Za darmo

ebook Wojna powietrzna a międzynarodowe prawo humanitarne Mateusz Piątkowski

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2020

Znaczenie siły powietrznej dla prowadzenia operacji wojskowych jest współcześnie niepodważalne. Lotnictwo było jednym z kluczowych elementów sukcesu polityczno-militarnego w niemal wszystkich konfliktach XX wieku. Niestety, pomimo wielkiego znaczenia tego rodzaju sił zbrojnych, niewspółmiernie skąpe są rozważania na temat aspektów prawnych operacji lotniczych, zwłaszcza w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego. Okoliczność ta była często wykorzystywana przez walczących, którzy, operując w „szarej strefie” prawa wojny, dokonywali co najmniej kontrowersyjnych ataków na ośrodki miejskie, gdzie ginęli niewalczący. Książka ta nie jest ograniczona wyłącznie do najbardziej dyskutowanego aspektu bombardowania, lecz dotyczy także innych zagadnień związanych z wojną powietrzną, nieopisywanych szerzej w literaturze przedmiotu.

Spis treści ebooka Wojna powietrzna a międzynarodowe prawo humanitarne

Ważniejsze skróty 17

Wstęp 19
Wybór głównego tematu monografii 22
Struktura opracowania 24
Cele i główne tezy opracowania 26
Metodologia badań 27

Rozdział I. Zjawisko wojny powietrznej od początków lotnictwa wojskowego do współczesności 29
1. Definicja wojny powietrznej 29
2. Wojna powietrzna w ujęciu historycznym 32
3. Doktryna wojny powietrznej w okresie międzywojennym 41
4. Lotnictwo w okresie międzywojennym 55
5. Zarys działań lotnictwa w okresie II wojny światowej 57
6. Powojenne wykorzystanie sił powietrznych 73
7. Konflikt zbrojny w Wietnamie – nowa perspektywa wykorzystania sił powietrznych 78
8. Współczesna wojna powietrzna 91
9. Lotnictwo na tzw. wojnie z terrorem 106
10. Wnioski 114

Rozdział II. Prawo wojny powietrznej i jego źródła 117
1. Uwagi wstępne 117
2. Definicja prawa wojny powietrznej 117
3. Definicja wojskowego statku powietrznego 118
4. Generacje prawa wojny powietrznej 119
5. Źródła międzynarodowego prawa wojny powietrznej 121
6. Międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka jako źródło prawa wojny powietrznej 156

Rozdział III. Materialny zakres prawa wojny powietrznej 167
1. Uwagi wstępne 167
2. Wojna jako instytucja prawa międzynarodowego 167
3. Historyczne spojrzenie na definicję wojny 168
4. Od „wojny” do „konfliktu zbrojnego” 171
5. Napad powietrzny i jego rola w określeniu granic obowiązywania temporalnego międzynarodowego prawa humanitarnego 176
6. Przykłady jednostronnych incydentów zbrojnych z udziałem lotnictwa 177
7. Subiektywna teoria konfliktu zbrojnego 181
8. Obiektywna teoria konfliktu zbrojnego. Kontrowersje związane z chwilą jego powstania oraz kryterium intensywności 184
9. Elementy subiektywne i obiektywne konfliktu zbrojnego 189
10. Konkluzje 198
11. Temporalny zakres obowiązywania międzynarodowego prawa humanitarnego 199
12. Niemiędzynarodowa wojna powietrzna 209
13. Niemiędzynarodowy konflikt zbrojny 210
14. Status załogi wojskowego statku powietrznego w niemiędzynarodowym konflikcie zbrojnym 215
15. Geograficzny zakres stosowania prawa wojny powietrznej 217

