ebook Czas polityczny po rewolucji Piotr Borowiec

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania: 2013

Podstawowym celem książki jest opisanie czasu politycznego w świadomości społecznej, jego cech oraz różnych orientacji temporalnych wytworzonych i wykorzystywanych w dyskursie politycznym przez polskie elity symboliczne po 1989 roku. Zadaniem autora było także wyjaśnienie sposobów „wykorzystania” kategorii czasowych do tworzenia ówczesnej rzeczywistości politycznej czy też funkcjonowania społeczeństwa z wykorzystaniem kategorii temporalnych. (…)
Główna tematyka pracy koncentruje się wokół kilku podstawowych pojęć, które określają badaną rzeczywistość: zmiany społecznej, czasu społecznego, elit symbolicznych oraz wykorzystania przez nie kategorii temporalnych do zbudowania uprzywilejowanych w dyskursie politycznym reprezentacji społecznych. Wynika z tego podstawowa teza niniejszej pracy. Głosi ona, że kategorie temporalne służyły polskim elitom symbolicznym do „kontrolowania” rzeczywistości poprzez instrumentalne działania zmniejszania lub zwiększania w społeczeństwie poczucia społecznego lęku. Manipulacje były niekiedy najbardziej skuteczną metodą tworzenia dominacji politycznej poprzez narzucanie ówczesnej sytuacji politycznej własnej definicji temporalnej.

Z Wprowadzenia

Opublikowanie tej pracy będzie wydarzeniem w polskiej literaturze politologicznej, która jak dotąd prawie całkowicie pomijała analizę temporalną i z tego powodu była uboższa zarówno pod względem merytorycznym, jak i warsztatowym. Na tym polu polska politologia ustępowała nie tylko nauce filozoficznej, ale także socjologii, która znacznie wcześniej zastosowała metodę temporalną do wyjaśnienia czy chociażby zrozumienia zjawisk i procesów społecznych, w tym także politycznych.
Autor ukazuje istotę i rolę czasu w ujęciu filozoficznym i socjologicznym, jak również wskazuje – głównie na konkretnym przykładzie analizy „zmiany społecznej” – na rolę kategorii temporalnych w tym procesie, a ponadto na sposoby wykorzystania „czasu społecznego” przez elity symboliczne do kontrolowania społeczeństwa. Uczynienie „zmiany społecznej” głównym przedmiotem analizy było przedsięwzięciem ze wszech miar uzasadnionym, bowiem „zmiana” zawsze następuje w czasie i nie można tego elementu z niej wykluczyć.

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Zbigniewa Bloka

Spis treści ebooka Czas polityczny po rewolucji

Wprowadzenie 11
Dyskurs, dyskurs polityczny i założenia metodologiczne pracy 16

Rozdział I. Podstawy temporalne analizy rzeczywistości społecznej 41

1. Zrozumieć czas – czas w ujęciu filozoficznym 41

a) Problemy ze zrozumieniem czasu 41
b) Starożytne koncepcje czasu 43
c) Chrześcijańska filozofia czasu 51
d) Filozofie czasu w nowoczesności 57

2. Okiełznać czas – społeczne metody panowania nad czasem 74

a) Indywidualna świadomość czasu 74
b) Elementarne, potoczne wyobrażenia czasu 81
c) Społeczne próby panowania nad czasem 89
d) Inne sposoby okiełznania czasu 100

3. Wyjaśnić czas – wielość czasów w społeczeństwie 104

a) Uwarunkowania badań nad czasem 104
b) Między czasem cyklicznym a linearnym 108
c) Charakter czasu społecznego 115
d) Inne kategorie czasu 128

4. Dogonić czas – świat ponowoczesny 136

a) Nowoczesny zachwyt czasem i przestrzenią 136
b) Globalizacja jako próba opisu nowoczesności 140
c) Oblicza „nowych czasów” 145
d) Lęk, niepewność i czas w ponowoczesności 160

Rozdział II. Czas – ciąg chronologiczny: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość 169

