ebook Karol Irzykowski w dwudziestoleciu międzywojennym

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2023

Monografia wieloautorska ukazuje sylwetkę Karola Irzykowskiego w dwudziestoleciu międzywojennym, prezentując stosunek krytyka wobec Młodej Polski oraz jego interakcje z awangardą. Artykuły syntetyzują też refleksję Irzykowskiego na temat zmysłowej reprezentacji doświadczenia, wskazując na jego aktywność intelektualną w dziedzinie teatru i kina. Autorzy omawiają ponadto dyskusje Irzykowskiego z marksizmem, polemiki krytyczne wobec Żydów (środowiska „Wiadomości Literackich”), stosunek do Polskiej Akademii Literatury. Ostatni blok tekstów poświęcony jest unikatowemu klerkostwu pisarza i wynikającej z niego samotności na tle innych modeli klerkostwa w kontekście m.in. geografii literackiej oraz oskarżeń Irzykowskiego o antysemityzm.

******

Karol Irzykowski in the Interwar Period. Studies and Discussions on the 150th Anniversary of the Birth of the Critic

This monograph, prepared by numerous authors, shows the figure of Karol Irzykowski in the interwar period, presenting the attitude of the critic towards the Young Poland movement and his interactions with the avant-garde. The articles synthetize Irzykowski’s reflections on the sensual representation of experience, pointing to his intellectual activity in the field of theatre and cinema. The authors address Irzykowski’s discussions with Marxism, his polemics critical of the Jews (the circle of “Wiadomości Literackie”), his attitude to the Polish Academy of Literature. The last bloc of texts is devoted to a unique clercism of the writer and the solitude resulting from it, shown against the background of other models of clercism in the context of literary geography and Irzykowski's accusations of anti-Semitism.

Spis treści ebooka Karol Irzykowski w dwudziestoleciu międzywojennym

SYLWIA PANEK, KATARZYNA SADKOWSKA
„Literatura jest sprawą niuansów” 9

IRZYKOWSKI O MŁODEJ POLSCE W DWUDZIESTOLECIU
RADOSŁAW OKULICZ-KOZARYN
W gościnie i u siebie. Karol Irzykowski w
„Skamandrze”, „Ponowie” i „Krokwiach” 17
Dyskusja: Stosunek do witalizmu – znaczenie czasopism
literackich dla Irzykowskiego – antycyganeryjny Klub
Konstrukcjonalistów we Lwowie (1910–1914) – filmowe
plany upamiętnienia córki Irzykowskiego – Basi 32

KONRAD NICIŃSKI
Irzykowski w kręgu Skamandra 37
Dyskusja: Rola gniewu jako emocji u Irzykowskiego –
różnice w modelu klerkizmu J. Bendy, Irzykowskiego i
B. Hamvasa – polemika Irzykowskiego z W. Grubińskim z
1927 roku – retoryczny i osobisty charakter wystąpień
Irzykowskiego uznanych za antysemickie 55

MARCIN JAUKSZ
„Więcej bajki niż bajronizmu”. Karol Irzykowski,
Stanisław Przybyszewski i egotyczna historia
literatury w dwudziestoleciu pisana 63
Dyskusja: Irzykowskiego projekt kulturowej historii
literatury – młodopolskie urlopy od literatury
dwudziestolecia – szczerość i autentyzm – niemieccy
mistrzowie (i inni) – krytyczne wchodzenie w swe
młodopolskie korzenie – teoria gestu 86

KRYTYK I AWANGARDA
TOMASZ BOCHEŃSKI
Irzykowski – prekursor Witkacego, broń Boże –
poprzednik 103
Dyskusja: Kategorie Blooma „lęku przed wpływem” i
„prekursorstwa” w badaniu literatury Europy Środkowo-
Wschodniej – „pieprz” i miara w polemice Irzykowski –
Witkacy – asceza jako kategoria wspólna 119

MAŁGORZATA GORCZYŃSKA
„Dobre wiersze” i niedobre „wierszęta”: Irzykowski o
Leśmianie 129
Dyskusja: Leśmian i Irzykowski prywatnie – Leśmian
„awangardzista”? – recepcja Łąki: Irzykowski i jego
kontynuatorzy – wrażenie estetyczne versus analiza
literacka 145

AGNIESZKA KWIATKOWSKA
„Okazja do samookreśleń”. Julian Przyboś wobec Karola
Irzykowskiego w dwudziestoleciu międzywojennym 151
Dyskusja: Przyboś wobec młodopolskich idei –
Irzykowski a druga awangarda – nowatorstwo i wartość
awangardy – Przyboś o Irzykowskim po II wojnie
światowej 167

DOROTA HECK
Zmysły Irzykowskiego. Krytyk międzywojnia i
reprezentant trzeciego pokolenia Młodej Polski wobec
problemu reprezentacji doznań zmysłowych (rekonesans)
183
Dyskusja: Sensualizm versus intelektualizm – monizm
versus dualizm – stosunek do awangardy – kino a inne
sztuki: analogie – Irzykowski wobec teatru jako
widowiska – seksualność (źródło doznań) w Pałubie –
ból jako narzędzie (samo)poznania 198

