ebook Lobbing i grupy interesu w Unii Europejskiej. Proces konsolidacji systemu Urszula Kurczewska

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2011

Lobbing i grupy interesu wraz z rozwojem procesów integracyjnych stały się ważnym elementem mechanizmu podejmowania decyzji w Unii Europejskiej. Rola interesariuszy nie ogranicza się jedynie do forsowania swojego stanowiska. Ich działalność sprzyja reformowaniu gospodarki europejskiej, jest szansą na uwzględnienie przez decydentów opinii jak najszerszych grup społecznych i narzędziem rozwiązywania konfliktów interesu.

Głównym celem książki jest przybliżenie problematyki grup interesu i ich aktywności lobbingowej w ramach Unii Europejskiej. W pierwszej części autorka przedstawiła:

• lobbing i grupy interesu w perspektywie teoretycznej,

• podejścia do kwestii reprezentacji interesów w UE w głównych nurtach badawczych.

W kolejnych częściach książki, wykorzystując studium przypadku, autorka omówiła:

• rozwój systemu reprezentacji interesów grupowych w UE,

• środki i metody działań grup interesu w UE,

• wzajemną współpracę grup interesu,

• relacje grup interesu z głównymi organami UE,

• znaczenie lobbingu w procesach decyzyjnych UE,

• regulacje prawne i etyczne lobbingu w UE.

Dr Urszula Kurczewska – socjolog, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego i w Katedrze Studiów Politycznych Szkoły Głównej Handlowej. Autorka i współautorka wielu prac na temat lobbingu i grup interesów w Unii Europejskiej oraz różnych aspektów integracji europejskiej, m.in.: Lobbing. Sztuka skutecznego wywierania wpływu, Lobbing w Unii Europejskiej. Pod jej redakcją ukazała się książka Deficyt demokracji w Unii Europejskiej a europejskie grupy interesów, współredakcją – Polska w Unii Europejskiej: początkowe problemy i kryzysy?

Spis treści ebooka Lobbing i grupy interesu w Unii Europejskiej. Proces konsolidacji systemu

