ebook Bezpieczeństwo międzynarodowe. Wymiar militarny Przemysław Żurawski vel Grajewski

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2012

Czy przyczyny wojen i konfliktów zbrojnych zawsze są takie same?

Jaką rolę pełnią współcześnie siły zbrojne państw?
W jaki sposób instytucje międzynarodowe mogą wpływać na utrzymanie pokoju?
Czy porozumienia dotyczące kontroli zbrojeń oraz środki budowy zaufania i bezpieczeństwa skutecznie zapewniają bezpieczeństwo międzynarodowe?

Istnienie różnic interesów między państwami, grupami społecznymi, organizacjami i innymi podmiotami gry politycznej jest rzeczą naturalną i nieusuwalną. (...) Bez względu na to jaką z licznych teorii uznamy za właściwą, pozostaje faktem, iż spory i konflikty międzynarodowe towarzyszą ludzkości od początku jej dziejów i jako takie muszą być uznane za naturalne. Nie każda jednak różnica interesów musi wieść do sporu, a nie każdy spór do wojny. Wojna jest zatem zjawiskiem szczególnym – jak pisał Carl von Clausewitz – jest „jedynie kontynuacją polityki innymi środkami”. Na przestrzeni dziejów zmieniała oczywiście swe formy, zarówno z uwagi na postęp technologiczny, jak i cywilizacyjny, kształtujące metody i cele jej prowadzenia.
(fragment tekstu)

Spis treści ebooka Bezpieczeństwo międzynarodowe. Wymiar militarny

Wstęp 11

CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne 23

Rozdział 1. Rola i modele sił zbrojnych we współczesnym świecie 25

Role armii 26
Modele armii 29
Armie wybranych państw 32

Rozdział 2. Wojny i konflikty zbrojne 42

Definicja wojny 43
Teorie przyczyn wojen 45
Klasyfikacja wojen i jej kryteria 47
Konflikty asymetryczne 63
Globalny Indeks Pokoju – GPI 73
Wnioski do części I 76

CZĘŚĆ II. Organizacje bezpieczeństwa międzynarodowego 81

Rozdział 3. Liga Narodów 83

Historia i okoliczności powstania Ligi Narodów 83
Okres prenatalny (1915–1918) 84
Narodziny Ligi Narodów, wykształcenie instytucji i zasad prawnych (1919–1920) 91
Paryska konferencja pokojowa 92
Struktura instytucjonalna Ligi Narodów 95
System mandatowy Ligi Narodów 99
System ochrony mniejszości 102
System przeciwdziałania wojnie i utrzymania pokoju 106
Teoria 106
Praktyka 108
Grecko-bułgarski incydent graniczny pod Demir-Kapu z 1925 r. – apogeum prestiżu Ligi Narodów 109
Japońska inwazja na Mandżurię z 1931 r. – obnażenie nieskuteczności procedur ligowych 110
Włoska agresja na Abisynię z 1935 r. – kompromitacja i upadek powagi Ligi Narodów 111
Wojna o Gran Chaco 113
Podsumowanie 114

Rozdział 4. Organizacja Narodów Zjednoczonych 117

Historia i tło międzynarodowe powstania ONZ 117
Narodziny koncepcji powołania nowej światowej organizacji bezpieczeństwa 117
Konferencja w San Francisco (25 kwietnia–26 czerwca 1945) 127
Struktura Organizacji Narodów Zjednoczonych 129
Rada Bezpieczeństwa 129
Pomocnicze struktury ONZ odpowiedzialne za bezpieczeństwo międzynarodowe 135
Operacje pokojowe 137
Podstawy prawne i polityczne 137
Typy operacji pokojowych 139
Zadania i organizacja misji 145
Porażki misji pokojowych ONZ 155
Podsumowanie 162

