ebook Arystokratka i biedermeier Maria Berkan-Jabłońska

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2015

Gabriela z Güntherów Puzynina, autorka poczytnych wspomnień „W Wilnie i w dworach litewskich”, jest jedną z licznego grona pisarek, których nazwiska nie są obce historykom literatury XIX w. Mimo to trudno ją uznać za autorkę cenioną albo przynajmniej znaną. Nie przemawiałaby za tym ani fragmentaryczna znajomość twórczości Puzyniny, ani liczba prac naukowych jej poświęconych, ani jej niejasna pozycja w historii literatury, ani protekcjonalny ton, jakim zwykle kwituje się dorobek tej autorki. A przecież, gdyby rzetelnie i z dobrą wiarą przestudiować twórczość tej pisarki (a także autorek podobnych do niej), można by zbudować nieco odmienny obraz historii literatury XIX w.: bogatszy, bardziej zróżnicowany, adekwatniejszy historycznie. Niniejsza książka, wychodząc naprzeciw tym nadziejom, stanowi ważny krok na drodze do rewizji utrwalonych hierarchii literatury XIX-wiecznej. Jest nie tylko pierwszą (bardzo obszerną!) monografią życia i twórczości tej autorki, ale i niebywale kompetentnym opisem całego jej dorobku: lirycznego, epickiego, dramatycznego, epistolograficznego i pamiętnikarskiego.

Spis treści ebooka Arystokratka i biedermeier

Nota edytorska 9
Wykaz skrótów 11
Wprowadzenie. Między zakorzenieniem a emancypacją 13

Rozdział 1. W kręgu rodziny, przyjaciół i znajomych 37
1.1. „Gdzie sny twoje dziecinne?” 37
1.2. „Czemuż nie mogę w słońce zmienić siebie?” 43
1.3. „Kolosalny pałac” 47
1.4. „Ale w natchnieniu tyle jest podniety” 55
1.5. „Słowa, słowa, słowa…” 57
1.6. „Kilku przyjaciół wyśpiewałam sobie” 64
1.7. W drodze 76
1.8. „Błękitny kwiatek unoszę przed kosą” 78

Rozdział 2. Ewolucja poezji litewskiej muzy 83
2.1. Muza litewska w krótkiej spódniczce 83
2.2. „Lecą Anieli nad nami” 91
2.3. „Przyjazne rzućmy nasiona” 99
2.4. „Kiedy poeta tworzy…” 99
2.5. ,,Pytasz mnie siostro, co jest ludzka dusza?” 108
2.6. „Gorzki chleb, którym z innym się nie dzieli” 123
2.7. „Wybłagaj dla nas nowego Lirnika” 140
2.8. „Poezje te latały ponad łąki i strumienie” 144

Rozdział 3. Mała proza Świat powiastki salonowo-dworkowej 153
3.1. „Projekta coraz nowe wschodzą…” 154
3.2 „Portreta moje nie są karykaturami…” 158
3.3 „Zarysy moralne i towarzyskie” 166
3.4. „Ależ to jest moja loża, moje okno…” 172
3.5. „Warianty z dodatkiem prozy” 182

Rozdział 4. Moja pamięć – wspomnienia czy autoportret? 199
4.1. Długie „rekolekcje” i „ostrzyżyny” 202
4.2. „Kosiarka po skończonym żniwie” 210
4.3. „Dobrowlanka” Świat idylli utraconej 224
4.4. Kalejdoskop wileński 231
4.5. Od „beniaminki” do literatki 243

Rozdział 5. Życie towarzyskie i literackie w listach 252
5.1. „Siadam gotowa słyszeć reprymendy” 256
5.2. „[O]dtąd nie możemy być sobie zupełnie obcy” 263
5.3. „Stawam dziś przed Nim z nowymi utworkami” 265
5.4. „Trudno Panu Kasztelanowi dogodzić!” 267
5.5. „Dałyśmy sobie rendez-vous w pamięci…” 286

Rozdział 6. Pasje teatralne księżny Puzyniny. Próby dramatyczne 295
6.1. „Jest to obrazek z codziennego życia” 298
6.2. „Gorączka literacka trawi” 304
6.3. „Stoję silnie przy moich zasadach” 310
6.4. „Masz lat 2740…” 315
6.5. „To są lekkie bardzo potrawy” 319
6.6. „Jadwiga jest moim ideałem” 326

Zamiast podsumowania – o „budowaniu mostu” 345
Aneks 349
Wybrane liryki 349
Obrazek dramatyczny Historia i kuchnia 361
Wybrana korespondencja 383
Bibliografia 397
Indeks nazwisk 425
Spis rycin 441
Nota bibliograficzna 443
Summary 445
Od redakcji 449