Wprowadzenie 13
Część I. LOBBING I GRUPY INTERESU W PERSPEKTYWIE TEORETYCZNEJ 23
Rozdział 1. Teorie integracji międzynarodowej wobec reprezentacji interesów grupowych – neofunkcjonalizm 25
Wielkie teorie integracji europejskiej 25
Funkcjonalizm i neofunkcjonalizm 26
Neofunkcjonalistyczna wizja społeczeństwa jako gry sprzecznych interesów 27
Założenie o kluczowej roli grup interesu w procesie integracji europejskiej 29
Rozdział 2. Neoinstytucjonalizm w badaniach reprezentacji interesów w Unii Europejskiej 31
Formalne i nieformalne wymiary instytucji i instytucjonalizacji 31
Dominacja perspektywy neoinstytucjonalnej w badaniach grup interesu w UE 33
Relacje grup interesu z organami UE jako główny temat badań 35
Inne wątki w analizach neoinstytucjonalnych nad grupami interesu 39
Rozdział 3. Teoria racjonalnego wyboru i działań kolektywnych w badaniach grup interesu 42
Działania kolektywne na poziomie Unii Europejskiej 43
Struktury motywacji w działaniach kolektywnych europejskich interesariuszy 44
Rozdział 4. Rzecznictwo interesów w perspektywie teorii wymiany i dostępu 48
Teoria wymiany i model zależności od zasobów 48
Dobra dostępu w wymianie międzyorganizacyjnej 49
Rozdział 5. Poza klasyczną oś neokorporatyzmu i pluralizmu 52
Typy polityki grup interesu – podstawowe ustalenia 53
W poszukiwaniu europejskiego modelu zapośredniczania interesów 56
Rozdział 6. Koncepcja zarządzania wielopoziomowego w Unii Europejskiej 62
Nowe podejście wobec procesu rozpraszania władzy w UE 62
Grupy interesu w UE w teorii zarządzania wielopoziomowego 64
Rozdział 7. Reprezentacja interesów w ujęciu teorii demokracji deliberatywnej 67
Możliwości oferowane przez teorię demokracji deliberatywnej 67
Teoria deliberacji w badaniach grup interesu w UE 68
Część II. PROCES FORMOWANIA SIĘ SYSTEMU REPREZENTACJI INTERESÓW 73
Rozdział 8. Ewolucja rzecznictwa interesów na szczeblu ponadnarodowym 75
Ekspansja europejskiego lobbingu 76
Współewolucja instytucji UE i grup interesu 79
Ewolucja europejskich organizacji sektorowych 84
Zróżnicowanie europejskich interesariuszy 89
Rozdział 9. Liczba interesariuszy i struktura reprezentacji interesów w Unii Europejskiej 93
Ogólna liczba grup interesu 94
Grupy interesów ekonomicznych 95
Organizacje pozarządowe i zespoły ekspertów 98
Interesariusze prowadzący zawodową działalność lobbingową 99
Reprezentacje interesów rozproszonych 101
Rozdział 10. Uwarunkowania mobilizacji społecznej na poziomie Unii Europejskiej 103
Od logiki członkostwa do logiki kosztów nieczłonkostwa 104
Uwarunkowania zewnętrzne mobilizacji społecznej na poziomie UE 109
Część III. FORMY, KONFIGURACJE I STRUKTURY REPREZENTACJI INTERESÓW GRUPOWYCH W UNII EUROPEJSKIEJ 113
Rozdział 11. Interesy ekonomiczne: organizacje, koalicje, platformy 115
Europejskie organizacje biznesu – wielość i różnorodność 115
Europejskie federacje interesów ponadsektorowych 120
BusinessEurope 122
Europejski Okrągły Stół Przemysłowców – ERT 126
EUROCHAMBRES 128
Europejska Unia Rzemieślników oraz Małych i Średnich Przedsiębiorstw – UEAPME 130
AmCham EU 133
Europejskie stowarzyszenia sektorowe – proces fragmentaryzacji 134
Charakterystyka europejskich stowarzyszeń sektorowych 134
Fragmentaryzacja interesów sektorowych 139
Platformy i sojusze – nowe formy reprezentacji interesów biznesu 143
Rozdział 12. Rola biznesu w tworzeniu polityk europejskich – ERT jako „generator idei” 148
Wpływ ERT na tworzenie programu jednolitego rynku europejskiego 148
Elity gospodarcze – liderzy w tworzeniu programu jednolitego rynku 150
Dylemat ERT: wizjoner gospodarki europejskiej czy manager polityczny? 152
ERT jako promotor rozwoju gospodarki europejskiej 153
ERT jako manager polityczny 156
Rozdział 13. Europejskie organizacje ekologiczne i polityka ochrony środowiska w Unii Europejskiej 159
Ewolucja polityki ochrony środowiska i dyskursu na temat ekologii 160
Proces konsolidacji organizacji ekologicznych: od ruchów społecznych do instytucjonalizacji 164
„Punkty dostępu” w procesie formułowania polityki ochrony środowiska 166
Ekologiczni interesariusze – typy, profile, atrybuty 167
Green 10 – wzrastająca siła 173
Mocne strony koalicji Green 10 176
Finansowanie działalności europejskich organizacji ekologicznych 183
Rozdział 14. „Zielone sojusze” – partnerstwo biznesu i ekologii 188
Od konfrontacji do tworzenia „zielonych sojuszy” 188
Dlaczego tworzone są „zielone sojusze”? System „dóbr i zachęt” członkostwa 192
