnia historyczna 215
3. Warsztat montażu wyobrażeniowego 221
3.1. Wyobraźnia wobec niewyobrażalnego 221
3.2. Montaż jako strategia twórcza 237
3.3. Montaż jako strategia krytyczna 251
4. Podsumowanie 270

Zakończenie 275
Bibliografia 289
Summary 297