ebook Angielski w praktyce opiekuna osób starszych, chorych i niepełnosprawnych Anna W. Kierczak

Wydawca: PZWL

Rok wydania: 2014

Książka-samouczek łączy w sobie cechy podręcznika szkolnego, rozmówek oraz słownika tematycznego. Zawiera zwroty, polecenia i pytania, które będą przydane w codziennej praktyce zawodowej opiekuna medycznego w porozumiewaniu się z pacjentem anglojęzycznym. Publikacja może być wykorzystana zarówno do nauczania języka pod kierunkiem nauczyciela, jak i do samodzielnej nauki.
Układ książki pozwala na szybkie nawiązanie komunikacji językowej. Indeks najważniejszych wyrażeń i czynności ułatwia wyszukanie potrzebnych angielskich słów i wyrażeń, a podana w nawiasach uproszczona transkrypcja fonetyczna umożliwia naukę ich wymowy.
Publikacja adresowana jest do osób kształcących się w zawodzie opiekuna medycznego oraz praktyków. Jest również napisana z myślą o wszystkich, którzy chcą podjąć pracę w krajach anglojęzycznych lub na co dzień, w życiu zawodowym, mają do czynienia z językiem angielskim z tej dziedziny i pragną usystematyzować oraz utrwalić dotychczas zdobytą wiedzę.

Spis treści ebooka Angielski w praktyce opiekuna osób starszych, chorych i niepełnosprawnych

Przedmowa – Preface 19
Skróty i znaki objaśniające – Abbreviations 21

CZĘŚĆ 1 – PART 1. Opiekun medyczny – Personal care assistant 23

1.1 Instytucje opieki zdrowotnej – Healthcare agencies 23
Osoby wymagające długotrwałej opieki – Persons needing long-term care 25
1.2 Zespół medyczny – Health team 26
1.3 Obowiązki i zadania opiekuna medycznego – Nursing assistant duties and tasks 28
Komunikacja z zespołem opiekuńczym i terapeutycznym – Communicating with nursing and health team 31
Przydatne zwroty i pytania – Useful expressions and questions 33
1.4 Środki ochrony osobistej – Personal protective equipment 44

CZĘŚĆ 2 – PART 2. Prawa, prywatność i poczucie komfortu podopiecznego – Person’s rights, privacy and comfort 47

2.1 Prawa podopiecznego – Person’s rights 47
Przedstawicielstwo – Representation 49
Członkowie rodziny, krewni, przyjaciele, znajomi – Family members, relatives and friends 50
2.2 Prywatność – Privacy 52
Wyposażenie zapewniające pełną prywatność – Equipment ensuring full visual privacy 53
Inne przydatne terminy i wyrażenia – Other useful terms and expressions 55
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 56
2.3 Zachowanie poufności – Confidentiality 58
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 60
2.4 Komfort podopiecznego – Person’s comfort 61
Wygodny pokój i przyjazne otoczenie – Comfortable room and friendly surroundings 62
Dźwięki, które mogą przeszkadzać – Sounds that may disturb 65
Przydatne polecenia i pytania – Useful orders and questions 66
2.5 Ból – Pain 72
Rodzaje bólu – Types of pain 72
Opis bólu – Pain description 74
Lokalizacja bólu – Pain location 78
Ocena bólu – Pain assessment 80
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 86
2.6 Sen i odpoczynek – Sleep and rest 93
Rodzaje snu – Types of sleep 93
Czynniki wpływające na sen – Factors affecting sleep 94
Zaburzenia snu – Sleep disorders 94
Promowanie snu i odpoczynku – Promoting sleep and rest 96
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 99

