Za darmo

ebook Człowiek, wychowanie i praca w kapitalizmie. W stronę krytycznej pedagogiki pracy Piotr Stańczyk

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Rok wydania: 2013

Książka przedstawia wyniki przedsięwzięcia badawczego, którego przedmiotem stały się znaczenia nadawane pracy oraz samookreślenia tożsamości podmiotów pracy. Kontrastywna fenomenografia uzupełniona Krytyczną Analizą Dyskursu pozwala określić ponadindywidualne sensy pracy, a także prześledzić przekształcenia się znaczeń pracy w cyklu życia. Badania osadzone są w paradygmacie krytycznym pedagogiki, a także inspirowane są rozwiązaniami przyjmowanymi w studiach kulturowych. Główny zamysł książki – do czego nawiązuje tytuł – polega na zbudowaniu dystansu względem tradycyjnej pedagogiki pracy, która redukuje funkcje szkoły do odpowiadania na zapotrzebowania rynku pracy. Zderzenie założeń paradygmatu konserwatywnego w pedagogice pracy ze znaczeniami nadawanymi pracy nie pozostawia wątpliwości, iż główny problem na styku człowiek-wychowanie-praca jest problemem demokratycznej kontroli nad gospodarką w ogóle, a miejscem pracy w szczególności.

Spis treści ebooka Człowiek, wychowanie i praca w kapitalizmie. W stronę krytycznej pedagogiki pracy

Wstęp 9

CZĘŚĆ 1. PRACA JAKO PUSTE ZNACZĄCE – TEORETYCZNE RAMY POSTĘPOWANIA BADAWCZEGO 17
Wprowadzenie 19
Rozdział 1. Zasada korespondencji i puste znaczące 23
1.1. Szkoła w kapitalizmie – zasada korespondencji i kolizja praw 23
1.2. Puste znaczące, hegemonia i pedagogia 46
Rozdział 2. Pedagogika krytyczna i badania zaangażowane – interesy i naiwność 65
2.1. K. Mannheim versus M. Horkheimer – ideologia i interesy 66
2.2. Pedagogika krytyczna i wartościowanie postmodernizmów 71
2.3. P. Freire i A. Gramsci – o intelektualistach, krytyce i naiwności 76
Rozdział 3. Organizacja badań własnych 87
3.1. Cel badawczy, problem badawczy, pytanie badawcze 87
3.2. Definicje przypadków i dobór próbki 88
3.3. Fenomenografia i krytyczna analiza dyskursu (KAD) – uzasadnienie stosowania 91
3.4. Narzędzia badawcze, gromadzenie danych, analiza i interpretacja 93
3.5. Prowadzenie badań i specyfika materiału badawczego 99

CZĘŚĆ 2. PEDAGOGIKA PRACY JAKO STRUKTURA I PROCES 101
Wprowadzenie 103
Rozdział 4. Przemiany dyskursu pedagogiki pracy – kastracja Marksa i realizm kapitalistyczny 105
4.1. Przemiany dyskursu pedagogiki pracy jako „kastracja” Marksa 108
4.1.1. Pojęcie „pracy” 108
4.1.2. „Alienacja w procesie pracy” versus „wyzwolenie pracy” 113
4.2. Logika homo oeconomicus jako formuła przekształceń dyskursu pedagogiki pracy. Pomiędzy człowieczeństwem a Totalnym Zarządzaniem Jakością 122
4.2.1. Logika homo oeconomicus 123
4.2.2. Pojęcie „humanizacji warunków pracy” w kontekście logiki homo oeconomicus 124
4.2.3. Pojęcia human relations i „demokratycznego stylu kierowania” 130
4.2.4. TQM versus człowieczeństwo 132
4.2.5. Pojęcie „dyscypliny pracy” 134
4.3. W złym guście o wymiotach narracji. Edukacja w przekształceniach dyskursu pedagogiki pracy w kontekście pedagogiki emancypacyjnej P. Freire 135
4.3.1. Trzy poziomy metafory wymiotów narracji 136
4.3.2. Zagadnienie celów wychowania – pojęcia „celów ogólnych”, „celów systemu oświaty”, „celów wychowania socjalistycznego” 140
4.3.3. Przekształcenia pojęcia „pracownika” 144
4.3.4. Pojęcie TQM jako centralna kategoria pedagogiki pracy 148
Rozdział 5. Pedagogika pracy dziś – fantazje, fetysze i horror Realnego 155
5.1. Fantazja wolności – nie ma „bezpłodnych marzeń” 157
5.2. Rynek pracy, wola pracodawców i adaptacja – fetysze pedagogiki pracy 159
5.3. Humanizacja pracy i pełne zatrudnienie – fantazje pedagogiki pracy 180
5.4. Horror pracy w kapitalizmie – antynomie demokracji i kapitalizmu, paradoksy pedagogiki pracy 190

