Za darmo

ebook Klimatyczne ABC

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2023

"Klimatyczne ABC" to kompendium rzetelnych informacji na temat zmiany klimatu pochodzących z renomowanych źródeł, powstałe z inicjatywy naukowców zatrudnionych na Uniwersytecie Warszawskim. Jego autorzy są pracownikami najważniejszych ośrodków akademickich, ekspertami w swoich dziedzinach nauki. Efektem ich współpracy jest podręcznik łatwy w lekturze i interdyscyplinarny – tak jak sam problem zmiany klimatu. Poruszane w nim zagadnienia powiązane są z takimi dziedzinami jak: fizyka, chemia, biologia (w tym ekologia), geografia, nauki społeczne, psychologia i wiedza o społeczeństwie.

Książka jest podzielona na 4 części, które przedstawiają mechanizmy (część 1) i przyczyny (część 2) zmiany klimatu, konsekwencje tego procesu dla życia na naszej planecie (część 3) oraz działania, które możemy podjąć, aby zapobiec najbardziej negatywnym skutkom tych zjawisk (część 4).

Książka jest skierowana do studentów zainteresowanych lepszym zrozumieniem podstaw zmiany klimatu niezależnie od kierunku studiów oraz do nauczycieli i uczniów szkół średnich, a także do wszystkich osób szukających inspiracji do właściwych działań.

Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowa PL (CC BY-SA 4.0 PL) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode.pl).

******

Climate Change – Getting the Basics Right

"Climate Change – Getting the Basics Right" is a compendium of reliable information on climate change, created as the initiative of scientists working at the University of Warsaw. Its authors are experts from a number of academic centers, working in various fields of science. The result is a textbook that is easy to read and interdisciplinary, as is the problem of climate change. The issues covered in this book are linked to such traditional school subjects as physics, chemistry, biology (including ecology), geography, psychology and social sciences.

The book is divided into 4 parts that presenting the mechanisms (Part 1) and causes (Part 2) of climate change, the consequences of this process for life on our planet (Part 3), and the actions we can take to prevent the most negative effects of climate change (Part 4).

The book is aimed at university students interested in better understanding the basics of climate change, regardless of their field of study, as well as teachers and high school students, and anyone looking for inspiration for appropriate action.

The publication is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International PL (CC BY-SA 4.0 PL) (full license available at: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode).

Spis treści ebooka Klimatyczne ABC

WSTĘP 8

STRUKTURA PODRĘCZNIKA 12

AUTORZY 17

PODZIĘKOWANIA 21

I. PODSTAWOWE MECHANIZMY
1. Od czego zależy temperatura powierzchni Ziemi? 22
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
1.1. Jak działa efekt cieplarniany? 23
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
1.2. Co się dzieje, gdy zaburzamy bilans
energetyczny atmosfery? 26
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
1.3. Wymuszenia i sprzężenia w systemie
klimatycznym Ziemi 30
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
1.4. Punkty krytyczne w systemie klimatycznym
Ziemi 34
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
2. Jak węgiel krąży w przyrodzie? 382
Aleksandra Kardaś
2.1. Węgiel na Ziemi 39
Aleksandra Kardaś
2.2. Wolny cykl węglowy i termostat węglowy 42
Aleksandra Kardaś
2.3. Węgiel w oceanach 47
Aleksandra Kardaś
2.4. Węgiel w ekosystemach lądowych 51
Aleksandra Kardaś
2.5. Impuls węglowy i jego usuwanie z atmosfery 55
Aleksandra Kardaś

II. PRZYCZYNY
3. Skąd się biorą antropogeniczne emisje gazów
cieplarnianych? 58
Aleksandra Kardaś
3.1. Antropogeniczne emisje dwutlenku węgla 59
Aleksandra Kardaś
3.2. Antropogeniczne emisje innych gazów
cieplarnianych 64
Aleksandra Kardaś
3.3. Emisje gazów cieplarnianych z różnych
sektorów gospodarki 69
Aleksandra Kardaś
3.4. Emisje gazów cieplarnianych a klimat 74
Aleksandra Kardaś
4. Dlaczego emisje gazów cieplarnianych wciąż rosną?
76
Tomasz Żylicz, Jan Witajewski-Baltvilks, Zbigniew
Bohdanowicz
4.1. Klimat jako dobro publiczne 77
Tomasz Żylicz, Zbigniew Bohdanowicz
4.2. Tożsamość Kaya – źródła wzrostu emisji 82
Jan Witajewski-Baltvilks
5. Fakty i mity o zmianie klimatu 87
Magdalena Budziszewska, Aleksandra Kardaś, Aleksandra
Świderska
5.1. Skąd wiemy, że to wzrost koncentracji gazów
cieplarnianych doprowadził do ocieplenia klimatu?
88
Aleksandra Kardaś
5.2. Skąd wiemy, że to działalność człowieka
doprowadziła do wzrostu koncentracji gazów
cieplarnianych w atmosferze? 93
Aleksandra Kardaś
5.3. Mity klimatyczne 97
Magdalena Budziszewska, Aleksandra Kardaś,
Aleksandra Świderska
6. Co powstrzymuje nas przed przeciwdziałaniem
zmianie klimatu? 100
Magdalena Budziszewska, Aleksandra Świderska, Adrian
Wójcik
6.1. Zaprzeczanie zmianie klimatu. Jak to
wyjaśnić? 101
Aleksandra Świderska
6.2. Postawy wobec zmiany klimatu w Polsce 106
Adrian Wójcik
6.3. Jakie są bariery dla zachowań
prośrodowiskowych? 111
Magdalena Budziszewska, Aleksandra Świderska
7. Wpływ rozwoju gospodarczego na stan klimatu i
przyrody 119
Zbigniew Bohdanowicz, Marek Giergiczny
7.1. Jak do kryzysu klimatycznego i ekologicznego
podchodzi ekonomia? 120
Zbigniew Bohdanowicz
7.2. Protokół montrealski jako przykład
skutecznego międzynarodowego
porozumienia ekologicznego 137
Marek Giergiczny