Elementy składowe partnerstwa i ewolucja relacji 196
Typy partnerstwa 196
Ewolucja relacji między partnerami 197
Odmienności i różnice między partnerami 199
Rozdział 15. Organizacje interesów społecznych i publicznych – instytucjonalizacja odgórna 205
Społeczeństwo obywatelskie jako ideologia 205
Instytucjonalizacja odgórna – ramy prawne włączenia społeczeństwa obywatelskiego w kształtowanie polityk publicznych UE 207
Specyfika grup interesów społecznych i publicznych 210
Uwarunkowania rozwoju europejskich grup interesów społecznych i publicznych 214
Rodzaje organizacji interesów publicznych i społecznych 216
Ocena polityki Komisji Europejskiej wobec interesów społecznych i publicznych 224
Rozdział 16. Europejskie organizacje związków zawodowych – między „logiką członkostwa” a „logiką wpływu” 226
Europejskie federacje branżowe 227
ETUC – gigant uwięziony między „logiką członkostwa” a „logiką wpływu” 229
Heterogeniczny charakter ETUC 229
Etapy i uwarunkowania rozwoju ETUC 233
Rozszerzenie UE jako szansa wzmocnienia pozycji ETUC 236
ETUC jako lider polityczny? 239
Od „logiki członkostwa” do „logiki wpływu” 240
Jaka będzie przyszłość ETUC? 242
Europejski dialog społeczny jako zinstytucjonalizowana forma wpływu partnerów społecznych 246
Uczestnicy europejskiego dialogu społecznego 246
Formy prowadzenia europejskiego dialogu społecznego 247
Etapy w procesie instytucjonalizacji europejskiego dialogu społecznego 248
Europejski dialog społeczny – stracone nadzieje mimo instytucjonalizacji? 2250
Rozdział 17. Interesy terytorialne/regionalne – od mobilizacji do instytucjonalizacji 252
Regiony w zarządzaniu wielopoziomowym 253
Formy reprezentacji interesów terytorialnych – mobilizacja i różnorodność 255
Przedstawicielstwa interesów terytorialnych 255
Przedstawicielstwa regionów i władz lokalnych z nowych państw członkowskich UE 260
Europejskie stowarzyszenia interesów terytorialnych 261
Reprezentacja interesów terytorialnych w instytucjach UE 267
Część IV. LOCI ET ARENAE – INSTYTUCJE I PROCEDURY DOSTĘPU DLA GRUP INTERESU 271
Rozdział 18. Komisja Europejska – bierny uczestnik czy aktywny kreator europejskiego systemu zapośredniczania interesów? 273
Kompetencje Komisji Europejskiej i ich znaczenie dla grup interesu 275
Relacje między Komisją Europejską i grupami interesu 276
Stosunki grup interesu z Komisją Europejską ze względu na jej zróżnicowanie funkcjonalne i hierarchiczne 278
Polityka Komisji Europejskiej wobec grup interesu 280
Rozdział 19. Parlament Europejski – obrońca interesów społecznych czy biznesu? 287
Relacje Parlamentu Europejskiego z grupami interesu 287
Znaczenie procedury współdecydowania dla grup interesu 290
Rozdział 20. Konsultacje społeczne, czyli deliberacja w praktyce 294
Deliberacja alternatywą dla wątłej demokracji przedstawicielskiej w UE 294
Instytucjonalna struktura konsultacji w UE 296
Pełzająca instytucjonalizacja polityki deliberatywnej Komisji Europejskiej 299
Narzędzia i instrumenty deliberacji Komisji Europejskiej 303
Otwarte konsultacje społeczne 304
Konsultacje on-line 307
Rozdział 21. Wpływ grup interesu na kształtowanie polityk publicznych w Unii Europejskiej 314
Jak oszacować wpływ grup interesu w skali mikro? 314
Wskaźnik prestiżu i reputacji w ocenie wpływu grup interesu 317
Ocena wpływu w kategoriach dostępu, wymiany i zależności od zasobów 323
Jaka jest podaż dóbr dostępu? 323
Zapotrzebowanie na dobra dostępu 326
Czym jest dostęp? 328
Rozdział 22. Kampanie lobbingowe w sprawie pakietu energetycznoklimatycznego – czy starcie wszystkich ze wszystkimi? 331
Istota sporu 332
Konsultacje społeczne jako główne narzędzie włączenia interesariuszy w proces legislacyjny 334
Grupy interesu uczestniczące w konsultacjach Komisji Europejskiej 338
Typy interesariuszy i ich interesy 340
Przedstawiciele producentów energii elektrycznej 340
Interesariusze reprezentujący interesy odbiorców energii 342
Stowarzyszenia ekologiczne 344
Osobliwości procesu uchwalania pakietu energetyczno-klimatycznego 345
Kontekst polityczny negocjacji 346
Nadzwyczajne modyfikacje procedury współdecydowania 348
Różnice w strategiach lobbingowych organizacji biznesu i stowarzyszeń ekologicznych w sprawie pakietu energetyczno-klimatycznego 349
Strategie długoterminowe organizacji biznesu 350
Strategie krótkoterminowe stowarzyszeń ekologicznych 352
