ebook Bezpieczeństwo Polski w XX i XXI wieku

WSTĘP
Bezpieczeństwo jest potrzebą i najważniejszą wartością każdego człowieka oraz celem funkcjonowania społeczeństwa. Roman Kuźniar uważa, że bezpieczeństwo to pierwotna i egzystencjalna potrzeba jednostek, grup społecznych i państw, przy czym nie ogranicza się to wyłącznie do pojęć integralności, niezawisłości i przetrwania, ale także możliwości nieskrępowanego rozwoju i wzbogacania tożsamości jednostek oraz zbiorowości1. Do całościowego zrozumienia istoty bezpieczeństwa niezbędne jest wskazanie jego podmiotu, którym są wszystkie jednostki dysponujące własnymi interesami, wyrażające swoją wolę oraz chęć jej realizowania. Takim sposobem podmiotami bezpieczeństwa mogą być całe narody, społeczności międzynarodowe, grupy społeczne oraz nawet pojedyncze osoby. W zależności od tego wyodrębnić można kilka rodzajów bezpieczeństwa: indywidualne – personalne, grupowe – plemienne (rodowe), narodowe – państwowe oraz międzynarodowe – globalne lub regionalne2.
W istocie bezpieczeństwo zależy przede wszystkim od uwarunkowań podmiotu: środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, w których mogą występować potencjalne zagrożenia. Zależą one też od samego podmiotu i jego fizycznego oraz merytorycznego przygotowania, a także od możliwości i gotowości do sprostania występującym zagrożeniom. Głównymi składnikami bezpieczeństwa są swoboda rozwoju podmiotu oraz gwarancja jego nienaruszalności3.
1 W. Pokruszyński, Teoretyczne aspekty bezpieczeństwa, Józefów 2010, s. 10.
2 S. Koziej, Bezpieczeństwo: Istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolucja, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2011, nr 2, s. 19.
3 R. Kuźniar, Z. Lachowski, Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian, Warszawa 2003, s. 31.
10
Wstęp
Według klasycznej teorii bezpieczeństwa bardzo ważne jest występowanie
dwóch zjawisk o negatywnych konotacjach: zagrożeń i wyzwań. Zagrożenia
to czynniki godzące w działania mające na celu utrzymanie lub zapewnienie
bezpieczeństwa. Z kolei wyzwania odnoszą się do sytuacji, gdy powstają niezbywalne
potrzeby i stosowne działania podmiotu aby osiągnąć pożądany stan.
Dlatego wyraźnie trzeba wyróżnić aspekt wyzwań i zagrożeń, ponieważ pozwala
to na właściwą i obiektywną ocenę poziomu bezpieczeństwa4.
Bezpieczeństwo w istocie zależy od uwarunkowań podmiotu – środowiska
wewnętrznego oraz zewnętrznego, gdzie mogą powstać potencjalne zagrożenia.
Zależne jest to również od samego podmiotu, jego merytorycznego i fizycznego
przygotowania oraz możliwości i gotowości do podołania określonym
zagrożeniom. Główne składniki bezpieczeństwa to swoboda rozwoju podmiotu
i gwarancja jego nienaruszalności5. Jak wskazuje Jerzy Stańczyk, właściwość
bezpieczeństwa opartego na tych składnikach to pewność. Stanowi ona podstawowy
warunek tych elementów, może być obiektywna albo subiektywna.
W syntetycznym podejściu bezpieczeństwo należy określać jako obiektywną
pewność swobód rozwojowych i gwarancji nienaruszalnego przetrwania6.
Monografia pt. Bezpieczeństwo Polski w XX i XXI wieku pod redakcją naukową
Henryka Ćwięka oraz Malwiny Siewier dotyczy niezwykle ważnych
oraz aktualnych problemów z tego obszaru. Została przygotowana przez zespół
specjalistów z jedenastu polskich ośrodków naukowych, zajmujących się problematyką
bezpieczeństwa. Najliczniej w gronie autorów reprezentowani są pracownicy
naukowo-dydaktyczni Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego
w Częstochowie, którzy napisali 7 artykułów, następnie Politechniki Częstochowskiej
– 3 teksty, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego z Kielc, Uniwersytetu
Warszawskiego i Wojskowej Akademii Technicznej – po 2 artykuły. Do
powstania monografii przyczynili się ponadto naukowcy z innych ośrodków:
Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Akademii
Marynarki Wojennej, Uniwersytetu Śląskiego, Krakowskiej Akademii im.
Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie
oraz Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Suwałkach, wśród jej autorów
jest również pracownik Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marsz. Józefa Piłsudskiego
i Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej.
4 W. Pokruszyński, op. cit., s. 11.
5 R. Kuźniar, Z. Lachowski, op. cit., s. 31.
6 J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Warszawa 1996, s. 261.
11
Wstęp
Monografię tworzą: wstęp oraz 24 artykuły podzielone na pięć części.
W celu najpełniejszego zaprezentowania jej treści redaktorzy naukowi przyjęli
konstrukcję problemową, a w części pierwszej artykuły uporządkowano również
chronologicznie.
Publikację otwiera część I pt. Bezpieczeństwo Polski (aspekty historyczne),
w której zamieszczono 5 tekstów napisanych przez autorów z trzech ośrodków
naukowych. Jako pierwszy zamieszczono tekst dr. hab. Jerzego Prochwicza,
prof. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filii w Piotrkowie Trybunalskim,
pt. Formacje graniczne II Rzeczypospolitej w systemie bezpieczeństwa
państwa. Jego Autor jest znanym badaczem tego obszaru, od lat specjalizuje
się w badaniach dziejów Korpusu Ochrony Pogranicza. Jak zauważył Jerzy
Prochwicz, w latach 1918–1928 w Polsce nie wypracowano stałego systemu organizacji
ochrony granic, w okresie konsolidacji państwa w latach 1918–1921
formacje graniczne głównie wypełniały zadania ochrony interesów ekonomicznych
państwa, a zapewnienie bezpieczeństwa RP pozostawało na dalszym planie.
Przełomem w zakresie ściślejszego powiązania formacji granicznych z systemem
bezpieczeństwa militarnego było utworzenie w 1924 r. Korpusu Ochrony
Pogranicza oraz w 1928 r. Straży Granicznej.
Z kolei dr hab. Julia Dziwoki oraz dr hab. Beata Urbanowicz profesor z Uniwersytetu
Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
przygotowały opracowanie Problem bezpieczeństwa na łamach czasopisma „Strzelec”
w II Rzeczypospolitej Polskiej. Jego Autorki przybliżyły Czytelnikom dzieje
(w zarysie) Związku Strzeleckiego, będącego pierwszą polską organizacją paramilitarną,
utworzoną wiosną 1910 r. we Lwowie z inspiracji Związku Walki Czynnej.
W okresie międzywojennym z różnym nasileniem i na różnych fragmentach
granicy państwowej RP występowały zagrożenia zewnętrzne, najpoważniejsze
na granicy wschodniej – z ZSRR, a następnie, w ostatnich latach analizowanego
okresu, na granicy zachodniej i północnej – z Niemcami. Ideały wpajane młodemu
pokoleniu Polaków i popularyzowanie zasług Związku Strzeleckiego na
łamach „Strzelca” wywarły pozytywny wpływ na postawy członków tej organizacji,
którzy następnie stali się żołnierzami formacji regularnych Wojska Polskiego
i polskiego ruchu oporu w okresie II wojny światowej.
Działalność placówek Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego
w zakresie rozpoznania i zwalczania szpiegostwa, organizowanego przez służby
III Rzeszy w latach 1933– 1939, podjęła dr Malwina Siewier z Uniwersytetu
Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie. Szpiego12
Wstęp
stwo rozpoznawał i zwalczał Oddział II Sztabu Generalnego (od 1928 r. Sztabu
Głównego) Wojska Polskiego. Z ustaleń Autorki wynika, że najważniejszym zadaniem
niemieckiego wywiadu wojskowego było rozpoznanie polskich możliwości
militarnych i stanu przygotowań wojennych. W analizowanym w artykule
okresie tajne służby III Rzeszy wykorzystywały do działalności wywiadowczej
przeciwko Polsce m.in. mniejszość niemiecką. Placówki polskiego kontrwywiadu
w obliczu wzrostu zagrożenia wojennego zwiększyły wysiłki w celu zwalczania
szpiegostwa, obok warstwy faktograficznej, artykuł zawiera również próbę
oceny efektywności działań polskiego kontrwywiadu w zwalczaniu niemieckich
służb specjalnych.