CZĘŚĆ 3. WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ I DLA PRACY W CYKLU ŻYCIA – SENSY PRACY W KAPITALIZMIE 203
Wprowadzenie 205
Rozdział 6. Ocena szkolna i obsceniczność prawa – pomiędzy byciem kimś a byciem nikim. Znaczenia nadawane doświadczeniu szkolnemu przez gimnazjalistów 207
6.1. Wymagania dydaktyczne w percepcji nauczycieli 209
6.2. Ocena szkolna jako centralna kategoria definiująca znaczenie szkoły 211
6.3. Między byciem kimś a byciem nikim – gimnazjaliści wobec obscenicznego prawa 221
Rozdział 7. Młodzież wobec ideologii merytokratycznej – pozytywna socjalizacja oszukanego pokolenia 227
7.1. Egzaminy zewnętrzne w szkolnictwie powszechnym – technologia ucisku 229
7.2. Merytokratyczna fantazja – „sprawiedliwe konstruowanie nierówności” 230
7.3. Generowanie struktury społecznej w świadomości potocznej gimnazjalistów 232
7.4. Ideologiczny potencjał koncepcji merytokratycznej 240
Rozdział 8. Praca szkoły w kontekście znaczeń nadawanych pracy przez gimnazjalistów – wokół pedagogiki pracy 247
8.1. Uczniowie wobec pracy – szkoła pracy szkołą przymusu 251
8.2. Dyscyplina w szkole i pracy – interpretacja za M. Foucaultem 264
8.3. Puste znaczące, zasada korespondencji i treść znaczenia pracy 267
Rozdział 9. Demokracja ekonomiczna i wychowanie 271
9.1. Fantazja o pracy bez pracy 274
9.2. Praca, czas wolny, sztuki wyzwolone i niewolnictwo 278
9.3. W stronę demokracji ekonomicznej 281
Rozdział 10. Alibi niskich zarobków. O wysokiej randze bezinteresowności w ideologii zawodowej nauczycieli 285
10.1. Alibi niskich zarobków – dowód bezinteresowności nauczycieli? 288
10.2. Nauczanie jako powołanie – życie „dla” nauczania 291
10.3. Nauczanie jako zawód – życie „z” nauczania 298
Rozdział 11. Odpowiedzialność, kompromis, kompromitacja. Sens pracy w ideologiach zawodowych nauczycieli 307
11.1. Albo kompromis, albo kompromitacja 309
11.2. Dyskredytacja obowiązku – obowiązek jako świadomość fałszywa 312
11.3. Nauczycielskie zobowiązania wobec sensu pracy w szkole 315
Rozdział 12. „Uczniowie z problemami”, problem z uczniami i idealna lekcja (o zawodzie nauczyciela) 347
12.1. „Uczniowie z problemami” 348
12.2. „Środowisko” nauczycielskim alibi 354
12.3. „Problem z uczniami” 358
12.4. Fantazja idealnej lekcji, organizacja rozkoszy i boom edukacyjny 361
12.5. Satysfakcja, dyssatysfakcja i techniki siebie (podsumowanie) 365
Rozdział 13. Determinacja ekonomiczna i przeżycie – pracownicy wykonujący prace proste i młodzi specjaliści o pracy 369
13.1. Samookreślenie podmiotu pracy 369
13.2. Ekonomia surwiwalu – życie i przymus na wejściu do świata pracy 376
13.3. Czas pracy, przymus i czas wolny 385
13.3.1. Transakcja i kontrola 393
13.3.2. Czas pracy i czas wolny – delimitacja granicy 397
13.3.3. Czas wolny to nie czas pracy – definicje i opisy czasu wolnego 401
13.3.4. Twórczość – może praca nie jest blokadą rozwoju? 407
Rozdział 14. Emeryci – praca, uczenie się i „skok do królestwa wolności” 413
14.1. Afirmacje 414
14.1.1. Interakcje 417
14.1.2. Zdrowie psychiczne i fizyczne 420
14.1.3. Amatorstwo i ekonomia – „Przejdzie Pan na emeryturę, to Pan zobaczy” 422
14.1.4. Prawda i piękno – przymus z innego porządku 425
14.2. Bycie-dla-siebie – skok do królestwa wolności 429
14.2.1. Przejście na emeryturę i wspomnienie pracy 433
14.2.2. Bycie-dla-siebie i afirmowana aktywność 441
14.2.3. Afirmowana aktywność i przewartościowanie czasu wolnego 444
14.3. Zakończenie – emerytura, skok do królestwa wolności czy obierka ziemniaczana? 447

CZĘŚĆ 4. ZNACZENIA PRACY W DYSKURSIE MASOWYM – HEGEMONIA I DEMOKRACJA EKONOMICZNA 455
Wprowadzenie 457
Rozdział 15. Praca idealna, horror pracy i lęk przed byciem nikim 463
15.1. Fantazja o idealnej pracy 464
15.2. Horror pracy i bezrobocia 475
Rozdział 16. Idealny pracownik, horror homo oeconomicus i demokracja ekonomiczna 491
16.1. Praca jako koszt i fantazje o pracowniku 491
16.2. Horror pracodawców 495
16.3. Homo oeconomicus i demokratyczna kontrola 502
16.4. Hegemonia kapitalizmu – „my” i „nasza gospodarka” 506
16.5. Mały słowniczek kapitalistycznej nowomowy 517

Zakończenie 525
Bibliografia ogólna 535
Bibliografia pedagogiki pracy 545