III. KONSEKWENCJE
8. Jak zmiana klimatu wpływa na przyrodę nieożywioną?
144
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
8.1. Zmiana klimatu to zmiana w statystyce zjawisk
meteorologicznych 145
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
8.2. Scenariusze na przyszłość 149
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
8.3. Zmiany w pogodzie 153
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
8.4. Zmiany w oceanie i kriosferze 163
Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski
9. Jak zmiana klimatu wpływa na przyrodę ożywioną?
171
Andrzej Mikulski, Barbara Pietrzak
9.1. Dostępność wody 172
Andrzej Mikulski, Barbara Pietrzak
9.2. Wpływ zmiany klimatu na osobniki, populacje,
gatunki 176
Andrzej Mikulski, Barbara Pietrzak
9.3. Różnorodność biologiczna a funkcjonowanie
ekosystemów 178
Andrzej Mikulski, Barbara Pietrzak
9.4. Wpływ człowieka na różnorodność biologiczną
183
Andrzej Mikulski, Barbara Pietrzak
9.5. Efekty bezpośrednie i sprzężenia zwrotne 186
Andrzej Mikulski, Barbara Pietrzak
10. Połączenia. Jak zmiany w biosferze wpływają na
klimat? 189
Wiktor Kotowski, Aleksandra Kardaś
10.1. Klimatyczne sprzężenia zwrotne – czy mamy na
nie wpływ? 190
Wiktor Kotowski, Aleksandra Kardaś
10.2. W jaki sposób ekosystemy magazynują węgiel?
197
Wiktor Kotowski
10.3. Klimat a ekosystemy lądowe 199
Wiktor Kotowski
10.4. Nie tylko zmiana klimatu. Granice
planetarne, czyli jaka jest odporność biosfery na
działania człowieka? 208
Wiktor Kotowski
11. Społeczne i psychologiczne konsekwencje zmiany
klimatu 214
Magdalena Budziszewska, Zbigniew Bohdanowicz
11.1 Wpływ zmiany klimatu na nierówności i
migracje na świecie 215
Zbigniew Bohdanowicz
11.2. Psychologiczne konsekwencje zmiany klimatu
220
Magdalena Budziszewska
11.3. Co ludzie czują wobec zmiany klimatu? 224
Magdalena Budziszewska
11.4. Strategie radzenia sobie ze stresem 230
Magdalena Budziszewska

IV. O ROZWIĄZANIACH
12. Jak przeciwdziałać kryzysowi klimatycznemu?
Scenariusze ograniczania emisji i energetyka 233
Zbigniew Bohdanowicz, Aleksandra Kardaś, Paweł Gajda,
Jakub Jędrak, Szymon Malinowski, Aleksandra
Świderska, Adam Rajewski
12.1. Najważniejsze wnioski z raportu IPCC o
ociepleniu o 1,5°C 234
Zbigniew Bohdanowicz, Aleksandra Kardaś, Szymon
Malinowski
12.2. Transformacja sektora energetycznego 240
Paweł Gajda, Adam Rajewski
12.3. Smog a zmiana klimatu 259
Jakub Jędrak
13. Działania ograniczające zmianę klimatu –
przyroda, gospodarka, społeczeństwo 264
Magdalena Budziszewska, Zbigniew Bohdanowicz,
Beata Łopaciuk-Gonczaryk, Wiktor Kotowski, Aleksandra
Świderska
13.1. Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu –
rozwiązania ekonomiczne 266
Magdalena Budziszewska, Zbigniew Bohdanowicz,
Beata Łopaciuk-Gonczaryk
13.2. Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu −
gospodarowanie ekosystemami 277
Wiktor Kotowski
13.3. Co mogę zrobić dla klimatu?
Skuteczne naprawianie problemów systemowych z
perspektywy jednostki 287
Magdalena Budziszewska, Zbigniew Bohdanowicz,
Aleksandra Świderska

PODSUMOWANIE

ZMIANA KLIMATU: 25 PYTAŃ I ODPOWIEDZI 295

BIBLIOGRAFIA 300

ŹRÓDŁA DODATKOWYCH ILUSTRACJI 312

Z RECENZJI 314