Dr Piotr Dobrowolski z Centralnej Biblioteki Wojskowa im. Marszałka Józefa
Piłsudskiego w Warszawie jest autorem artykułu Wychowanie patriotyczno-obywatelskie
na łamach czasopisma „Wiarus” w latach 1936–1939. W jego pierwszej
części Autor przedstawił założenia wychowawcze polskich naczelnych władz
wojskowych w drugiej połowie lat 30. XX w. Na tym tle ukazał założenia Kursu
nauki obywatelskiej, systematycznie publikowanego w latach 1936–1939 na łamach
„Wiarusa”. Kurs przeznaczono dla podoficerów Wojska Polskiego, którzy
poznawali na nim historię wojskowości polskiej, geografię, życie gospodarcze
oraz sytuację międzynarodową i system polityczny Rzeczypospolitej Polski.
Ostatni tekst w tej części monografii dotyczy okresu powojennego – dr Dariusz
Gregorczyk z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana
Długosza w Częstochowie napisał artykuł Funkcjonowanie i zakres działań
operacyjno-rozpoznawczych funkcjonariuszy Sekcji VII Wydziału II Komendy
Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Katowicach w latach 1957–1959. Tekst
porusza wybrane kwestie działalności aparatu bezpieczeństwa PRL na terenie
województwa katowickiego w latach 1957–1959. Autor artykułu ukazał
w nim istotny element Służby Bezpieczeństwa, jakim była Sekcja VII Wydziału
II (kontrwywiadu) Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Katowicach.
Funkcjonariusze Sekcji VII zajmowali się obserwacją i rozpracowywaniem
obywateli krajów zachodnioeuropejskich. W ramach prowadzonych
zadań operacyjnych pracownicy Sekcji VII inwigilowali dziennikarzy, pracowników
innych działów, w tym handlowców i przemysłowców, oraz prowadzili
ochronę kontrwywiadowczą ważnych obiektów gospodarczych i komunikacyjnych
województwa katowickiego.
Część II monografii, zatytułowana Polityka bezpieczeństwa Polski, również
zawiera pięć opracowań naukowych. Tę część publikacji otwiera tekst prof.
13
Wstęp
dr. hab. Dariusza Kozerawskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,
który podjął ważny temat działań pokojowych i stabilizacyjnych, w tym ich
skutków i perspektyw, w polskiej polityce bezpieczeństwa. W artykule zaprezentowano
wybrane obszary działań pokojowych i stabilizacyjnych polskich
kontyngentów wojskowo-cywilnych oraz efekty ich realizacji w polskiej polityce
bezpieczeństwa w XXI w. Ukazując skalę militarnego zaangażowania polskich
kontyngentów wojskowych w operacjach na Bałkanach, w Afganistanie
i Iraku, Autor artykułu – ceniony badacz tej problematyki – ocenił ich skutki
i perspektywy w wymiarze politycznym, gospodarczym i społecznym w oparciu
o przeprowadzone przez siebie badania terenowe w strefach działań wojennych,
stabilizacyjnych i pokojowych.
Prof. dr hab. Bolesław Balcerowicz z Uniwersytetu Warszawskiego jest autorem
artykułu Bezpieczeństwo militarne Polski – zagrożenia i wyzwania. Tekst składa
się z dwóch części: w pierwszej, wstępnej zawarto definicje najważniejszych
pojęć, które zostały obszernie zaprezentowane i przeanalizowane w głównej,
drugiej części artykułu, w całości poświęconej współczesnym zagrożeniom i wyzwaniom
dla bezpieczeństwa militarnego Polski. Współcześnie bezpieczeństwo
militarne jest jednym z wielu rodzajów/sektorów bezpieczeństwa narodowego.
Prof. Balcerowicz podjął kwestie zagrożeń i wyzwań dla bezpieczeństwa militarnego.
