ebook Czerwono-biało-czerwona Łódź Lokalne wymiary polityki pamięci historycznej w PRL Andrzej Czyżewski

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2021

Pobierz fragment

„Kto kontroluje przeszłość, kontroluje przyszłość. Kto kontroluje teraźniejszość, kontroluje przeszłość” – napisał swego czasu George Orwell. Im silniejsza, im bardziej opresyjna jest władza, tym łatwiej wprowadzać tę zasadę w życie. Co nie znaczy zarazem, że od tego rodzaju pokus wolne są rządy demokratyczne. Nawet jednak skrajnie autorytarne reżymy wiedzą, że implementowana odgórnie wizja przeszłości – szczególnie niedalekiej – nie może wisieć w próżni. Uprawiana przez nie polityka pamięci historycznej musi zatem – choćby częściowo – korespondować z autentycznymi odczuciami tych, do których jest adresowana.
W czasach PRL odpowiednio sformatowany przekaz na temat II wojny światowej miał kluczowe znaczenie w procesie uwiarygodniania nowego systemu rządów. Równocześnie wydarzenia z lat 1939–1945 były silnie obecne w pamięci biograficznej obywateli powojennej Polski i w naturalny sposób współtworzyły fundamenty rodzimej „wspólnoty wyobrażonej”.
Czerwono-biało-czerwona Łódź to zarówno opowieść o budowaniu wizerunku miasta „walki i pracy”, jak i analiza napięć między ustalanymi odgórnie wzorami interpretowania przeszłości a oddolnymi wyobrażeniami na jej temat. Waga poczynionych w pracy ustaleń wynika również z ich chwilami zaskakującej aktualności. Okazuje się bowiem, że mijają dekady, a pewne schematy narracyjne dotyczące okupacyjnych losów Łodzi – a w szerszym planie Polski – pozostają niezmienne. Warto zatem krytycznie spojrzeć na okoliczności ich powstania. Ku przestrodze.

Spis treści ebooka Czerwono-biało-czerwona Łódź

Wstęp 11

Komunistyczna polityka pamięci historycznej 22
Polityka historyczna – polityka pamięci – polityka pamięci historycznej 22
Aktorzy pamięci 39
Pamięć zbiorowa 43
Mit 48
Kanon 52
Miejsca pamięci 56

Zaplecze organizacyjne 59
Schemat 60
Początki 62
Okres pionierski 65
Gorzkie żale 68
Akcja „mobilizacja” 70
Zdobycze Października 72
Bez kompleksów 78
Akcja „profesjonalizacja” 80
Priorytety 82
Na odcinku propagandy 84
Epoka gierkowska 85
Na równi pochyłej 89
Sinusoida 91

Na szlaku „Promienistych” 93
Baza 94
Falstart 96
Sprawdzone wzorce 98
Przełom 102
Jak na drożdżach 106
Ostateczny lifting 109
Obieg zamknięty 111
Chłopcy z miasta Łodzi – literacka obróbka mitu 113
„Śmierć ich nie poszła na marne” 118
„Odwilż” 122
Jubileusz ZWM 123
Pomnikowa ofensywa 126
Akcja „bohater” 127
Park im. „Promienistych” 129
„Szlakiem Promienistych” 131
„Promienistych” życie po życiu 132

Niewinne i nasze – rzecz o polskiej martyrologii 135
Przemysłowa, czyli…? 135
Cień Radogoszcza 138
Skromne początki 142
Kropla drąży skałę 144
Przesilenie 146
Odzew 150
Próba unaukowienia 157
Relacja świadka „politycznie słusznego” 159
Twarz anioła 160
Licytacja 163
Zapętlenie 165
Akcja „promocja” 167
Korekta 169
Proces, czyli do trzech razy sztuka 172
Dalsze losy 177
Podsumowanie 178

Pamięć nieobecna 181
W potrzasku 182
Pamięć żydowska 183
Pierwsze próby syntezy 185
Proces Biebowa 188
Po nocy nastał dzień? 192
„Odwilż” 196
Dziennik 199
Kolejne publikacje 207
O dwa mosty za daleko 210
Dwudziesta rocznica 215
„Lewica Związkowa” w rozkwicie 219
Na ekranie 228
Niedokończony projekt 236
Smutni panowie 242
„Marcowe gadanie” w Łodzi 244
Trudny egzamin 247
„Lewica Związkowa” w odwrocie 253
Strefa tabu 255
Ludzka twarz systemu 258
Pamięć „cicha” 262
Głośniej, ale nie za głośno 270
Podsumowanie 274

Zakończenie 279
Instytucje – pierwsze lata po wojnie 280
Instytucje – stalinizm 281
Instytucje – epoka gomułkowska 281
Instytucje – epoka gierkowska 282
Instytucje – faza schyłkowa PRL 283
Instytucje a grupy pamięci 284
„Promieniści” 287
Przemysłowa 288
Getto 289

Wykaz skrótów 291
Bibliografia 294
Indeks osobowy 317