CZĘŚĆ 3 – PART 3. Bezpieczeństwo podopiecznego – Person’s safety 101

3.1 Bezpieczeństwo – Safety 101
Kolorowe opaski z zakodowaną informacją – Colo(u)r-coded wristbands 102
Stan psychiczny podopiecznego – Person’s mental status 102
Identyfikacja – Identifying the person 103
Użycie sygnalizatora świetlnego lub dzwonka – Using the signal light or bell 104
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 105
3.2 Rzeczy osobiste – Personal belongings 107
Rzeczy trzymane przy łóżku – Things kept at the bedside 107
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 108
3.3 Upadki – Falls 109
Powody i czynniki ryzyka upadku – Causes and risk factors for falls 109
Immobilizacja fizyczna i farmakologiczna – Physical and chemical restraints 118
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 121
3.4 Wypadki – Accidents 129
Czynniki ryzyka – Risk factors 129
Uwięźnięcie pacjenta w łóżku szpitalnym – Patient entrapment in bed 130
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 131
3.5 Zapobieganie pożarom i oparzeniom – Preventing fire and burns 133
Częste przyczyny pożaru lub poparzeń – Common reasons of fire or burns 134
Postępowanie na wypadek pożaru – Fire emergency 140
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 141
3.6 Zapobieganie zatruciu – Preventing poisoning 144
Częste przyczyny zatrucia – Common reasons of poisoning 144
Częste objawy i oznaki zatrucia – Common symptoms and signs of poisoning 147
Środki bezpieczeństwa zapobiegające zatruciu – Safety measures to prevent poisoning 148
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 150
3.7 Zapobieganie uduszeniu się – Preventing suffocation 150
Powody zakrztuszenia – Reasons of choking 151
Objawy i skutki zakrztuszenia – Symptoms and results of choking 151
3.8 Zapobieganie wypadkom spowodowanym sprzętem – Preventing equipment accidents 154
Sprzęt elektryczny – Electrical equipment 154
Środki bezpieczeństwa zapobiegające porażeniu prądem – Safety measures to prevent electrical shock 155
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 156
3.9 Zapobieganie infekcjom – Preventing infections 157
Mikroorganizmy – Microorganisms 158
Oznaki i objawy infekcji – Signs and symptoms of infection 159
Zapobieganie i zwalczanie infekcji – Preventing and fighting infection 160
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 161

CZĘŚĆ 4 – PART 4. Pomieszczenie dla podopiecznego – Person’s unit 163

4.1 Meble – Furniture 163
4.2 Inne sprzęty wyposażenia – Other equipment 165
Inne przydatne terminy i wyrażenia – Other useful terms and expressions 166
4.3 Podstawowe pozycje ustawienia łóżka oraz ścielenie łóżka – Basic bed positions and bedmaking 167
Pozycje ustawienia łóżka – Bed positions 167
Ścielenie łóżka – Bedmaking 168
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 171

CZĘŚĆ 5 – PART 5. Ciało człowieka – Human body 177

5.1 Części ciała ludzkiego – Human parts 177
Inne przydatne nazwy – Other useful names 180
5.2 Ręka i dłoń – Arm and hand 181
Inne przydatne nazwy – Other useful names 182
5.3 Noga i stopa – Leg and foot 183
Inne przydatne nazwy – Other useful names 184
5.4 Twarz – Face 185
Inne przydatne nazwy – Other useful names 187

CZĘŚĆ 6 – PART 6

Asysta przy badaniu fizykalnym – Assisting with the physical examination 189
6.1 Sprzęt używany przy badaniu fizykalnym – Physical examination equipment 189
6.2 Przygotowanie podopiecznego do badania fizykalnego – Preparing the person for physical examination 193
Pozycje do badania medycznego i zabiegów – Positions for physical examination and treatment 194
Inne pozycje do badania medycznego i zabiegów – Other positions for physical examination and treatment 196
Przydatne polecenia i zwroty – Useful orders and expressions 197
6.3 Oznaki życia – Vital signs 200
Tętno – Pulse 200
Ciśnienie krwi – Blood pressure 203
Temperatura ciała – Body temperature 204
Oddychanie – Respiration 211
6.4 Pomiar masy ciała i wzrostu podopiecznego – Weighing and measuring the person 214
Pomiar masy ciała – Body weight measurement 214
Pomiar wzrostu – Height measurement 215
Przydatne polecenia i zwroty – Useful orders and expressions 216