Jak zauważa, określenie poziomu zagrożeń stanowi złożone przedsięwzięcie,
wymagające analizy wielu czynników, w tym niemierzalnych, trudnych do
skwantyfikowania. Łatwiejszy do oceny jest poziom zbrojeń, stan i dyslokacja sił
zbrojnych. W końcowej części artykułu prof. Balcerowicz krytycznie przeanalizował
treść „Strategii bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”
z 2014 r. oraz „Koncepcji obronnej Rzeczypospolitej Polskiej” z 2017 r.
W dalszej części monografii dr hab. Ryszard Niedźwiecki, profesor Uniwersytetu
Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie,
zajął się relacjami między kulturą strategiczną a doktryną bezpieczeństwa narodowego.
Autor tekstu przeanalizował w nim zależności między doktryną
bezpieczeństwa narodowego, a kulturą strategiczną w Polsce po transformacji
ustrojowej, która rozpoczęła się w 1989 r. Pierwsza część artykułu dotyczy
ewolucji znaczenia pojęcia „kultura strategiczna”, druga – koncepcji doktryny
bezpieczeństwa narodowego, trzecia zaś stanowi przegląd związków kultury,
polityki oraz strategii bezpieczeństwa.
Z kolei dr hab. Andrzej Drzewiecki z Akademii Marynarki Wojennej im.
Bohaterów Westerplatte w Gdyni napisał tekst Marynarka Wojenna RP w syste14
Wstęp
mie bezpieczeństwa państwa z perspektywy 2017 r. Odniósł się w nim do definicji
bezpieczeństwa, traktowanego jako słowo klucz i odmienianego przez wszystkie
przypadki. W dalszej części opracowania Autor obszernie podjął zagadnienie
bezpieczeństwa morskiego państwa polskiego, odpowiadając na pytanie badawcze:
Czy i w jakim zakresie Marynarka Wojenna RP jest przygotowana, aby
sprostać powierzonym jej zadaniom? Udziela na nie odpowiedzi z perspektywy
2017 r., przy czym analizuje też treść publikacji informujących, że Marynarka
Wojenna RP przeżywa najpoważniejszą zapaść w swoich dziejach. Pytania
o przyczyny takiego stanu i perspektywy wyjścia z niego stanowią zasadniczą
treść tego artykułu.
Tę część monografii kończy opracowanie dr. Jerzego Rydza, dotyczące aktualnego
i ważnego tematu dotyczącego roli Straży Granicznej RP w kształtowaniu
bezpieczeństwa narodowego na przykładzie Nadbużańskiego Oddziału
Straży Granicznej, którego Autor jest funkcjonariuszem. Straż Graniczą
powołano ustawą z 12 października 1991 r. do ochrony granicy państwowej
oraz kontroli ruchu granicznego. Nadbużański Oddział Straży Granicznej
jest jednym z trzech oddziałów tej formacji, ochraniających zewnętrzną granicę
Unii Europejskiej. Autor artykułu ukazuje w nim zadania realizowane
przez ten Oddział i jego rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa narodowego
Polski.
Trzecią część monografii pt. Zagrożenia i wyzwania tworzą cztery opracowania
naukowe autorów z czterech różnych ośrodków. Otwiera tekst dr. hab.
Roberta Borkowskiego, profesora Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza
Modrzewskiego, pt. Performans zbrodni i strachu (współczesny terroryzm jako
fenomen paniki moralnej). Artykuł koncentruje się na wpływie terroryzmu na
współczesne społeczeństwa i politykę z perspektywy performance studies oraz
socjologicznej koncepcji paniki moralnej. Jak zauważa Autor, nie każda forma
przemocy politycznej jest terroryzmem, mimo że określenie to stało się bardzo
popularne z racji posiadanego ładunku emocjonalnego. Odbiorcy mediów
przyswajają narrację prezentującą terroryzm i strach przed zamachami. Obraz
telewizyjny fałszuje rzeczywistość, a strach wywołany zamachem prowadzi do
powstania lęku przed kolejnymi atakami i powoduje, że społeczeństwa łatwiej
poddaje się kontroli.
