Ebook Francuska XVII– i XVIII–wieczna baśń literacka i jej recepcja w polskiej literaturze dla dzieci w latach 1743–2018 Barbara Kaczyńska

Spis treści ebooka Francuska XVII– i XVIII–wieczna baśń literacka i jej recepcja w polskiej literaturze dla dzieci w latach 1743–2018

Słowo wstępne od redaktor serii 11

Rozdział 1. Wprowadzenie 15
1.1. Wykorzystane materiały 16
1.1.1. Teksty źródłowe 16
1.1.2. Przekłady polskie 18
1.1.3. Rekonstrukcja kontekstu: peryteksty, dyskurs
naukowy i krytyczno-literacki 19
1.2. Układ i metody pracy 19
1.3. Objaśnienia teoretyczne i terminologiczne 22
1.3.1. Literatura dla dzieci czy literatura
dziecięca? 22
1.3.2. Definicje baśni 24
1.3.3. Baśń a przekład 31
1.3.3.1. Przekład literatury dla dzieci. Transfer
między systemami literackimi 31
1.3.3.2. Przekład literacki baśni dla dzieci 36

Rozdział 2. Francuska baśń literacka jako gatunek literacki i zjawisko społeczno-kulturowe 38
2.1. „Pierwsza moda” (1690–1709) 38
2.1.1. Rys chronologiczny 38
2.1.2. Nazwa gatunku 48
2.1.3. Geneza francuskiej baśni literackiej – źródła,
inspiracje, gatunki równoległe 49
2.1.3.1. Tradycja ludowa 50
2.1.3.2. Baśnie włoskie 64
2.1.3.3. Literatura średniowieczna i jej
kontynuacje (romans rycerski, renesansowa epika
włoska) 69
2.1.3.4. Nawiązania do literatury starożytnej w
świetle sporu starożytników z nowożytnikami 73
2.1.3.5. Pod znakiem galanterie. Wpływ literatury
epoki 77
2.1.4. Poetyka gatunku 86
2.1.4.1. Podtytuł i incipit – zaproszenie do
świata baśni 86
2.1.4.2. Konstrukcja świata przedstawionego a
główny temat utworów 88
2.1.4.3. Morał – powrót do świata empirycznego 94
2.1.4.4. Projektowany odbiór conte de fées 97
2.2. Losy baśni francuskiej w XVIII wieku (1710–1789) 100
2.2.1. Baśń orientalna i kontynuacja tradycji conte
de fées 100
2.2.2. Baśń dydaktyczna. Twórczość Jeanne-Marie
Leprince de Beaumont 104
2.3. Francuska baśń literacka a dziecko 112
2.3.1. Dziecko jako odbiorca baśni w czasach
„pierwszej mody” 112
2.3.2. Dziecko jako modelowy odbiorca treści
moralizatorskich w baśniach 116
2.3.3. Infantylizacja tekstów i infantylizacja
odbiorcy 117
2.3.4. Baśń dla dzieci 123
2.4. Baśnie XVII- i XVIII-wieczne w XIX wieku 127
2.5. Baśnie XVII- i XVIII-wieczne w XX i XXI wieku 133
2.6. Podsumowanie 135

Rozdział 3. Recepcja baśni francuskich w polskim systemie literackim w latach 1743–1805. Oświeceniowy sceptycyzm i upodobanie do dydaktyzmu 137
3.1. Baśń w Polsce do końca XVIII wieku 137
3.1.1. Baśń staropolska 137
3.1.2. Poglądy na baśń w oświeceniu 140
3.2. Przekłady d’Aulnoy, Rousseau, Paradis de Moncrifa i innych – rozrywka i dydaktyzm dla dorosłych 147
3.3. Przekłady baśni Fénelona. Dydaktyzm dla wszystkich 153
3.4. Przekład baśni Leprince de Beaumont – „przypowieści dla dzieci” 165
3.5. Krytyka baśni dla dzieci i białe plamy w recepcji 184
3.6. Podsumowanie 188

Rozdział 4. Recepcja baśni francuskich w polskim systemie literackim w latach 1806–1895. Baśnie a kształtująca się literatura dla dzieci 189
4.1. Długa nieobecność? 189
4.2. „Forma przejściowa” między przekładem dla dorosłych i przekładem dla dzieci. Fénelon dla „płci pięknej” (1825) 190
4.3. Długa droga baśni do polskiej literatury dla dzieci 193
4.3.1. Postoświeceniowy sceptycyzm 193
4.3.2. Romantyczna tęsknota za dzieciństwem 195
4.3.3. Pierwsze baśnie dla dzieci w systemie polskim.
Przekłady i kontrowersje 201
4.4. Baśniowy „boom” lat siedemdziesiątych i jego skutki 206
4.4.1. Pogłosy Perraulta 206
4.4.2. Bajki Fénelona w przekładzie Stanisława
Rzewuskiego – „morał częstokroć zawiły” 215
4.4.3. Czarodziejskie baśnie Leprince de Beaumont w
przekładzie Karoliny Gościmskiej – „świadomość złego”
i „wstrętne uczucia” 220
4.5. Podsumowanie 238

