Za darmo

ebook Automatyczna analiza składnikowa języka polskiego Marcin Woliński

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2019

W monografii przedstawiono opis fleksji i składni języka polskiego przystosowany do automatycznego przetwarzania tekstów. Opis ten stał się podstawą dwóch programów komputerowych: analizatora fleksyjnego Morfeusz i analizatora składniowego Świgra 2.

Wymienione narzędzia posłużyły do budowy korpusu składniowego Składnica, wykorzystanego następnie do opracowania metody statystycznego ujednoznaczniania analiz składniowych. Książka adresowana jest zarówno do informatyków, jak i językoznawców zainteresowanych technikami przetwarzania języka naturalnego.

A description of the inflection and syntax of the Polish language adapted to the automatic processing of texts, which became the fundament of two computer programmes: Morfeusz, an inflectional analyser, and Świgra 2, a constituency parser. The two tools have been used to build the Składnica treebank, later employed to develop a method of statistical disambiguation of constituent analyses.

Spis treści ebooka Automatyczna analiza składnikowa języka polskiego

Wstęp 9

1. Analiza fleksyjna 15
1.1. Podstawowe pojęcia 16
1.2. SGJP 19
1.3. Morfeusz SGJP 21
1.4. Dystrybucyjne podejście do fleksji 23
1.5. Segmentacja tekstu 27
1.6. Najważniejsze kategorie gramatyczne 29
1.6.1. Kategoria liczby 29
1.6.2. Kategoria przypadka 29
1.6.3. Kategoria rodzaju 31
1.6.4. Kategoria osoby 36
1.7. Klasy gramatyczne 37
1.7.1. Leksemy i fleksemy 39
1.7.2. Czasowniki 40
1.7.3. Rzeczowniki 51
1.7.4. Zaimki osobowe 54
1.7.5. Przymiotniki 55
1.7.6. Liczebniki 58
1.7.7. Leksemy nieodmienne 59
1.7.8. Skróty 61
1.8. Nieregularności fleksyjne 62
1.9. Lematyzacja, czyli hasłowanie 62
1.10. Struktura znaczników fleksyjnych 64
1.11. Grafowa reprezentacja interpretacji fleksyjnych 64

2. Przyjęta reprezentacja konstrukcji składniowych 67
2.1. Podstawowe pojęcia 68
2.1.1. Co należy do składni 68
2.1.2. Akomodacja i konotacja składniowa 71
2.1.3. Analiza zależnościowa 73
2.1.4. Analiza składnikowa 74
2.1.5. Dystrybucyjne podejście do składni 76
2.1.6. Podrzędność, współrzędność i nieredukowalność 76
2.1.7. Podrzędniki czasownika 78
2.2. Niebinarność struktury 79
2.3. Pokrój ogólny drzew składnikowych 83
2.4. Hierarchia jednostek 86
2.5. Typy fraz składnikowych 88
2.6. Wyróżnianie centrów 90
2.7. Struktura zdania elementarnego 91
2.8. Schematy strukturyzacyjne konstrukcji podrzędnych 95
2.8.1. Typowe konstrukcje podrzędne 95
2.8.2. Konstrukcje apozycyjne i pokrewne 98
2.8.3. Frazy liczebnikowe i nominalne ze składnikiem liczebnikowym 100
2.8.4. Modyfikatory partykułowe 103
2.8.5. Modyfikatory taki, jaki(ś) 104
2.9. Schematy strukturyzacyjne konstrukcji współrzędnych 105
2.9.1. Konstrukcje równorzędne 107
2.9.2. Konstrukcje szeregowe 110
2.9.3. Nieredukowalne frazy nominalne 113
2.9.4. Połączenia współrzędne fraz składnikowych różnych typów 115
2.9.5. Konstrukcje uwspólniające podrzędniki 116
2.10. Zdania proste 118
2.11. Strona bierna 125
2.12. Zdanioidy 128
2.13. Nieciągłe formy analityczne czasowników 131
2.14. Problem nieciągłości 133
2.15. Interpunkcja 135
2.16. Podsumowanie 137

3. Słownik walencyjny Walenty 139
3.1. Warstwa składniowa 141
3.1.1. Które podrzędniki notować w słowniku? 142
3.1.2. Typy fraz 142
3.1.3. Pozycje składniowe 144
3.1.4. Przypadek strukturalny 146
3.1.5. Wymagane frazy motywowane semantycznie 148
3.1.6. Zwrotność 149
3.1.7. Specjalne wartości typów fraz 150
3.1.8. Przyimki złożone 152
3.1.9. Konstrukcje porównawcze 154
3.1.10. Realizacje niefinitywne schematów czasownikowych 154
3.1.11. Hasła nieczasownikowe w słowniku 157
3.1.12. Kontrola składniowa 158
3.1.13. Argumenty zleksykalizowane 160
3.2. Warstwa semantyczna 162
3.2.1. Role semantyczne 164
3.2.2. Preferencje selekcyjne 166
3.2.3. Powiązanie warstwy składniowej z semantyczną 167

4. Implementacja gramatyki w analizatorze Świgra 2 171
4.1. Zastosowany formalizm gramatyczny 171
4.2. Rozszerzenia formalizmu DCG 174
4.2.1. Elementy opcjonalne reguł 175
4.2.2. Sekwencje nieterminali i warunki iterowane 176
4.2.3. Zalety i wady mechanizmu sekwencji 183
4.3. Styl pisania reguł 184
4.4. Parametry jednostek nieterminalnych 185
4.4.1. Predestynacja 186
4.4.2. Negacja 188
4.4.3. Inkorporacja 193
4.4.4. Klasa 194
4.4.5. Przecinkowość 195
4.4.6. Nadrzędność 197
4.4.7. Pozycja 197
4.5. Sposób realizacji wymagań 198
4.5.1. Wypełnianie pozycji składniowych 199
4.5.2. Specyfikacje argumentów składniowych 200
4.5.3. Przykład realizacji wymagań 200
4.5.4. Wymagania a konstrukcje z koordynacją 202
4.5.5. Wyjęcie wymagania poza frazę 204
4.6. Prezentacja wyników analizy 207

5. Inne formalne opisy składni języka polskiego 209
5.1. Opisy składnikowe 209
5.1.1. Gramatyka Szpakowicza 209
5.1.2. Gramatyka Świdzińskiego (GFJP) 210
5.2. Opis w formalizmie HPSG 211
5.3. Opis w formalizmie LFG 213
5.4. Opisy zależnościowe 217
5.5. Pożądane cechy formalizmu składniowego 219

6. Korpus składniowy Składnica 221
6.1. Podstawa tekstowa 223
6.2. Zasady znakowania korpusu 224
6.3. Niejednoznaczności analizy składnikowej 225
6.4. Wizualizacja drzew i lasów składniowych 228
6.5. Dendrarium 229
6.6. Ewaluacja korpusu Składnica 237
6.7. Wyszukiwarka drzew składniowych 241
6.8. Przykłady wykorzystania wyszukiwania w Składnicy 248
6.9. Przykłady kwantytatywnych zastosowań Składnicy 250

7. Statystyczne ujednoznacznianie analiz składniowych 255
7.1. Sposób oceny jakości modeli 255
7.2. Modelowanie w stylu probabilistycznych gramatyk bezkontekstowych 258
7.3. Modelowanie maksimum entropii 264
7.4. Podsumowanie 272

Zakończenie 273
Bibliografia 277