CZĘŚĆ 7 – PART 7. Pobieranie materiału do badań i badanie próbek – Collecting and testing the specimens 217

7.1 Przyrządy i środki do pobrania próbek – Specimen collection materials and devices 218
Przydatne pytania, polecenia i zwroty – Useful questions, orders and expressions 219
7.2 Próbka moczu – Urine specimen 222
Próbka moczu – rodzaje – Urine specimen – type 222
Badanie i odcedzanie moczu – Testing and straining urine 223
Miejsce oddania moczu – Voiding device 225
Trudości w oddawaniu moczu – Difficulty in voiding 225
Przydatne pytania, polecenia i zwroty – Useful questions, orders and expressions 226
7.3 Próbka kału – Stool specimen 230
Test do badania kału – Stool test 230
Przydatne pytania, polecenia i zwroty – Useful questions, orders and expressions 232
7.4 Próbka plwociny – Sputum specimen 232
Pobieranie próbki plwociny – Sputum specimen collection 234
Choroby i niedomagania układu oddechowego – Respiratory diseases and disorders 235
Przydatne pytania, polecenia i zwroty – Useful questions, orders and expressions 236
7.5 Badanie poziomu cukru we krwi – Blood glucose testing 238
Test na oznaczenie poziomu cukru we krwi – Blood glucose test, sugar test 238
Przydatne pytania, polecenia i zwroty – Useful questions, orders and expressions 240

CZĘŚĆ 8 – PART 8. Problemy ze wzrokiem – Vision problems 243

8.1 Wady wzroku, zaburzenia wzroku i choroby oczu – Defects of vision, disorders and diseases of the eyes 244
Wady wzroku – Defects of vision 244
Zaburzenia wzroku, urazy i choroby oczu – Disorders, injury and diseases of the eyes 245
Objawy problemów ze wzrokiem – Symptoms of vision problems 246
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 249
8.2 Okulary, soczewki kontaktowe i protezy oczne – Glasses, contact lenses and ocular prostheses 251
Okulary – Glasses 251
Soczewki kontaktowe – Contact lenses 251
Proteza oczna – Ocular prosthesis 253
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 253
Higiena – Hygiene 257
Zdejmowanie i zakładanie okularów – Removing and putting on the glasses 257
Czyszczenie okularów – Cleaning eyeglasses 259
Zakładanie i wyjmowanie soczewek kontaktowych – Inserting or removing the contact lenses 260
Wkładanie/wyjmowanie protezy ocznej – Inserting/removing the prosthetic eye 266
8.3 Opieka nad osobą niewidomą lub z niesprawnym wzrokiem – Caring for a blind or visually impaired person 273
Oświetlenie i kolor – Lighting and colo(u)r 273
Dostęp do komputera oraz czytania/pisania – Access to the computer and to reading/writing 276
Mobilność – Mobility 277
Inne pomoce dla osób niewidzących lub z niesprawnym wzrokiem – Other aids for blind or visually impaired persons 278
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 279

CZĘŚĆ 9 – PART 9. Problemy ze słuchem – Hearing problems 289

9.1 Przyczyny utraty słuchu – Causes of hearing loss 290
9.2 Objawy problemów ze słuchem – Symptoms of hearing problems 291
Charakterystyczne zachowanie – Characteristic behavio(u)r 292
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 293
9.3 Komunikacja z osobą niesłyszącą lub niedosłyszącą – Communication with a deaf or hard of hearing person 295
Aparaty słuchowe – Hearing aids 295
Wspomaganie słyszenia – Promoting hearing 296
Inne przydatne terminy – Other useful terms 297
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 298

CZĘŚĆ 10 – PART 10. Problemy z mową – Speech problems 307

10.1 Przyczyny zaburzeń mowy – Causes of speech disorders 308
10.2 Częste zaburzenia chorobowe mowy – Common speech disorders 309
Objawy zaburzeń mowy – Manifestation of speech disorders 310
Inne przydatne terminy – Other useful terms 310
10.3 Komunikacja z osobą mającą problemy z mową – Communication with a person with speech problems 312
Wspomaganie komunikacji – Promoting communications 312
Przydatne polecenia, pytania, terminy i zwroty – Useful orders, questions, terms and expressions 313