Rozdział IV. Rozwój prawa wojny powietrznej 221
1. Prawo wojny powietrznej jako część tzw. prawa haskiego. Uwagi wstępne 221
2. Depesza Otto von Bismarcka z 18 listopada 1870 roku 225
3. Prawo bombardowań artyleryjskich 227
4. Konferencja brukselska z 1874 roku 232
5. Projekt prawa wojny lądowej z 1880 roku Instytutu Prawa Międzynarodowego 235
6. Próba delegalizacji wojny powietrznej – Haga 1899 235
7. Projekt Instytutu Prawa Międzynarodowego bombardowań morskich miast otwartych z 1896 roku 238
8. Bombardowania lądowe i morskie – Haga 1899 240
9. Status prawny przestrzeni powietrznej na początku XX wieku 243
10. I projekt Paula Fauchille’a z 1902 roku 244
11. Międzynarodowe prawo wojny powietrznej w projekcie Paula Fauchille’a z 1902 roku 248
12. Sesja Instytutu Prawa Międzynarodowego w Gandawie w 1906 roku 251
13. Rozwój prawa lotniczego przed I wojną światową 254
14. Rozwój zasady wyłącznej suwerenności państwa w przestrzeni powietrznej 257
15. II konferencja pokojowa w Hadze z 1907 roku 258
16. Sesja Instytutu Prawa Międzynarodowego w 1910 roku 271
17. Sesja Instytutu Prawa Międzynarodowego w 1911 roku 273
18. Projekt prawa wojny powietrznej Paula Fauchille’a 273
19. Komentarz do projektu kodeksu wojny powietrznej z 1911 roku 278
20. Projekt praw wojny powietrznej V. Le Moyne'a 280
21. Projekt prawa wojny powietrznej autorstwa Jamesa M. Spaighta 281
22. Regulacja statusu prawnego przestrzeni powietrznej w latach 1911–1918 285
23. Erozja immunitetu miast niebronionych 289
24. Krytyka art. 25 Regulaminu haskiego z 1907 roku. Dyskusja nad prawnym
statusem Londynu jako miasta bronionego 290
25. I wojna światowa – doktryna francuska a bombardowania powietrzne 292
26. Artykuł 25 Regulaminu haskiego z 1907 roku i jego wymiar w wojnie powietrznej 296
27. Projekt bombardowań powietrznych Paula Fauchille’a 297
28. Atak na Lipawę z 29 stycznia 1915 roku 300
29. Kazuistyczne podejście do teorii celu wojskowego 301

Rozdział V. Haskie reguły wojny powietrznej i ich wpływ na prawo wojny powietrznej w okresie II wojny światowej. Stan prawa wojny powietrznej w latach 1945–1972 303
1. Doświadczenia I wojny światowej – wojna powietrzna w perspektywie prawnej. Status XIV Deklaracji haskiej z 1907 roku 303
2. Waszyngtońska konferencja rozbrojeniowa 1921–1922 305
3. Zagadnienie wojny powietrznej na waszyngtońskiej konferencji rozbrojeniowej 307
4. Haskie reguły wojny powietrznej z 1923 roku 309
5. Prawo bombardowań powietrznych w regulacji z 1923 roku 323
6. Wady Haskich reguł wojny powietrznej z 1923 roku 334
7. Recepcja Haskich reguł wojny powietrznej z 1923 roku w doktrynie prawa międzynarodowego 338
8. Doktryna prawa międzynarodowego i teoria celu wojskowego 344
9. Pozostałe zagadnienia poruszone w ramach Haskich reguł wojny powietrznej z 1923 roku 348
10. Raport specjalistów MKCK z 1930 roku 357
11. Kongres praski z 1922 roku. Wojna powietrzna i międzynarodowe prawo lotnicze 360
12. Konferencja rozbrojeniowa 1932–1934 w Genewie 361
13. Stowarzyszenie Prawa Międzynarodowego – International Law Association (ILA) 369
14. Projekt MKCK z Monako z 1934 roku 375
15. Liga Narodów i zagadnienie wojny powietrznej 378
16. Rezolucja Ligi Narodów z 1938 roku w sprawie bombardowań powietrznych 381
17. Studium André Henry-Coüanniera 391
18. Próby ratyfikacji dokumentu z 1923 roku 392
19. Przykłady implementacji treści Haskich reguł wojny powietrznej z 1923 roku do regulaminów wojskowych 398
20. Czy Haskie reguły wojny powietrznej z 1923 roku uzyskały status zwyczajowy przed 1 września 1939 roku? 406
21. II wojna światowa i stan przestrzegania norm prawa wojny powietrznej 410
22. Represalia w wojnie powietrznej jako uzasadnienie totalnej wojny powietrznej 419
23. Stan prawa wojny powietrznej w początkowym okresie II wojny światowej 425
24. Upadek norm rządzących wojną powietrzną w okresie II wojny światowej 428
25. MKCK w okresie II wojny światowej 434
26. Projekt MKCK z New Delhi z 1956 roku 434
27. Doktryna prawa międzynarodowego wobec zjawiska nieograniczonej wojny powietrznej 442