Rozdział 5. Recepcja baśni francuskich w polskim systemie literackim w latach 1896–1945. Triumf baśni popularnej 239
5.1. Baśń w okresie Młodej Polski i w okresie międzywojennym 239
5.1.1. Polskie baśnie literackie 239
5.1.2. Baśń a ludowa bajka magiczna, baśń a
pedagogika. Badania naukowe i poglądy stereotypowe
243
5.2. Baśnie perraultowskie i baśnie „z Perraulta” 251
5.2.1. Pozycja w systemie polskim – spojrzenie ogólne
251
5.2.2. „Śpiąca królewna” 254
5.2.3. „Sinobrody” 258
5.2.4. „Kot w butach” 264
5.2.5. „Kopciuszek” 270
5.2.6. „Paluszek” 276
5.3. Echa Leprince de Beaumont – wątek „Pięknej i Bestii” 281
5.4. Pośrednia adaptacja baśni Perraulta, d’Aulnoy i Leprince de Beaumont. Baśnie i powiastki dla pilnych dzieci Janiny Colonny-Walewskiej jako owoc
wielostopniowego transferu 287
5.5. Podsumowanie 300

Rozdział 6. Recepcja baśni francuskich w polskim systemie literackim w latach 1946–1989. Wskrzeszenie klasyki 302
6.1. Uwagi wstępne 302
6.2. Cenzura i reakcja. Baśń dla dzieci w systemie polskim w latach 1946–1961 302
6.2.1. Baśń a komunizm – próba wchłonięcia gatunku
przez oficjalną ideologię 302
6.2.2. Ludowość i dydaktyzm 311
6.2.3. Badania naukowe nad baśnią. Próby definicji
gatunku 312
6.2.4. Baśń poskromiona 314
6.3. Bajki Babci Gąski Charles’a Perraulta w przekładzie Hanny Januszewskiej (1961) – tekst ekscentryczny 316
6.4. Dydaktyzm i optymizm. Baśń dla dzieci w systemie polskim w latach 1962–1971 332
6.4.1. Między udomowioną moralnością a egzotycznym
kolorytem 332
6.4.2. Próby definicji gatunku – kontynuacja 334
6.4.3. Baśń i nowe technologie 336
6.5. Bajki Charles’a Perraulta w opracowaniu Hanny Januszewskiej (1971). Baśnie oswojone 337
6.6. Niekwestionowany entuzjazm. Baśń dla dzieci w systemie polskim w latach 1972–1989 346
6.6.1. Zróżnicowanie repertuaru 346
6.6.2. Baśnie a współczesność 347
6.6.3. Rozwój badań nad ludową bajką magiczną, baśnią
i literaturą dla dzieci 349
6.6.4. Baśń i dziecko 350
6.6.5. Rehabilitacja grozy. Recepcja poglądów
Bettelheima 352
6.6.6. Pierwsze refl eksje nad przekładem baśni w
perspektywie historycznej 354
6.7. Baśnie czarodziejskie Marie-Catherine d’Aulnoy w przekładzie Roberta Stillera (1987) 355
6.8. Podsumowanie 368

Rozdział 7. Recepcja baśni francuskich w latach 1990–2018. Klęska urodzaju? 370
7.1. Przemiany polskiego systemu literatury dla dzieci po roku 1990 370
7.2. Między tradycją a nowością, między ujednoliceniem a dywersyfikacją. Baśń w systemie polskim w latach 1990–2018 371
7.2.1. Prestiż tradycji 371
7.2.2. Baśniowy kanon: disneyfikacja, rozdrobnienie,
instytucjonalizacja 373
7.2.3. Bunt przeciwko konwencji 376
7.3. Recepcja baśni Charles’a Perraulta 379
7.3.1. Baśnie perraultowskie. Rozmaitość atrybucji
379
7.3.2. Postać Perraulta-baśniopisarza w dyskursie
polskim 381
7.3.3. Panorama wydawnicza – statystyki wydań w
latach 1990–2018 384
7.3.4. Analiza przekładów i wybranych adaptacji 391
7.3.4.1. Przekłady 392
7.3.4.1.1. Powrót przekładu Hanny Januszewskiej
392
7.3.4.1.2. Anonimowe przekłady dla wydawnictwa
Sara (2002) 395
7.3.4.1.3. Baśnie, czyli opowieści z dawnych
czasów w przekładzie Barbary Grzegorzewskiej
(2010) 398
7.3.4.1.5. Kopciuszek w przekładzie Zofii
Beszczyńskiej (2015) 404
7.3.4.1.6. Ośla Skórka w przekładzie Szczepana
Całka 405
7.3.4.2. Adaptacje 406
7.3.4.2.1. Wpływ adaptacji Hanny
Januszewskiej 406
7.3.4.2.2. Między przekładem a adaptacją –
teksty Aleksandry Michałowskiej i Patrycji
Zarawskiej 411
7.3.4.2.3. Adaptacje z języka trzeciego 415
7.3.4.2.4. „Odświeżenie przez ilustracje”
418
7.3.4.3. Baśnie Perraulta jako „lektura z
opracowaniem” 419
7.3.5. Schematy fabularne w adaptacjach baśni
Perraulta 423
7.3.5.1. „Śpiąca królewna” 424
7.3.5.2. „Czerwony Kapturek” 425
7.3.5.3. „Sinobrody” 428
7.3.5.4. „Kot w butach” 429
7.3.5.5. „Wróżki” 431
7.3.5.6. „Kopciuszek” 432
7.3.5.7. „Knyps z czubkiem” 435
7.3.5.8. „Paluszek” 437
7.3.5.9. „Ośla Skórka” 439
7.3.6. Bilans recepcji baśni Perraulta – autor
nierozpoznany 441
7.4. Recepcja baśni Marie-Catherine d’Aulnoy 443
7.4.1. Przekłady sensu stricto 443
7.4.2. Adaptacje 451
7.4.3. Bilans recepcji baśni d’Aulnoy. Inspirujące
imaginarium 459
7.5. Autorka jednej baśni. Recepcja "Pięknej i Bestii" Jeanne-Marie Leprince de Beaumont 460
7.6. Podsumowanie 467

