ebook Zmiany cech biologicznych i funkcjonalnych kobiet w okresie 20 lat w aspekcie zmian społecznych i stylu życia Monika Łopuszańska-Dawid

Wstęp: W latach 1996-2006 w wielu krajach Europy Środkowo-Wschodniej miały miejsce przeobrażenia systemowe, jednak ich szczególna gwałtowność w Polsce sprawiła, że społeczeństwo polskie postawione zostało w obliczu nieuniknionego, ale i unikatowego eksperymentu zarówno ekonomicznego, społecznego, jak i w pewnym sensie biologicznego. Badania zmian cech biologicznych i funkcjonalnych człowieka w gwałtownie zmieniających się warunkach środowiska, dają okazję do wnioskowania, w jaki sposób zmiany zachodzące w środowisku społecznym przekładają się na stan biologiczny poszczególnych grup społecznych oraz jakie czynniki i w jakim natężeniu odpowiadają za nie-równości społeczne.
Cele: Głównym celem niniejszego opracowania była ocena zmian cech biologicznych i funkcjonalnych kobiet w dwudziestoleciu 1986-2006 w aspekcie zmian społecznych i stylu życia. Celami pracy były również: 1. analizy kierunków zmian wybranych elementów stylu życia oraz dobrostanu psychicznego kobiet w analizowanym okresie, 2. analizy występowania trendów sekularnych wybranych wskaźników biomedycznych, 3. wyznaczenie grup społecznych, których kondycja biologiczna i stan funkcjonalny zmieniły się w największym stopniu w badanym okresie, 4. ocena siły i kierunku zależności wybranych czynników społecznoekonomicznych i stylu życia z kondycją biologiczną i sprawnością fizyczną kobiet w latach 1986-2006, 5. ocena ryzyka wystąpienia głównych cywilizacyjnych zagrożeń zdrowotnych kobiet w latach 1986-2006.
Materiał i metody: Materiał stanowiły dane antropometryczne, mierniki kondycji biologicznej, in-formacje o sprawności fizycznej i stylu życia oraz dane społeczne 5042 kobiet w wieku 40-50 lat, zdrowych, aktywnych zawodowo mieszkanek Wrocławia. W okresie dwudziestolecia 1986-2006 r. w latach 1986 r., 1991 r., 1996 r. i 2006 r. zbadano cztery kohorty urodzeniowe kobiet. Szerokie spektrum analizowanych cech biomedycznych pozwoliło ocenić budowę somatyczną ciała, sprawność fizyczną, stan układu oddechowego, krwionośnego, gospodarkę lipidową, węglowodanową i parametry hematologiczne krwi. Badanie ankietowe dostarczyło informacji społecznoekonomicznych, o wybranych elementach stylu życia i kondycji psychofizycznej badanych kobiet. W pracy zastosowano zarówno podstawowe, jak i jedno- i wieloczynnikowe analizy statystyczne.
Wyniki: W badanym okresie stwierdzono korzystne zdrowotnie trendy w zmianach budowy ciała. Poprawie uległ stan układu krwionośnego i oddechowego. Korzystne zmiany stwierdzono w parametrach biochemicznych i hematologicznych krwi oraz w sprawności fizycznej kobiet. Pomimo pozytywnych trendów sekularnych niemal wszystkich mierników biomedycznych, w 1991 r. nastąpiło wy-raźnie ich załamanie. Stwierdzono istnienie regularnych gradientów społecznych niemal wszystkich miar kondycji biologicznej i stanu funkcjonalnego. W zakresie niektórych miar stanu biologicznego dystanse społeczne w badanym okresie zmniejszyły się, co było efektem korzystniejszych zdrowotnie trendów sekularnych u kobiet z niższym wykształceniem. Głównym czynnikiem społecznoekonomicznym różnicującym stan badanych kobiet był poziom ich wykształcenia, a spośród elementów stylu życia, palenie papierosów oraz bierność fizyczna.
Wnioski: W okresie intensywnych zmian politycznych, ekonomicznych i społecznych dwudziestolecia 1986-2006, kierunki trendów analizowanych cech zawodowo czynnych kobiet w piątej dekadzie życia wskazują na polepszenie ich kondycji biologicznej i stanu funkcjonalnego. Otrzymane informacje o uwarunkowaniach stanu biologicznego kobiet, oprócz znaczenia jednostkowego, winny przede wszystkim mieć istotny wpływ na politykę zdrowotną kraju i właściwe konstruowanie modeli eduka-cyjnych promujących prozdrowotny styl życia. Nowo skonstruowane programy profilaktyczne powinny bowiem uwzględniać zarówno sensytywność jak i zróżnicowane zdolności adaptacyjne poszczególnych grup społecznych do zmieniających się warunków środowiska, co w środowisku rozszerzającej się Europy, może mieć istotne znaczenie zarówno poznawcze jak i praktyczne.