Dr hab. Miron Lakomy, z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, jest autorem
tekstu Cyberdżihad: potencjalne czy realne zagrożenie dla bezpieczeństwa
Polski? Charakteryzuje w nim zjawisko propagandowej działalności islamskich
15
Wstęp
organizacji terrorystycznych w cyberprzestrzeni w kontekście zagrożeń, które
generuje ona dla bezpieczeństwa Polski. Według ustaleń Autora można wyróżnić
trzy grupy tej aktywności: zdobywanie i inspirowanie zwolenników, rekrutacja
i szkolenie terrorystów oraz zastraszanie społeczeństw „niewiernych”.
Wymienione aktywności obecnie w niewielkim stopniu dotyczą Polski i nie
wpływają istotnie na bezpieczeństwo jej obywateli.
Dr Piotr Lotarski z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Suwałkach
jest autorem opracowania Działalność Państwa Islamskiego a zagrożenie bezpieczeństwa
Polski. Autor stwierdził w pierwszej części artykułu, że Polska prowadzi
aktywną działalność w celu utrzymania bezpieczeństwa międzynarodowego: od
1953 r. kierowała obserwatorów, a od 1973 kontyngenty wojskowe do udziału
w operacjach humanitarnych, pokojowych i stabilizacyjnych w różnych regionach
świata, głownie na Bliskim Wschodzie. Polscy żołnierze i pracownicy wojska
wykonywali zadania logistyczne, operacyjne, a także uczestniczyli w misjach
obserwacyjnych, doradczych i szkoleniowych. Pomimo tak dużego zaangażowania
Polski nie odnotowano w niej zamachów terrorystycznych. Zdaniem
Autora, w Polsce występuje niewielkie zagrożenie atakami ze strony członków
lub zwolenników tzw. Państwa Islamskiego (PI), które może nasilić się wraz
z rozpoczęciem działań bojowych przeciwko PI w Iraku i Syrii przez skierowane
tam żołnierzy Wojska Polskiego lub przez zmianę charakteru działalności polskich
kontyngentów w Kuwejcie i Iraku na bojowy.
Dr hab. Zbigniew Grzywna, prof. Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego
im. Jana Długosza w Częstochowie, napisał tekst Analiza wybranych obszarów
ekstremizmu przeradzającego się w terroryzm. Za szczególne istotne zagrożenie
dla Europy i świata Autor uznał radykalny muzułmański fundamentalizm
i ekstremizm, które przekształcają się w terroryzm. W świetle wydarzeń w Europie
i na świecie Autor zauważa, że dużym zagrożeniem dla bezpieczeństwa
społeczeństw są międzynarodowy ekstremizm, terroryzm, przestępczość zorganizowana
oraz handel narkotykami. Ekstremistyczny terroryzm we wszystkich
jego formach i przejawach jest niedopuszczalny i trzeba szukać skutecznych
środków, żeby go skutecznie ograniczać.
Część IV monografii, pt. W kręgu bezpieczeństwa międzynarodowego, tworzą
cztery opracowania naukowe. Prof. dr hab. Andrzej Ciupiński z Uniwersytetu
Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie w tekście
Problemy europejskiej integracji wojskowej analizuje problem europejskiej integracji
wojskowej. Przedstawił w nim rozwój europejskiej autonomii w pro16
Wstęp
cesie integracji wojskowej i jej formy: Europejską Tożsamość Bezpieczeństwa
i Obrony, Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony oraz Wspólną Politykę
Bezpieczeństwa i Obrony. Przywódcy państw członkowskich Unii Europejskiej
podpisali Traktat Lizboński, który przewiduje możliwość prowadzenia wzmocnionej
współpracy strukturalnej (PESCO) w ramach Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa
i Obrony UE, a 22 czerwca 2017 r. Rada Europejska wyraziła zgodę
na podjęcie takiej współpracy przez grupę chętnych państw. Znaczący wpływ na
tę decyzję miało wcześniejsze przyjęcie 28 czerwca 2016 r. Europejskiej Strategii
Globalnej.
Prof. dr hab. Andrzej Misiuk z Uniwersytetu Warszawskiego w artykule Modele
systemów policyjnych w wybranych krajach Europy opisał genezę administracji
ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego w Europie w XVIII w. i proces
tworzenia nowoczesnej policji w II połowie XIX w., przedstawił klasyfikację
modeli systemów policyjnych we współczesnej Europie oraz przeanalizował ich
ewolucję w wybranych krajach Europy Zachodniej.