CZĘŚĆ 11 – PART 11. Wymagania tlenowe – Oxygen needs 315

11.1 Choroby i niedomogi układu oddechowego – Respiratory disorders and diseases 315
Odgłosy oddechowe – Breath sounds 317
11.2 Badania diagnostyczne – Diagnostic tests 318
Przydatne polecenia pytania i zwroty – Useful orders and expressions 319
11.3 Zaspokojenie wymagań tlenowych – Meeting oxygen needs 320
Dostarczanie tlenu i techniki udrażniania dróg oddechowych – Oxygen delivery and airway procedures 321
Przydatne polecenia pytania i zwroty – Useful orders and expressions 323

CZĘŚĆ 12 – PART 12. Podawanie leków i pielęgnacja ran – Drugs administration and wound care 327

12.1 Podawanie leków – Drug administration 327
Postaci leków – Drug forms, dosage forms 327
Inne przydatne terminy – Other useful terms 330
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 331
12.2 Pielęgnacja ran – Wound care 335
Przyczyny i rodzaje ran – Wound causes and types 335
12.3 Opieka przed- i pooperacyjna – Pre- and post-operative care 340
12.4 Materiały opatrunkowe i sprzęt do tamowania krwawienia – Materials and equipment for wound dressing and control of bleeding 341
Narzędzia do szycia ran – Wound suturing tools 347
Środki do dezynfekcji – Disinfects 348
Pasy i odzież uciskowa – Binders and compression garments 348
12.5 Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 349
Krwotok z nosa – Nose bleeding 351
Pasy i odzież uciskowa – Binders and compression garments 352
Zgłaszanie problemów – Reporting problems 353
Operacja – udzielanie informacji – Surgery – giving information 353

CZĘŚĆ 13 – PART 13. Higiena osobista – Personal hygiene 355

13.1 Osobiste zabiegi pielęgnacyjne – Personal care 355
13.2 Mycie, kąpanie i branie prysznica – Washing, bathing and showering 356
Typy kąpieli – Types of bathing 356
Wyposażenie i akcesoria łazienkowe – Bathroom setting and accessories 358
Akcesoria do mycia i kąpieli – Washing and bath accessories 362
Inne przydatne terminy i wyrażenia – Other useful terms and expressions 365
Przydatne polecenia, pytania, terminy i zwroty – Useful orders, questions, terms and expressions 366
13.3 Kąpiel lub mycie w łóżku – Complete or partial bed Bath 394
Przygotowanie podopiecznego do kąpieli w łóżku – Preparing a person for a bed bath 394
13.4 Pielęgnacja krocza – Perineal care/Peri-care 400
Niedostateczna higiena krocza – Poor perineal hygiene 401
Osoba niezdolna do samodzielnej pielęgnacji – Person unable to do self-care 402
Akcesoria i kosmetyki potrzebne do higieny krocza – Accessories and cosmetics for perineal care 404
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 405
13.5 Masaż pleców/grzbietu – The back massage (back rub) 409
Przeciwwskazania – Contraindications 410
Pozycja do masażu pleców – Position for back massage 410
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 411

CZĘŚĆ 14 – PART 14. Higiena jamy ustnej – Oral hygiene 415

14.1 Problemy dentystyczne i dotyczące jamy ustnej – Dental and oral problems 415
14.2 Przybory i kosmetyki do higieny jamy ustnej i zębów – Tools and cosmetic products for oral and dental hygiene 417
14.3 Mycie i nitkowanie zębów – Toothwashing and flossing 419
Zabiegi pielęgnacyjne zębów – Dental care 419
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 420
14.4 Pielęgnacja protezy zębowej – Denture care 436
Protezy dentystyczne – Dental prostheses 436
Produkty do pielęgnacji protezy zębowej – Denture care products 437
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders, questions and expressions 438