RECENZENT TEATRALNY I FILMOWY
DOBROCHNA RATAJCZAKOWA
Karol Irzykowski w teatrze dwudziestolecia i o
teatrze dwudziestolecia 217
Dyskusja: Polemiki krytyka teatralnego –
anachronizmy? – awangarda teatralna – Irzykowski
wobec Leona Schillera – meandryczność i dygresyjność
– gra aktorów – rola reżysera 235

MAŁGORZATA RADKIEWICZ
W kręgu dziesiątej muzy. Refleksje Karola
Irzykowskiego i teksty krytyczne Andrzeja Własta o
sztuce filmowej 241
Dyskusja: Kino jako substytut teatru? – Irzykowski a
Feliks Kuczkowski – Irzykowski a Stefan Grabiński –
film a kultura popularna – kino nieme a kino
dźwiękowe – film a ruch 261

WERONIKA SZULIK
„Byłem raz w kinie…” – Karol Irzykowski wobec kina
popularnego w latach dwudziestych XX wieku 273
Dyskusja: Krytyk literacki versus filmoznawca –
przyjemność i analiza – widz versus teoretyk – kino
jako instytucja – Irzykowski a Stern – o aktorstwie
i kadrowaniu – aksjologia filmoznawcy – aktualność
recenzji Irzykowskiego – kino a literatura 292

DIALOGI I POLEMIKI Z POLSKIMI ŚRODOWISKAMI
KULTURALNO-POLITYCZNYMI LAT TRZYDZIESTYCH XX WIEKU
PAWEŁ RAMS
„Piła marksistyczna” na sądzie idealisty, czyli
niełatwe relacje Karola Irzykowskiego i lewicowej
krytyki literackiej w dwudziestoleciu międzywojennym
315
Dyskusja: Przemoc symboliczna w polu literackim –
cechy literatury proletariackiej sformułowane przez
Irzykowskiego – stosunek do socjalizmu, komunizmu i
ZSSR – wpływ Brzozowskiego na Irzykowskiego
rozumienie socjalizmu 332

MATEUSZ CHMURSKI
Niebyła debata o niedojrzałości kultury: Karol
Irzykowski wobec Tadeusza Boya-Żeleńskiego 343
Dyskusja: Modele literatury francuskiej u Boya i
niemieckiej u Irzykowskiego – polityczny aspekt
krytyki humoru – motywy walki z obłudą Irzykowskiego
i Boya (według Irzykowskiego) 357

AGATA ZAWISZEWSKA
„Królewski łachman” i „pomnik elity warszawskiej”.
Rekonstrukcja nienapisanej książki Karola
Irzykowskiego o Polskiej Akademii Literatury 367
Dyskusja: Irzykowski a fi lozofi a niemiecka –
Akademia i szkoła – Irzykowski o przekładzie – PAL:
teoria versus praktyka – plagiat akademika – neuroza
i biblioteka 395

O KLERKIZMIE IRZYKOWSKIEGO
KATARZYNA SADKOWSKA
Klerk odrzucony. Irzykowski w międzywojennym Lwowie
415
Dyskusja: Irzykowski jako „Polak z rezerwą”, rola
fascynacji kulturą niemiecką w przyjęciu takiej roli
– europejskie tło prowokacyjnych wystąpień
antysemickich Irzykowskiego – polityczny portret
krytyka 446

MACIEJ URBANOWSKI
Spór niedokończony. O Karolu Irzykowskim i Janie
Emilu Skiwskim 461
Dyskusja: Modele klerkizmu – widma Brzozowskiego –
Rodzina Słonimskiego jako tło – „pałubiczne punkty
wstydliwe” – „merytoryzm” kolaboracji? – „pantragizm
czynu” 486

JAKUB BECZEK
Klerk w meandrach antysemityzmu 493
Dyskusja: Polski model klerkizmu i jego odmiany –
intymna judeolatria Irzykowskiego – wątki dotyczące
Żydów i żydowskości w twórczości Irzykowskiego –
modernistyczny i estetyczny (artystowski) charakter
kompleksu Żyda 519

KONRAD NICIŃSKI
Irzykowski w poszukiwaniu klerka 531
Dyskusja: Klerk w świetle rękopisu fragmentu książki
pt. Instrumenty i instytucje klerkowskie – pacyfizm
Irzykowskiego w latach trzydziestych – wątek quasi-
religijności i stopniowania szczerości – Stefan
Kołaczkowski jako klerk – cechy klerka według
Irzykowskiego 544

SYLWIA PANEK
Samotność klerka 551
Dyskusja: Okrucieństwo i czułość – afirmacja i
konfrontacja – jąkanie się i norma – anachronizm czy
prekursorstwo? – źródła optymizmu i nadziei 567

Bibliografia 581
Indeks nazwisk 593