ebook Emocje w interakcjach współczesnego społeczeństwa polskiego Maja Sawicka

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2018

Celem książki jest próba określenia, jak uczucia i ich ekspresja wykorzystywane są przez członków współczesnego społeczeństwa polskiego do kształtowania wzajemnych relacji i uzgadniania przebiegu interakcji. Z perspektywy socjologii emocji Autorka opowiada, jaki użytek robią ludzie z przyrodzonej zdolności do odczuwania i wyrażania emocji wtedy, gdy poruszają się w przestrzeni wielkiego miasta, kontaktują się ze współpracownikami, czy dyskutują o wartościach.

Książka opowiada o emocjach. Dla socjologa jest to temat bardzo trudny, jak i fascynujący zarazem. Z jednej strony wierzymy, że ludzkie uczucia są tym, co najbardziej wewnętrzne, że stanowią autonomiczne i niepoznawalne treści życia psychicznego człowieka. Z drugiej zaś strony dostrzegamy, że przeżycie, które nazywamy emocjonalnym, ma istotny komponent o charakterze społecznym: emocje wyrastają na gruncie konkretnych sytuacji społecznych, a ich ekspresja, a nawet samo doświadczenie, pociąga za sobą określone społeczne następstwa.

To czyni z emocji przedmiot zainteresowania socjologii: ludzie nie tylko doświadczają pewnych uczuć w wyniku kontaktu z innymi, lecz także dają im wyraz, usiłują wzbudzić określone emocje u partnerów interakcji, komunikują się za pomocą ekspresji emocjonalnej. W ten sposób emocje są wprowadzane – celowo lub nie, świadomie bądź nieświadomie – do przestrzeni społecznej i na tę przestrzeń zwrotnie wpływają.

The book is an attempt to define how emotions and their expression are used by contemporary Polish society to shape mutual relations and determine the course of interaction. The theory of social practices offers an insight into affective mechanisms operating at the level of real, everyday interactions allowing individuals to tune mutual actions in society whose main feature is disintegration of existing interactional patterns.

Spis treści ebooka Emocje w interakcjach współczesnego społeczeństwa polskiego

Wstęp 9

ROZDZIAŁ 1. Emocje jako przedmiot rozważań socjologicznych 13
1.1. Wczesna refleksja nad emocjami w ujęciu społecznym: o zawstydzeniu i poczuciu winy 14
1.2. Współczesne kierunki badań nad emocjami 18
1.2.1. Inspiracje psychoanalityczne: wstyd jako podstawowa emocja społeczna 20
1.2.2. Perspektywa interakcjonizmu symbolicznego: emocje jako rezultat interakcji 22
1.2.3. Badania kultury emocjonalnej: „etnopsychologie” emocjonalności 27
1.3. Specyfika socjologicznego podejścia do emocji 29
ROZDZIAŁ 2. Emocje jako obiekt oddziaływań społecznych 33
2.1. Procesy uspołeczniania emocji 35
2.1.1. Emocjonalna socjalizacja: wykształcanie „dyspozycji do odczuwania” 36
2.1.2. „Cywilizowanie” emocji: psychologizacja i racjonalizacja ludzkiego działania 40
2.2. Wpływ przemian społecznych na emocje 45
2.3. Emocje w fazie przekształceń strukturalnych 49
ROZDZIAŁ 3. Emocje w interakcjach społecznych 53
3.1. Zróżnicowanie sytuacji interakcyjnych 54
3.2. Rola emocji w kształtowaniu interakcji społecznych 57
3.2.1. Wymiar współżycia – o „odformalizowaniu” relacji międzyludzkich 57
3.2.2. Wymiar ekspansji – o „personalizacji” relacji instrumentalnych 65
3.2.3. Wymiar dyskursu – o poszukiwaniu emocjonalnej „autentyczności” 70
3.3. Badanie roli emocji w „konkretnych zdarzeniach interakcyjnych” 75
ROZDZIAŁ 4. Potyczki o pierwszeństwo. Gniew, irytacja i agresja w przestrzeni publicznej 81
4.1. Aktorzy: użytkownicy warszawskiej przestrzeni miejskiej 82
4.2. „Potyczki” w miejskim ruchu drogowym: przyczyny, przebieg, konsekwencje 84
4.2.1. Punkt zapalny: kiedy dochodzi do konfliktu? 84
4.2.2. Przebieg konfliktów: konfrontacja czy wycofanie? 91
4.2.3. Rozwiązanie sytuacji kolizji: jak kończy się konflikt? 97
4.3. Między satysfakcją i upokorzeniem: walka o status podczas „potyczek” w przestrzeni publicznej 99
4.4. Emocje w sferze współżycia: ekspresja emocjonalna jako regulator wzajemnych odniesień 106
ROZDZIAŁ 5. W co „gramy” w miejscu pracy? Emocje i ich ekspresja w przestrzeni instytucji 111
5.1. Aktorzy: kierownicy, współpracownicy i podwładni 112
5.2. Gry, w jakie „gramy” w pracy 115
5.2.1. „ Jesteśmy zespołem” 115
5.2.2. „Zostańmy przyjaciółmi” 125
5.3. Emocje i ich ekspresja w przestrzeni pracy: konteksty i „zastosowania” 131
5.4. Emocje w sferze ekspansji: kapitał emocjonalny jako czynnik „mocy społecznej” 138
ROZDZIAŁ 6. Między „ja” i „my”: emocje w procesach ustalania tożsamości społecznej 141
6.1. Aktorzy: osoby zaangażowane w procesy komunikacji 143
6.2. Wymiary współidentyfi kacji: tożsamość My 144
6.2.1. My, czyli rodzina bądź przyjaciele 146
6.2.2. My, czyli Polacy 147
6.2.3. My, czyli „ludzie ubodzy” 152
6.2.4. Od współidentyfikacji do działań społecznych 154
6.3. „Ja się tak nie dam zaklasyfikować”, czyli o unikaniu tożsamości My 156
6.4. „Mówimy dzisiaj tym samym językiem”, czyli kiedy pojawia się My 160
6.5. Emocje w sferze dyskursu: czynniki emocjonalne w procesach wytwarzania sensów 165
ROZDZIAŁ 7. O kulturze emocjonalnej współczesnego społeczeństwa polskiego 171
7.1. Codzienne zmagania z rzeczywistością 172
7.2. Strategie „przetrwania”: bieżące stabilizowanie rzeczywistości społecznej 182
Aneks metodologiczny 189
1. Procedury badawcze i techniki gromadzenia danych 189
2. Źródła danych 191
3. Metody przetwarzania i analizy danych 196
Summary 198
Bibliografia 199
Indeks nazwisk 206