Zakończenie. Podsumowanie i wnioski 470

Aneksy 479
Aneks 1. Tabele 480
Tabela A. Pierwsze wydania baśni Marie-Catherine
d’Aulnoy 480
Tabela B. Pierwsze wydania baśni i utworów
pokrewnych Charles’a Perraulta 483
Tabela C. Pierwsze wydania baśni i utworów
pokrewnych Marie-Jeanne Lhéritier de Villandon 485
Tabela D. Pierwsze wydania baśni François Fénelona
486
Tabela E. Pierwsze wydania baśni Jeanne-Marie
Leprince de Beaumont 487
Tabela F. Tłumacze i adaptatorzy baśni i utworów
pokrewnych przypisywanych Perraultowi wydanych w
latach 1990–2018 (z uwzględnieniem wybranych
adaptatorów i tłumaczy anonimowych) 489
Aneks 2. Wykresy 495
Wykres 1. Liczba wydań baśni i utworów pokrewnych
przypisanych Perraultowi w latach 1990–2018 z
podziałem na okresy pięcioletnie 495
Wykres 2. Liczba wydań sygnowanych nazwiskiem
Perraulta wydanych przez poszczególne wydawnictwa
w latach 1990–2018 (wyszczególniono wydawnictwa,
które opublikowały nie mniej niż pięć wydań) 496
Wykres 3. Liczba wydań sygnowanych nazwiskiem
Perraulta wydanych przez poszczególne wydawnictwa
w latach 1990–1999 (wyszczególniono wydawnictwa,
które opublikowały nie mniej niż trzy wydania) 497
Wykres 4. Liczba wydań sygnowanych nazwiskiem
Perraulta wydanych przez poszczególne wydawnictwa
w latach 2000–2009 (wyszczególniono wydawnictwa,
które opublikowały nie mniej niż trzy wydania) 497
Wykres 5. Liczba wydań sygnowanych nazwiskiem
Perraulta wydanych przez poszczególne wydawnictwa
w latach 2010–2018 (wyszczególniono wydawnictwa,
które opublikowały nie mniej niż trzy wydania) 498
Aneks 3. Streszczenia baśni d’Aulnoy, Lhéritier,
Perraulta, Fénelona i Leprince de Beaumont 499
1. Streszczenia baśni Marie-Catherine d’Aulnoy 499
2. Streszczenia baśni i utworów pokrewnych
Charles’a Perraulta 513
3. Streszczenia baśni i utworów pokrewnych Marie-
Jeanne Lhéritier de Villandon 518
4. Streszczenia baśni François Fénelona 520
5. Streszczenia baśni Jeanne-Marie Leprince de
Beaumont 522
Aneks 4. Bibliografi a polskich przekładów i
adaptacji baśni d’Aulnoy, Lhéritier, Perraulta,
Fénelona i Leprince de Beaumont z lat 1743–2018 528
1. Bibliografi a polskich przekładów i adaptacji
baśni d’Aulnoy 528
2. Bibliografia polskich przekładów baśni
Lhéritier de Villandon 530
3. Bibliografia polskich przekładów i adaptacji
baśni sygnowanych nazwiskiem Perraulta 530
4. Bibliografia przekładów baśni Fénelona 549
5. Bibliografia przekładów i adaptacji baśni
Leprince de Beaumont 550

Bibliografia tekstów cytowanych w pracy 554
Podziękowania 589
Summary 590
Spis ilustracji 593
Indeks nazwisk 594

Szczegóły ebooka Francuska XVII– i XVIII–wieczna baśń literacka i jej recepcja w polskiej literaturze dla dzieci w latach 1743–2018