Prof. dr hab. Krzysztof Kubiak z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego
w Kielcach podjął aktualny temat obrony terytorialnej (obrony krajowej) w systemie
obronnym Królestwa Szwecji oraz przydatności szwedzkich doświadczeń
i wniosków dla procesu tworzenia tego typu formacji we współczesnej
Polsce. Koncepcja Wojsk Obrony Terytorialnej w Polsce ma zdecydowanych
przeciwników, ale bardzo często zastrzeżenia, czasami o bardzo poważnym
charakterze, wynikają z potrzeb bieżącej walki politycznej. Z drugiej strony
pojawiają się, wygłaszane często w dobrej wierze, naiwne wypowiedzi, absolutyzujące
nowy rodzaj sił zbrojnych i przypisujący mu funkcje i zadania, których
nie zdoła zrealizować. W tym kontekście sporym niebezpieczeństwem mentalnym
stojącym przez polskimi Wojskami Obrony Terytorialnej mogą się też
okazać oczekiwania ochotników zgłaszających się do pełnienia w nich służby.
W licznych dyskusjach bardzo często jako wzorcowe rozwiązanie problemu
obrony terytorialnej przytacza się, nie do końca znając współczesne realia, model
szwedzki. Celem Autora było przedstawienie rozwiązań obowiązujących
w tym skandynawskim państwie, skupiając się na usytuowaniu tego modelu
w systemie obronnym Szwecji.
Dr hab. Magdalena Bsoul-Kopowska, prof. Politechniki Częstochowskiej,
napisała artykuł Udział Polski w operacjach i misjach pokojowych prowadzonych
przez Unię Europejską. Skomplikowany charakter współczesnych konfliktów
doprowadził do nowego spojrzenia oraz podejścia do problemu zapewnienia
17
Wstęp
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, tym samym do zmiany poglądów
użycia w tym celu struktur militarnych. Doświadczenia Unii Europejskiej
wskazują, że misje te są skutecznym sposobem rozwiązywania problemów, a potrzeba
szybkiej reakcji na pojawiające się zagrożenia bezpieczeństwa spowodowała
wzrost znaczenia misji pokojowych o charakterze militarnym. W tekście
przedstawiono misje i operacje pokojowe prowadzone przez Unię Europejską,
w które zaangażowana jest Polska.
Ostatnia (piąta) część monografii nosi tytuł Bezpieczeństwo społeczne, ekonomiczne,
kulturowe. Tworzy ją sześć artykułów podejmujących różne ich
aspekty, przygotowanych przez badaczy z czterech uczelni. Rozpoczyna ją
dr Anna Karczewska z Politechniki Częstochowskiej tekstem Bezpieczeństwo
społeczne w kontekście współczesnego rynku pracy. W pierwszej części artykułu
Autorka wskazuje, że zmiany technologiczne i ekonomiczne XXI w. wpłynęły
na stosunki społeczne, w tym na relacje w sferze pracy. Zmieniają się charakter
pracy, organizacja czasu pracy, wartościowanie pracy, jej miejsce w hierarchii
wartości jednostki. Z bezpieczeństwem pracy wiążą się tak istotne
zagadnienia, jak bezpieczeństwo socjalne, równowaga praca – życie, społeczna
odpowiedzialność biznesu oraz zagrożenie bezrobociem i wykluczeniem społecznym.
Uwaga Autorki artykułu skupiła się na problematyce bezpieczeństwa
na współczesnym rynku pracy w kontekście zmian zachodzących na nim
w ostatnim okresie.
