ebook Architektura i urbanistyka Poznania w latach 1945-1989 na tle doświadczeń europejskich Piotr Marciniak

Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej

Rok wydania: 2009

W rozprawie zaprezentowano problematykę kształtowania struktury architektoniczno-urbanistycznej i przekształcania Poznania w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej oraz przedstawiono znaczenie tego miasta na architektonicznej mapie Polski i Europy. Książkę otwiera wprowadzenie, w którym poza kryteriami wyboru tematu podano bieżący stan badań oraz scharakteryzowano źródła i literaturę przedmiotu. Omówiono rynek inwestora i organizację pracy projektowej, scharakteryzowano środowisko twórcze oraz nakreślono historię szkolnictwa architektonicznego w Poznaniu. W następnych rozdziałach przedstawiono syntetyczny opis zagadnień związanych z planowaniem przestrzennym w omawianym okresie oraz analityczne studium i przegląd najważniejszych realizacji i projektów z lat 1945-1989 w układzie częściowo chronologicznym, a częściowo tematycznym. Wiąże się to ściśle z ówczesnymi dyrektywami lokalnych i centralnych ośrodków władzy i akcentowaniem specyficznych dziedzin życia, np. odbudowy miasta ze zniszczeń wojennych, budownictwa mieszkaniowego, rozwoju przemysłu, rozbudowy zespołów śródmiejskich, czy też Międzynarodowych Targów Poznańskich. Przyjęto podział okresu 1945-1989 na cztery przedziały: 1945-1956, 1956-1970, 1970-1980 oraz 1980-1989. Konstruując układ prezentowanej książki, położono dodatkowy nacisk na te zagadnienia, którym w poszczególnych okresach poświęcano największą uwagę – związane z budownictwem mieszkaniowym, budownictwem na potrzeby szkolnictwa wyższego, służby zdrowia oraz sportu i rekreacji, a także z architekturą sakralną, wybrane obiekty opisano i poddano analizie porównawczej. Kolejna część pracy ma charakter autorskiej syntezy obejmującej wybrane kwestie istotne dla obecnego kształtu miasta ze szczególnym uwzględnieniem wpływów ideowych i odniesień do ówczesnych realizacji krajowych i zagranicznych. Są to zdaniem autora najważniejsze zagadnienia okresu socrealizmu: przebudowa śródmieścia, architektura mieszkaniowa, rola obiektów szkolnictwa wyższego czy Międzynarodowych Targów Poznańskich. Uzupełniono je licznymi odniesienia do ówczesnych modelowych i uznanych rozwiązań projektowych. W syntetycznej części pracy wykorzystano hermeneutyczne podejście do analizy historyczno-architektonicznej, rozpoczynając interpretację od indywidualnego doświadczenia przestrzennego in situ, a kończąc na ujęciu postkolonialnym i poststrukturalistycznym. Pracę zakończono podsumowaniem na temat roli architektury modernistycznej w przestrzennym obrazie miasta. W ostatniej części publikacji zamieszczono aneksy (a w nich m.in. biogramy najważniejszych poznańskich architektów, wykaz konkursów architektonicznych dotyczących Poznania oraz listę miejscowych obiektów i zespołów przeznaczonych do ochrony), a także wybraną bibliografię i wykaz zaprezentowanych ilustracji wraz ze źródłami.

Spis treści ebooka Architektura i urbanistyka Poznania w latach 1945-1989 na tle doświadczeń europejskich

Streszczenie 5

1. Wprowadzenie 7

1.1. Wybór tematu 7
1.2. Cel, układ, zakres i metoda pracy 9
1.3. Stan badań, źródła, literatura przedmiotu 11

2. Uwarunkowania i kontekst działalności projektowej 16

2.1. Organizacja pracy projektowej 16
2.2. Szkolnictwo architektoniczne w Poznaniu 20
2.3. Działalność Oddziału Poznańskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich 24
2.4. Uwarunkowania prawne działalności projektowej 28

3. Rozwój przestrzenny miasta w latach 1945-1989 32

4. Lata 1945-1956. Odbudowa ze zniszczeń wojennych i socrealizm 42

4.1. Odbudowa Starego Miasta 42
4.2. Restytucja śródmieścia 47
4.3. Budownictwo mieszkaniowe DBOR 52
4.4. Budynki oświaty. Szkoły i uczelnie wyższe 61
4.5. Rozwój przemysłu70

5. Lata 1956-1970. Przeobrażenia przestrzeni miejskiej, nowe dzielnice 72

5.1. Rozbudowa miasta 72
5.2. Przebudowa śródmieścia 75
5.3. Dzielnica Grunwald 98
5.4. Dzielnica Rataje 104
5.5. Dzielnica Winogrady 115
5.6. Nowe inwestycje przemysłowe 121

6. Lata 1970-1980. Budowa miasta przyszłości 124

6.1. Piątkowo–Naramowice 125
6.2. Dzielnica Morasko 127
6.3. Osiedle Kopernika 129
6.4. Poznański Szybki Tramwaj 132
6.5. Szkoły wyższe 134
6.6. Inwestycje w śródmieściu 146
6.7. Służba zdrowia 150
6.8. Sport i rekreacja 162
6.9. Architektura sakralna 179

7. Lata 1980-1989. Stagnacja i upadek systemu 193

7.1. Zielone Wzgórza 194
7.2. Strzeszyn 197
7.3. Nowe propozycje dla śródmieścia 199

8. Międzynarodowe Targi Poznańskie 204

8.1. Lata 1945-1954 205
8.2. Lata 1954-1967 208
8.3. Lata 1967-1989 216

9. Synteza wybranych zagadnień architektury Poznania w kontekście doświadczeń polskich i europejskich 221

9.1. Socrealizm w Poznaniu 221
9.2. Przebudowa śródmieścia w latach 60. i 70. XX wieku 226
9.3. Obraz architektury mieszkaniowej – budowa miasta przyszłości 234
9.4. Współistnienie czy rywalizacja – koncepcje rozwojowe szkolnictwa wyższego 240
9.5. Okres stagnacji – recepcja postmodernizmu 245
9.6. Znaczenie Międzynarodowych Targów Poznańskich 249

10. Podsumowanie 259

Aneksy 265

A.1. Biogramy architektów działających w Poznaniu 267
A.2. Lista wybranych obiektów i zespołów przeznaczonych do ochrony 282
A.3. Wykaz konkursów architektonicznych dotyczących Poznania 287
A.4. Lista prezesów poznańskiego oddziału SARP w latach 1945-1990 291
A.5. Lista prezesów poznańskiego oddziału TUP w latach 1945-1990 292
A.6. Lista profesorów i docentów – wykładowców na kierunku architektura na Politechnice Poznańskiej w latach 1945-1991 293

Wybrana bibliografia 294
Spis ilustracji 317
Summary 325
Zusammenfassung 326