Rozdział VI. Prawo wojny powietrznej w świetle PD I 447
1. Uwagi ogólne 447
2. Definicja pojęcia ludności cywilnej. Problem quasi-kombatantów 449
3. Bombardowanie strefowe w PD I 456
4. Zakaz ataków bez rozróżnienia w PD I 460
5. Zasada proporcjonalności w PD I 469
6. Definicja ataku 484
7. Deklaracje interpretacyjne do treści PD I 486
8. Definicja celów wojskowych w PD I 488
9. Ochrona dóbr kultury 512
10. Ochrona środowiska naturalnego a prawo wojny powietrznej 517
11. Ochrona infrastruktury szczególnego typu 520
12. Stosowanie środków ostrożności 525
13. Status obszarów niebronionych 537
14. IV Konwencja genewska z 1949 roku i prawo wojny powietrznej 545
15. III Konwencja genewska z 1949 roku i prawo wojny powietrznej 547
16. II Konwencja genewska z 1949 roku 551
17. Relacja PD I w stosunku do wcześniejszych norm prawa bombardowań powietrznych 551
18. Granice kodyfikacji prawa wojny powietrznej przez PD I 556

Rozdział VII. Wybrane aspekty prawa wojny powietrznej o charakterze szczegółowym 561
1. Uwagi wstępne 561
2. Status osób ewakuujących się w sytuacji awaryjnej z uszkodzonego samolotu 561
3. Wiarołomstwo, stosowanie fałszywych oznaczeń 569
4. Perfidia a fortele wojenne 574
5. Kamuflaż w wojnie powietrznej 578
6. Oznakowanie wojskowych statków powietrznych 584
7. Oznaczenie o zmniejszonej widoczności. Oznaczenie bezzałogowych wojskowych statków powietrznych 591
8. Obowiązek umundurowania załogi wojskowego statku powietrznego 595
9. Zasady rządzące legalnością uzbrojenia wojskowego statku powietrznego 598
10. Wybrane zagadnienia związane z wykorzystaniem uzbrojenia lotniczego 609
11. Wojna powietrzna w świetle międzynarodowego prawa lotniczego 627

Rozdział VIII. Wojna powietrzna i orzecznictwo międzynarodowe 633
1. Uwagi wstępne 633
2. Sprawa poruczników Walkera i Smitha – stosowanie amunicji zapalającej w wojnie powietrznej 633
3. Wyrok grecko-niemieckiego Mieszanego Trybunału Arbitrażowego w sprawie Coenca Bros v. Niemcy oraz wyrok rumuńsko-niemieckiego Mieszanego Trybunału Rozjemczego w sprawie Kiriadolou v. Niemcy 634
4. Sprawa Lotus i jej wpływ na międzynarodowe prawo humanitarne 637
5. Kommandobefehl 639
6. Sprawa linczu w Essen 639
7. Ustawa o nieprzyjacielskich lotnikach 640
8. Sprawa zatopienia statku „Laconia” 643
9. Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze 645
10. Międzynarodowy Trybunał Wojskowy dla Dalekiego Wschodu 654
11. Zasada Rendulica 658
12. Ryuichi Shimoda i inni v. Państwo 661
13. Opinia doradcza MTS z 1996 roku 665
14. Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii 671
15. Raport Komitetu przy Prokuratorze MTKJ w sprawie bombardowań NATO w Serbii w 1999 roku 690
16. Raport Goldstone’a 700
17. Libia 2011 703
18. Operacja „Protective Edge” 704
19. Eritrea-Ethiopia Claims Commission (Komisja do spraw roszczeń Erytrea – Etiopia) 708
20. Sprawa płk. Georga Kleina 709
21. Niezależna Międzynarodowa Komisja Śledcza do spraw Syryjskiej Republiki Arabskiej 711
22. Raport do Kongresu Stanów Zjednoczonych z przebiegu działań podczas I wojny w Zatoce Perskiej 712

Rozdział IX. Bezzałogowość i autonomia w wojnie powietrznej 715
1. Bezzałogowość w wojnie powietrznej 715
2. Autonomia i przyszła wojna powietrzna 724

Zakończenie 751

Bibliografia 757