1. Wymiary czasu w potocznej, trójczłonowej koncepcji 169

a) Struktura potocznej koncepcji czasu 169
b) Teraźniejszość – realna orientacja czasowa 174
c) Przeszłość i przyszłość – determinanty rzeczywistości 181
d) Związki między trzema wymiarami czasu 189

2. Pamięć jako podtrzymywanie „czasu wygasłego” 199

a) Różne rodzaje pamięci 199
b) Rola i znaczenie pamięci społecznej 205
c) Pamięć społeczna w okresie gwałtownych zmian społecznych 213
d) Instrumentalizacja pamięci społecznej 218

3. Czas jako podstawowy czynnik zmiany 225

a) Czas a zmiana społeczna 225
b) Aspekty spostrzegania i analizowania zmian 234
c) Zjawisko przyspieszenia tempa zmian 239
d) Konsekwencje gwałtownej zmiany 243

4. Konteksty polskich zmian politycznych 250

a) Podstawy lęku i niepewności w okresie Polski Ludowej 250
b) Stan wojenny a entuzjazm społeczny 255
c) Polityczne formy redukowania lęku i niepewności 262
d) Przyspieszenie zmian po 1989 roku 269

Rozdział III. Główne cechy temporalne rzeczywistości po 1989 roku 279

1. Wytworzony polityczny czas „wspólny” 279

a) Uwarunkowania powstania czasu „wspólnego” 279
b) Czynniki wpływające na powstanie czasu „wspólnego” 285
c) Podstawowe cechy politycznego czasu „wspólnego” 293
d) Koniec czasu „wspólnego” i próby jego podtrzymania 303

2. Spory wokół przyspieszenia czasu politycznego 310

a) Znaczenie czasu dla bieżącej polityki 310
b) „Przyspieszenie” jako zmiana tempa zmiany 315
c)„Przyspieszenie” początkiem wielości czasów politycznych 325
d) Polityczna gra tempem zmian (przyspieszanie i zwalnianie) 331

3. Tymczasowość – symboliczna definicja rzeczywistości 341

a) Podstawowe definicje temporalne teraźniejszości 341
b) Kontrastowe definiowanie temporalne teraźniejszości 357
c) Tymczasowość – podstawowa cecha teraźniejszości 360
d)Tymczasowość jako okres przejściowy 362

4. Polityczne wykorzystywanie metafor temporalnych 370

a) Znaczenie i „temporalność” metafor politycznych 370
b) Podstawowe metafory temporalne po 1989 roku 375
c) „Transformacja” jako dominująca metafora temporalna 391
d) Pozatemporalne znaczenia metafory „transformacji” 397

Rozdział IV. Czas jako narzędzie walki politycznej 403

1. Spory wokół czasu trwania reform 403

a) Znaczenie czasu – niedobór i nadmiar czasu w polityce 403
b) Polityczne znaczenie terminowości 412
c) Spory wokół braku terminowości 420
d) Strukturalizacja i wartościowanie czasu politycznego 427

2. Władza czasu przeszłego – polityczne wykorzystywanie przeszłości 436

a) Szybka zamiana elementów pamięci społecznej 436
b) Narzucenie negatywnej definicji czasu przeszłego 444
c) Determinujący wpływ przeszłości na teraźniejszość 450
d) Polityczne działanie – konsekwencje „złej” przeszłości 458

3. Temporalne zwiększanie i ograniczanie społecznego lęku 466

a) Przyczyny lęku i niepewności po 1989 roku 466
b) Polityczne sposoby redukowania i zwiększania lęku 472
c) Czas – narzędzie minimalizowania lęku 484
d) Czas – narzędzie zwiększania społecznego lęku 489

4. Próby zerwania z rozwojem ciągłym 497

a) Uwarunkowania związane z zerwaniem ciągłości 497
b) Pierwsze symboliczne zerwania z rozwojem ciągłym 504
c) Zerwanie ciągłości jako temporalna strategia polityczna 509
d) „IV RP” – ostatnie zerwanie z rozwojem ciągłym 520

Zakończenie 527
Bibliografia 531
Biogram autora 573