Rozdział 5. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie 166

Początki procesu KBWE – tło międzynarodowe 166
Etap przygotowawczy – koszyki KBWE 172
Wprowadzenie w życie idei Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (1973–1975) 173
Trzy fazy KBWE 173
Akt końcowy KBWE 174
KBWE w okresie drugiej eskalacji zimnej wojny (1975–1986) 177
KBWE w erze Gorbaczowa 181
KBWE po zakończeniu zimnej wojny 184
Paryska konferencja KBWE (19–21 listopada 1990) 184
Rada ministrów spraw zagranicznych państw KBWE (Praga 30–31 stycznia 1992) 186
Konferencja przeglądowa i szczyt KBWE w Helsinkach (24 marca–8 lipca 1992) 186
Powstanie Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie 188
Konferencja przeglądowa i szczyt w Budapeszcie (10 października–6 grudnia 1994) 188
Konferencja przeglądowa OBWE w Lizbonie (2–3 grudnia 1996) 189
Przełom roku 1999 i spadek znaczenia OBWE 192
Szczyt OBWE w Stambule (18–19 listopada 1999) 192
Rady Ministerialne w Bukareszcie (2001) i w Porto (2002) 195
Szczyt OBWE w Astanie (1–2 grudnia 2010) 196
Struktura instytucjonalna KBWE/OBWE 197
Organy decyzyjne 197
Organy wykonawcze 199
Instytucje OBWE 200
Polityczne mechanizmy antykryzysowe 202
Obszar bezpieczeństwa 202
Wymiar humanitarny 205
Zasada nienaruszalności granic w Europie 207
Podsumowanie 208

Rozdział 6. Sojusz Północnoatlantycki 212

Geneza 212
Rozwój terytorialny 217
Argumenty za rozszerzeniem NATO i przeciw jego rozszerzeniu 217
Cele, zasady działania i struktura Sojuszu Północnoatlantyckiego 221
Struktura instytucjonalna NATO 224
Struktura cywilna 224
Struktura wojskowa 225
Zintegrowana Struktura Dowodzenia NATO 225
Strategia NATO 226
Struktury współpracy NATO z krajami partnerskimi 235
Siły zbrojne NATO 237
Centrum Doskonalenia Obrony przed Cyberatakami 238
Siły pod przewodem NATO 239
Podsumowanie: NATO w teorii neorealistycznej i neoliberalnej 240

Rozdział 7. Integracja europejska w dziedzinie bezpieczeństwa (od prób wspólnej obrony do instrumentu eksportu stabilizacji) 243

Początki integracji europejskiej w dziedzinie bezpieczeństwa 243
Europejska Wspólnota Obronna 244
Unia Zachodnioeuropejska i Europejska Współpraca Polityczna – autonomiczne struktury bezpieczeństwa Europy Zachodniej w dobie zimnej wojny 247
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej 249
Geneza, uwarunkowania powstania i cele WPZiB 249
Instrumenty WPZiB 252
Potęga gospodarcza UE jako narzędzie WPZiB 255
Wymiar militarny WPZiB i jego ewolucja 257
Geneza 257
Cele (Deklaracja petersberska) 258
Ewolucja od UZE i Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony do Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE 259
Czynniki słabości WPZiB 265
Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony 266
Geneza 266
Dokumenty koncepcyjne EPBiO (2003–2010) 269
Traktat z Lizbony a struktura instytucjonalna Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE 272
Integracja przemysłów zbrojeniowych państw europejskich 275
Finansowanie zbrojeń w państwach Unii Europejskiej 278
Grupy bojowe Unii Europejskiej 279
Misje cywilne i operacje wojskowe UE 286
Berlin Plus 288
Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony a Polska 289
Podsumowanie: ocena skuteczności Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE 290
Wnioski do części II 296

CZĘŚĆ III. Kontrola zbrojeń 299

Rozdział 8. Definicje i geneza kontroli zbrojeń 301

Definicja i rodzaje kontroli zbrojeń 301
Geneza obecności problematyki kontroli zbrojeń w stosunkach międzynarodowych 308
Debata rozbrojeniowa w okresie międzywojennym 311
Osie podziału 311
Interesy państw 314
Problemy z definicją siły wojennej państwa jako przedmiotu negocjacji na temat kontroli zbrojeń 317
Propozycje polskie w zakresie kontroli zbrojeń w okresie międzywojennym 319
Zbrojeniowe żądania Niemiec i fiasko kontroli zbrojeń w okresie międzywojennym (1932–1935) 320
Podsumowanie 321