CZĘŚĆ 15 – PART 15. Dbałość o wygląd zewnętrzny – Grooming 443

15.1 Kondycja skóry i włosów – Skin and scalp condition 443
15.2 Pielęgnacja włosów – Hair care 445
Kosmetyki i akcesoria do pielęgnacji włosów – Hair carecosmetics and accessories 445
Inne przydatne terminy – Other useful terms 448
Przydatne polecenia i pytania – Useful orders and questions 449
15.3 Golenie i usuwanie włosów – Shaving and hair removal 452
Kosmetyki i akcesoria do golenia i usuwania włosów – Shaving and hair removal products and accessories 452
Inne przydatne terminy – Other useful terms 455
Przydatne polecenia i pytania – Useful orders and questions 456
15.4 Manicure i pedicure – Manicure and pedicure 459
Kondycja paznokci – Nail condition 459
Kondycja skóry dłoni i stóp – Skin, hand and foot condition 461
Przydatne polecenia i pytania – Useful orders and questions 464

CZĘŚĆ 16 – PART 16. Zmiana odzieży i koszul szpialnych – Changing the clothing and hospital gowns 467

16.1 Ubranie – Clothes 467
Włókna/tkaniny – Fibers/textiles 468
Części garderoby – Articles of clothing 469
Nazwy części ubrania – Parts of clothes 479
Zapięcia – Fastening 480
16.2 Ubieranie/rozbieranie podopiecznego – Dressing/undressing the person 480
Akcesoria pomocne przy ubieraniu – Dressing AIDS 480
Przydatne polecenia, pytania i zwroty – Useful orders questions and expressions 481

CZĘŚĆ 17 – PART 17. Załatwianie potrzeb fizjologicznych – Toileting 493

17.1 Wyposażenie toalety i artykuły sanitarne – Toilet accessories and sanitary devices 493
Produkty dla osób z nietrzymaniem moczu – Incontinence products 496
17.2 Opróżnianie pęcherza i wypróżnianie (jelit) – Urinary and bowel elimination 499
Opróżnianie pęcherza – Urinary elimination 499
Wypróżnianie (jelit) – Bowel elimination 500
Przydatne polecenia, pytania, terminy i zwroty – Useful
orders, questions, terms and expressions 502
17.3 Problemy z oddawaniem moczu i wypróżnianiem – Problems
with urination and bowel movements 518
Problemy z oddawaniem moczu – Urination problems 519
Problemy z wypróżnianiem – Problems with bowel movements 527

CZĘŚĆ 18 – PART 18. Ruch, aktywność oraz układanie podopiecznego – Movement, activity and positioning the person 531

18.1 Aktywność fizyczna – Physical activity 531
18.2 Brak ruchu – Lack of movement 533
Skutki obniżonej sprawności ruchowej i leżenia w łóżku – Results of decreased physical mobility and bedrest 535
18.3 Odleżyny – Pressure ulcers 536
Przyczyny przerwania ciągłości (uszkodzeń) skóry – Causes of skin breakdown 539
Komplikacje – Complications 540
Przydatne pytania, terminy i zwroty – Useful questions, terms and expressions 541
18.4 Prewencja i leczenie odleżyn – Prevention and treatment of pressure ulcers 542
Uaktywnianie i rehabilitacja – Mobility and rehabilitation 542
Zmiana pozycji ciała – Repositioning 546
Sprzęt antyuciskowy i urządzenia podpierające – Pressure-relieving and supportive devices 548
Opatrunki i inne sposoby leczenia – Dressings and other treatment 550
Przydatne polecenia, pytania, terminy i zwroty – Useful orders, questions, terms and expressions 551