Dr Agnieszka Miklewska z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego
im. Jana Długosza w Częstochowie napisała tekst Zagrożenia dla rozwoju człowieka,
wynikające z utraty bezpieczeństwa indywidualnego. Autorka skoncentrowała
się na wybranych aspektach utraty poczucia bezpieczeństwa w okresie
dzieciństwa, związanych z zaburzeniami więzi i konsekwencjami tych okoliczności
dla dalszego rozwoju psychicznego. Jednocześnie zwraca uwagę na reaktywne
zaburzenia więzi, zaburzenia selektywności w budowaniu relacji, przeniesiony
zespół Münchhausena, zespół alienacji rodzicielskiej, a także zespół
dziecka potrząsanego i maltretowanego. Z uwagi na ograniczone ramy niniejszej
książki artykuł nie podejmuje złożonego zagadnienia przemocy seksualnej
oraz zjawiska PTSD, ponieważ w ocenie jego Autorki wymagają one odrębnej
publikacji.
Mgr Aneta Krysowaty z Wojskowej Akademii Technicznej napisała artykuł
Życie pod nadzorem. Przegląd wybranych narzędzi inwigilujących obywatela,
konsumenta i klienta. W jego pierwszej części zauważyła, że obecnie nadzór stał
18
Wstęp
się wszechobecny, cyfrowa rzeczywistość sprzyja dalszej ekspansji w zbieraniu
informacji i zarządzania nimi, a instytucje państwowe oraz z otoczenia biznesowego
chcą wiedzieć jak najwięcej o obywatelu, konsumencie i kliencie. Z ustaleń
Autorki wynika, że wraz z upowszechnieniem nowych i wprowadzonych na
szeroką skalę narzędzi inwigilacji wzrosła liczba przejmowanych i archiwizowanych
informacji oraz udoskonalono proces ich przetwarzania.
Tekst Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa kulturowego Polski mgr Katarzyny
Huczek z Wojskowej Akademii Technicznej stanowi o masowych ruchach
migracyjnych, radykalizacji, konwersjach religijnych oraz uniformizacji będącej
efektem globalizacji. Czynniki te sprawiają, że bezpieczeństwo kulturowe
współczesnego państwa nabiera nowego znaczenia. Autorka artykułu dokonała
w nim analizy środowiska bezpieczeństwa kulturowego Polski, eksponując potencjalne
zagrożenia oraz wyzwania.
Dr Wojciech Maciejewski z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie napisał
tekst Postrzeganie bezpieczeństwa indywidualnego i narodowego w opinii
studentów kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne. Zdaniem Autora, bezpieczeństwo
stało się zagadnieniem często poruszanym w różnego rodzaju dyskusjach.
Dzięki swobodniejszemu przepływowi ludzi, zmianom kulturowym, rozwojowi
nowoczesnych technologii oraz zmianom ekonomicznym życie współczesnego
człowieka jest łatwiejsze i bezpieczniejsze. Jednak równocześnie pojawiły
się nowe zagrożenia, których nie zawsze jesteśmy świadomi. W artykule podjęto
kwestie oceny współczesnych zagrożeń przez studentów kierunku bezpieczeństwo
wewnętrzne. W tym celu Autor przeprowadził badania ankietowe
studentów, miały one na celu zdiagnozowanie, jakie kategorie bezpieczeństwa
stanowią dla badanych największe zagrożenie oraz jakie zagrożenia dotyczą Polski
oraz regionu. W końcowej części artykułu zamieszczono wyniki przeprowadzonych
badań ankietowych.
Dr Henryk Kromołowski z Politechniki Częstochowskiej napisał tekst Bezpieczeństwo
zdrowotne a koordynowana opieka zdrowotna. W pierwszej jego części
Autor podkreślił, że zdrowie nie jest wartością niezmienną, wymaga ciągłej
kontroli ze strony specjalistów z różnych dziedzin nauk medycznych oraz dietetyków,
technologów żywienia, organizacji pozarządowych, różnych instytucji
edukacyjnych, specjalistów od ochrony środowiska, produkcji rolnej, prawników
oraz środków masowego przekazu. Zdrowie jest najbardziej istotnym
składnikiem szeroko rozumianego poczucia bezpieczeństwa człowieka, tworząc
dla niego wartość samą w sobie, określaną jako bezpieczeństwo zdrowotne.
Wstęp
W tekście przedstawiono definicje bezpieczeństwa zdrowotnego i koordynowanej
opieki zdrowotnej oraz ich wpływ na podniesienie poziomu bezpieczeństwa
zdrowotnego obywateli naszego kraju.