Lobbing polskich organizacji sektorowych w sprawie pakietu energetyczno-klimatycznego 353
Kampania lobbingowa Green Effort Group (Grupa G-6) w sprawie uchwalenia dyrektywy o systemie ETS 355
Lobbing na poziomie krajowym 356
Lobbing na poziomie UE 358
Lobbing wobec prezydencji w UE 360
Działania lobbystyczne wobec państw członkowskich UE 360
Współpraca z mediami 361
Strategia argumentacyjna 361
Sukces lobbingu Grupy G-6 363
Rozdział 23. Kampania lobbingowa w sprawie „rozporządzenia spirytusowego” – czy porażka polskich organizacji sektorowych? 365
Przedmiot sporu 365
Analiza sytuacji wyjściowej 365
Nowa regulacja 366
Strony konfliktu 368
Zwolennicy przyjęcia w rozporządzeniu wąskiej definicji wódki 368
Zwolennicy przyjęcia w rozporządzeniu szerokiej definicji wódki 368
Analiza procesu politycznego – ścieżki i punkty dostępu dla interesariuszy 370
Etap ustalania agendy politycznej 370
Etap formułowania polityki/rozporządzenia 371
Lobbing ekspercki i polityczny 376
Rozporządzenie nr 110/2008 jako katalizator mobilizacji społecznej 379
Wzorce neokorporatystyczne w reprezentacji polskich organizacji biznesu na poziomie UE 380
Rozdział 24. Kampania w sprawie dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady – związki zawodowe jako ruch społeczny 382
Przebieg procesu tworzenia podstaw dyrektywy usługowej 383
Dyrektywa jako początek rewolucji na rynku usług w UE 384
Mobilizacja organizacji biznesowych, związków zawodowych i organizacji pozarządowych 386
Organizacje biznesu jako adwokaci uchwalenia dyrektywy 386
Ugrupowania interesów społecznych jako kontestatorzy 388
Przebieg kampanii – proces legislacyjny jako arena ścierania się odmiennych interesów 392
Rezultaty kampanii – czyj sukces, czyja porażka? 398
Część V. INSTYTUCJONALIZACJA ZAAWANSOWANA, CZYLI W STRONĘ REGULACJI PRAWNYCH I ETYCZNYCH LOBBINGU W UNII EUROPEJSKIEJ 401
Rozdział 25. Cóż po regulacjach prawnych i etycznych lobbingu? 403
Rozdział 26. Komisja Europejska – ewolucja od koncepcji otwartego dostępu do formalnej instytucjonalizacji 405
Etapy procesu instytucjonalizacji polityki Komisji Europejskiej wobec grup interesu 406
Obecna polityka Komisji Europejskiej wobec grup interesu 413
Rejestr dla reprezentacji interesów 413
Kodeks postępowania 415
System kontroli i sankcji 416
Prawa i obowiązki pracowników Komisji Europejskiej 417
Rejestr jako kamień milowy w procesie instytucjonalizacji kontaktów Komisji Europejskiej z grupami interesu 417
Grupy interesu i etyka – pojawiające się pytania i wątpliwości 420
Standardy przejrzystości w sferze publicznej jako czynnik różnicujący 422
Rozdział 27. Parlament Europejski i grupy interesu – wczesna, ale płytka instytucjonalizacja 426
Pierwsze uregulowania prawne i etyczne Parlamentu Europejskiego – porażki i sukcesy 426
Kierunki debaty w Parlamencie Europejskim na temat prawnych i etycznych regulacji lobbingu 432
Intergrupy w Parlamencie Europejskim – poza zasadą przejrzystości? 433
Obecnie obowiązujące uregulowania lobbingu w Parlamencie Europejskim 436
Rozdział 28. Debata publiczna na temat uregulowania działalności lobbingowej na szczeblu Unii Europejskiej 438
Europejska inicjatywa na rzecz przejrzystości jako katalizator debaty publicznej na temat uregulowania lobbingu 438
Mobilizacja środowisk zwolenników i przeciwników ETI 439
Odpowiedź innych instytucji UE na europejską inicjatywę na rzecz przejrzystości 442
Niedokończona batalia, czyli więcej pytań niż odpowiedzi 444
Rozdział 29. Czy możliwa jest jedna spójna polityka instytucji Unii Europejskiej wobec grup interesu? 447
Odmienność ról i zadań głównych instytucji UE 447
Różnice w podejściach do problemu legitymizacji instytucji UE 448
Autonomia instytucji UE w regulowaniu spraw wewnętrznych wynikająca z postanowień traktatowych 449
Odmienne oczekiwania wobec zasady jawności i przejrzystości w kontaktach z grupami interesu 451
Rozdział 30. Lobbing w sprawie lobbingu 455
Komisja Europejska i ALTER-EU jako kreatorzy debaty i strategii regulacji lobbingu 455
Mobilizacja przeciwników regulacji, czyli jak lobbing rodzi więcej lobbingu 459
Efekty lobbingu na rzecz regulacji lobbingu 462
Rozdział 31. Normy etyczne działalności lobbingowej w Unii Europejskiej 465
Regulacje etyczne w instytucjach UE 466
Regulacje organizacji działających w UE 467
Kodeks postępowania SEAP 467
Kodeks postępowania AALEP 468
Kodeks postępowania EPACA 470
Zakończenie 473
Bibliografia 481
Indeks nazwisk 499