Rozdział 9. Porozumienia w sprawie kontroli zbrojeń po II wojnie światowej 324

Redefinicja pojęcia zbrojeń strategicznych po 1945 r. i główne osie podziału w dialogu rozbrojeniowym Wschód–Zachód 324
Porozumienia w sprawie kontroli zbrojeń 327
Porozumienia wielostronne 327
Porozumienia dwustronne USA–ZSRR/Rosja w dziedzinie kontroli zbrojeń jądrowych 333
Kontrola zbrojeń konwencjonalnych 348
Układ o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (CFE Treaty) 348
Porozumienie florenckie – subregionalny układ o kontroli zbrojeń 361
Kontrola handlu uzbrojeniem konwencjonalnym 363
Podsumowanie 369

Rozdział 10. środki budowy zaufania i bezpieczeństwa 372

Znaczenie weryfikacji wykonywania zobowiązań przyjętych w ramach porozumień w sprawie kontroli zbrojeń 372
Etapy rozwoju środków budowy bezpieczeństwa i zaufania 373
Charakter CSBM i ich klasyfikacja 383
Ewolucja charakteru CSBM 383
Klasyfikacja CSBM 384
Podsumowanie 386
Wnioski do części III 388

CZĘŚĆ IV. Bezpieczeństwo militarne Polski 393

Rozdział 11. Uwarunkowania międzynarodowe bezpieczeństwa militarnego Polski 395

Bezpieczeństwo narodowe i czynniki je warunkujące 395
Definicja zagrożenia bezpieczeństwa narodowego 395
Czynniki warunkujące bezpieczeństwo militarne Polski 396
Potencjał Polski 397
Pole bezpieczeństwa Rzeczypospolitej 398
Ewolucja sytuacji międzynarodowej wokół Rzeczypospolitej w latach 1989–2011 405
Ewolucja koncepcji bezpieczeństwa państwa (1990–2011) 408
Doktryna obronna Rzeczypospolitej Polskiej z roku 1990 409
Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa i Strategia obronna RP z 2 listopada 1992 r 409
Strategia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej z 4 stycznia 2000 r 411
Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 8 września 2003 r 413
Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 13 listopada 2007 r 414
Ocena strategii z roku 2007 416
Podsumowanie 420

Rozdział 12. Rola sił zbrojnych w polityce bezpieczeństwa Polski 422

Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej z 2009 r 422
Wojsko Polskie – kierunki i konsekwencje ewolucji 426
Redukcja 426
Uzawodowienie 426
Armia ekspedycyjna – narzędzie budowy solidarności międzysojuszniczej 429
Jednostki wielonarodowe z udziałem Wojska Polskiego 430
Podsumowanie 434
Wnioski do części IV 436
Aneks 438
Przegląd porozumień w sprawie kontroli zbrojeń zawartych po II wojnie światowej 438
Układy przestrzenno-terytorialne o zakazie broni jądrowej 438
Układy ograniczające skalę badań nad bronią jądrową lub zakazujące ich prowadzenia 441
Traktaty o ograniczeniu rozprzestrzeniania broni jądrowej i technologii jej przenoszenia 442
Dwustronne układy USA–ZSRR i Rosja–USA w dziedzinie kontroli zbrojeń jądrowych 444
Konwencje o zakazie produkcji, posiadania i stosowania niektórych rodzajów broni 445
Układy dotyczące kontroli zbrojeń konwencjonalnych 451
Porozumienia dotyczące środków budowy bezpieczeństwa i zaufania (CSBM) 451

Bibliografia 453
Indeks nazwisk 476
Spis tabel 484
Spis map 486
Spis rysunków 487
Spis ramek 488