-11%

ebook Amorficzne kategorie estetyczne jako praktyki twórcze i poznawcze Monika Błaszczak

Wydawca: Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu

Rok wydania: 2024

Książka jest propozycją spojrzenia na współczesne, XX- i XXI-wieczne teksty kultury z szerokiej transdyscyplinarnej perspektywy. Poszukiwanie nowego języka opisu, analizy i interpretacji zjawisk w naukach humanistycznych autorka przeprowadza „w poprzek”, w „splątaniu” różnych dziedzin i dyscyplin. Trudność w znalezieniu właściwego języka teorii nie jest oczywiście żadnym odkryciem. Jednak samo poszukiwanie i próba odnalezienia języka „pomiędzy” dyskursami wydaje się nową jakością. Autorka wykorzystuje swoje szerokie naukowe zaplecze – przede wszystkim literaturoznawcze, jak również teatrologiczne i kulturoznawcze – odwołując się do przykładów z zakresu literatury, teatru, performansu, sztuk performatywnych i wizualnych. Reinterpretacji podlega rola badacza, twórcy i odbiorcy, a także samego dzieła, nazywanego zdarzeniem, praktyką, procesem, doświadczeniem. To właśnie doświadczenie estetyczne stanowi główną oś prowadzonych rozważań. Przewodni kierunek zainteresowań w tej pracy dotyczy przenoszenia pojęć z nauki do sztuki oraz na obszar literacki, a sztuka traktowana jest jako teoria poznania. Analizowane kategorie estetyczne to: sypkość, przezroczystość, płynność, chropowatość/szorstkość, lepkość, smak(owitość) i wonność oraz chrobotliwość, szumność i gwarność. Tytułowa amorficzność odnosi się zarówno do samych analizowanych kategorii estetycznych, jak i do konstrukcji całej książki i sposobu pisania. Amorficzność – bezkształtność, a także polimorficzność – wielokształtność to dwa ważne pojęcia, których użycie w niniejszej rozprawie oscyluje między ujęciem dosłownym, wychodzącym od tego, co fizyczne, a metaforycznym.

Spis treści ebooka Amorficzne kategorie estetyczne jako praktyki twórcze i poznawcze

Wstęp. Od sypkości do chrobotliwości – fizykalne kategorie estetyczne jako pojęcia „pomiędzy”

Rozdział 1. Sypkość – od Becketta do Moneta

1.1. Prochem jesteś… – rozważania o vanitas
1.2. Obracasz się w popioł z każdym szeptem – w świecie Becketta
1.3. Ścierasz kurz rzeczywistości i niepamięci
1.4. Na styku żywiołow – ogień zniszczenia i oczyszczenia
1.5. I (nie) odrodzisz się z popiołow – szaleństwo i choroba
1.6. W pyle tej ziemi – motyw kopca
1.7. Zamki z piasku – życie jako plaża i piaskownica
1.8. Ziarnista struktura obrazu – od impresjonistow do sztuki „piaskowej”
1.9. „Spopielałe” zakończenie

Rozdział 2. Przezroczystość – od Calvina do Bieńczyka

2.1. Pomiędzy przezroczystością a mglistością
2.2. Przezroczystość – cecha materii czy filtr naszego poznania?
2.3. Przezroczysta metoda – Calvino a Bieńczyk
2.3.1. Calvinowska metoda przejrzystości
2.3.1.1. Dokładność struktury kryształu
2.3.1.2. Mglista wielorakość
2.3.1.3. Ciężka lekkość intertekstowych uwikłań
2.3.1.4. Szybkie spojrzenie (niedo)widzenia
2.3.2. Bieńczykowa metoda przezroczystości
2.3.2.1. Świetlistość i szklistość – w olśnieniu (nie)poznania
2.3.2.2. Przezroczyste obrazy – malarze światła
2.3.2.3. Przezroczysta „architektura szkła”
2.3.3. Spotkanie w idei przezroczystości
2.4. Przezroczysta własność bytu ulotnego – o tworczości Kundery
2.5. Sztuka stworzona z powietrza

Rozdział 3. Płynność – od Heraklita do Baumana

3.1. Od stanu do procesu
3.2. Od literatury przez film i performans do teatru – płynne „sztuki splątane”
3.3. Od człowieka – do zwierzęcia – do maszyny. Animal studies – dyskurs post- i transhumanistyczny
3.3.1. Człowiek-zwierzę – mięsność bytow ludzkich i nie-ludzkich
3.3.2. Człowiek-golem / Człowiek-kukła
3.3.3. Człowiek-maszyna / cyborg – podmiot czy przedmiot?
3.3.4. Ludzko-zwierzęce „umieranie” – międzygatunkowa wspolnotowość doświadczenia śmierci
3.4. O „płynnej” architekturze – od secesyjnego ornamentu do transarchitektury 250
3.5. Performowanie płynności – między sztuką a codziennością

Rozdział 4. Chropowatość / Szorstkość – od Baumgartena do Auslandera

4.1. Chropowatość kategorii i definicji
4.2. Polisensoryczność odbioru – od „samodzielnej estetyki” do zwrotow sensorycznego i afektywnego
4.3. Chropowata struktura tekstu – strukturalno-gatunkowy (nie)ład – od Rożewicza do liberatury
4.4. Szorstcy w obejściu bohaterowie – w kręgu dramaturgii Pokolenia porno
4.5. Chropowate i szorstkie obcowanie z dziełem – od malarzy materii do sztuki haptycznej
4.5.1. Malarstwo materii – chropowate, szorstkie, kłujące przedmioty-obraz
4.5.2. Liberatura i sztuka haptyczna – poszerzenie odbioru
4.6. Dotykaj i działaj! – dramaturgia zmysłow
4.6.1. Dotknąć muzeum
4.6.2. Dotknąć teatru
4.6.3. Dotknąć „poprzez ekran” – immersja zmysłow

Rozdział 5. Lepkość, wonność, smakow(it)ość – od Kristevej do Berleanta

5.1. Lepki wstręt i obrzydzenie – obszary estetycznego ryzyka
5.2. Smakow(it)ość – materialno-cielesne aspekty spożywania
5.2.1. Ucztowanie – obżarstwo, opilstwo i somatyczne od-głosy
5.2.2. Potęga głodu – ucztowanie na opak
5.3. Wonność – olfaktologia w literaturze i sztuce
5.4. Ciało, które boli – somatoestetyczne zmagania z cielesnością
5.5. „Brzydka” śmierć – od wstrętu do wzniosłości negatywnej
5.6. Estetyka negatywna Berleanta – w kręgu estetyki codzienności

Rozdział 6. Chrobotliwość, szumność i gwarność – od Białoszewskiego do Koterskiego

6.1. W kulturze słuchu i dźwięku – sound studies – od okulocentryzmu do somatoakustyki i pamięci dźwiękowej
6.2. Szumy, zlepy, ciągi – tekst dźwiękowy Białoszewskiego
6.3. Stukot przeszłości – dźwiękowe performanse pamięci
6.4. Muzyczna kompozycja tekstu dramatycznego – w fonosferze Nonduma
6.5. Kakofonia egzystencjalna – obsesyjno-kompulsywna audiosfera bohatera Dnia świra Koterskiego

Zakończenie – Estetyka burzy

Bibliografia

Bibliografia przedmiotowa

Bibliografia podmiotowa

Teksty literackie

Spektakle i działania performatywne

Inne wydarzenia/działania artystyczne

Spis fotografii

Indeks osób

Summary (Amorphous aesthetic categories as creative and cognitive practices)