CZĘŚĆ 19 – PART 19. Dieta i odżywianie – Diet and nutrition 563

19.1 Składniki odżywcze – Nutrients 563
Minerały – Minerals 563
Witaminy – Vitamins 564
19.2 Grupy produktów spożywczych – Food groups 565
Produkty zbożowe – Grain products 565
Warzywa – Vegetables, vaggies 569
Owoce – Fruits 572
Nabiał – Eggs and dairy products 575
Mięso i tłuszcz – Meat and fat 577
Ryby i owoce morza – Fish and seafood 580
Oleje – Oils 581
Przyprawy, przyprawy korzenne, zioła i składniki spożywcze – Seasonings, spices, herbs and food ingredients 582
19.3 Żywność przetworzona – Processed food 584
Potrawy i napoje – Dishes and beverages 587
Inne przydatne nazwy i terminy – Other useful names and terms 592
19.4 Potrzeby żywieniowe i dieta – Nutritional needs and diet 593
Czynniki wpływające na jedzenie i odżywianie – Factors affecting eating and nutrition 593
Dieta specjalna – Special diet 598
Równowaga płynów – Fluid balance 600
19.5 Podawanie posiłków i karmienie podopiecznego – Serving meals and feeding the person 603
Posiłki – Meals 603
Zastawa – Place setting 604
Przydatne polecenia i zwroty – Useful orders and expressions 605

CZĘŚĆ 20 – PART 20. Żywienie dojelitowe i pozajelitowe oraz dożylna podaż płynów – Enteral and parenteral nutrition, and IV fluids 611

20.1 Powody żywienia dojelitowego i pozajelitowego oraz dożylnej podaży płynów – Reasons for enteral and parenteral nutrition, and IV fluids 611
20.2 Żywienie dojelitowe – Enteral nutrition 612
Rurki do żywienia dojelitowego – Feeding tubes 613
20.3 Żywienie pozajelitowe i dożylna podaż płynów – Parenteral nutrition and IV therapy 614
Miejsca dostępu dożylnego – Intravenous sites, IV sites 615
Sprzęt do dożylnej podaży płynów – IV therapy equipment 616
20.4 Ryzyko związane z karmieniem dojelitowym lub całkowitym żywieniem pozajelitowym – Risk from tube feeding or total parenteral nutrition (TPN) risk 618
W miejscu założenia gastrostomii – At the ostomy site 620
20.5 Przydatne pytania, polecenia i zwroty – Useful questions, orders and expressions 621
Zgłoszenie problemów pielęgniarce – Reporting problems to a nurse 621
Pomoc w zapewnieniu bezpieczeństwa i komfortu – Promoting safety and comfort 623

CZĘŚĆ 21 – PART 21. Opieka nad umierającym – End-of-life care 625

21.1 Etapy umierania – The stages of dying 625
Zapewnienie komfortu – Comfort needs 626
Potrzeby duchowe – Spiritual needs 627
Przydatne pytania i zwroty – Useful questions and expressions 628
21.2 Choroba terminalna – Terminal disease 629
Oznaki śmierci – Signs of death 630
Opieka pośmiertna nad ciałem – Care of the body after death 633
Dodatki – Appendix 635
I Literowanie – Spelling 635
Alfabet angielski – wymowa – English alphabet – pronunciation 635
Przydatne polecenia – Useful orders 635
II Liczebniki główne i porządkowe, ułamki zwykłe i dziesiętne – Cardinal and ordinal numbers, vulgar and decimal fractions 636
Liczebniki główne – Cardial numbers 636
Przydatne liczebniki porządkowe – Useful ordinal numbers 638
Ułamki zwykłe – Vulgar fractions 640
Ułamki dziesiętne – Decimal fractions 641
III Układy i organy człowieka – Human systems and organs 642
Układ kostny – Skeletal system 642
Układ mięśniowy – Muscular system 645
Układ nerwowy – Nervous system 646
Układ dokrewny – Endocrine system 646
Układ sercowo-naczyniowy – Cardiovascular system 647
Układ oddechowy – Respiratory system 648
Układ trawienny – Digestive system, alimentary system 649
Układ moczowy – Urinary system 650
Układ rozrodczy – Reproductive system 651
Układ powłokowy – Integumentary system 652
Układ limfatyczny – Lymphatic system 654
Jamy ciała – Body cavities 654

Indeks 657