ebook Mechanizmy ochrony praworządności państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej Maciej Taborowski

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2019

Książka otrzymała wyróżnienie w XII edycji konkursu Wolters Kluwer Polska i „Przeglądu Sądowego” na książkę prawniczą najbardziej przydatną w praktyce wymiaru sprawiedliwości w 2019 roku.
Książka jest pierwszą na polskim rynku publikacją, w której w sposób przystępny i kompleksowy zostały omówione precedensowe zagadnienia prawne dotyczące ochrony praworządności państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej. Autor wyjaśnia pojęcie praworządności (art. 2 TUE) i bada jego znaczenie w unijnym porządku prawnym, przedstawia też charakterystykę istniejących mechanizmów ochrony praworządności:

politycznych (procedura z art. 7 TUE, postępowanie Komisji na podstawie Komunikatu „Nowe ramy na rzecz umocnienia praworządności”),
sądowych (procedura uchybieniowa z art. 258–260 TFUE, ochrona praworządności w ramach postępowań przed sądami krajowymi i procedury prejudycjalnej z art. 267 TFUE).

W monografii została przeprowadzona krytyczna analiza najnowszych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE dotyczących omawianego zagadnienia oraz problemów prawnych odnoszących się postępowań prowadzonych na poziomie krajowym i unijnym w związku z niezależnością sądownictwa polskiego.
Książka otrzymała wyróżnienie w XII edycji konkursu Wolters Kluwer Polska i „Przeglądu Sądowego” na książkę prawniczą najbardziej przydatną w praktyce wymiaru sprawiedliwości w 2019 roku.
Adresaci:Publikacja jest przeznaczona dla przedstawicieli nauki prawa europejskiego, międzynarodowego i konstytucyjnego, jak również studentów prawa oraz sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych, urzędników państwowych, polityków i działaczy organizacji pozarządowych, którzy chcą się dowiedzieć, za pomocą jakich narzędzi w ponadnarodowym unijnym porządku prawnym budowany jest system ochronny wobec poczynań niepraworządnego państwa, a także jaki to może mieć wpływ na jego system prawny.

Spis treści ebooka Mechanizmy ochrony praworządności państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej

Wykaz skrótów , str. 13

Słowo wstępne Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich , str. 15

Wstęp , str. 19
1. Moment konstytucyjny dla europejskiej praworządności , str. 19
2. Przedmiot badań, cele i założenia badawcze , str. 24
3. Uwagi dotyczące terminologii , str. 29
4. Struktura dalszych rozważań , str. 32

Część pierwsza
Zagadnienia wprowadzające

Rozdział I
Punkt wyjścia: &bdquo,przebudzenie&rdquo, systemu ponadnarodowego , str. 37
1. Wielkie otwarcie: wykorzystanie mechanizmów przystosowanych do ochrony praworządności , str. 37
2. Stare sposoby, nowe kierunki: ochrona praworządności w zakresie zastosowania prawa Unii Europejskiej , str. 38
2.1. Wyrok ASJP: objęcie zakresem zastosowania prawa unijnego statusu sądów krajowych , str. 40
2.2. Wzmocnienie osi integracyjnej: Trybunał &ndash, sądy krajowe , str. 45
2.3. Wprowadzenie konstytucyjnego &bdquo,bezpiecznika&rdquo, w razie zagrożenia dla praworządności , str. 49
3. Wsparcie legislacyjne: budowa standardów sektorowych , str. 51

Rozdział II
Praworządność (art. 2 TUE) jako wartość podlegająca ochronie w relacji z państwem członkowskim Unii Europejskiej , str. 59
1. Praworządność jako standard wymagany od państw członkowskich , str. 59
1.1. Elementy praworządności w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości , str. 67
1.2. Charakterystyka elementów praworządności wynikających z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości , str. 69
1.3. Naruszenie praworządności przez państwo członkowskie , str. 75
2. Charakter prawny praworządności: Klauzula tożsamości narodowej a rebours? , str. 79
2.1. Praworządność jako wartość ponadnarodowego systemu prawnego Unii Europejskiej , str. 79
2.2. Samodzielne znaczenie prawne wartości praworządności , str. 81
2.3. Znaczenie prawne wartości praworządności w kontekście skuteczności systemowej (eff et utile) i klauzuli tożsamości narodowej (art. 4 ust. 2 TUE) , str. 83
2.4. Znaczenie prawne klauzuli tożsamości narodowej (art. 4 ust. 2 TUE) w kontekście oceny prawa krajowego pod kątem prawa UE , str. 86
2.5. Wnioski płynące ze sposobu oddziaływania klauzuli tożsamości narodowej na prawo unijne dla możliwego funkcjonowania wartości praworządności , str. 91
2.6. Kolizja klauzuli tożsamości narodowej (art. 4 ust. 2 TUE) z wartością praworządności (art. 2 TUE) , str. 94
3. Podsumowanie , str. 96

Część druga
Mechanizmy oceny politycznej

Rozdział III
Przed procedurą z art. 7 TUE , str. 103
1. Komisja: nowe ramy na rzecz umocnienia praworządności , str. 103
1.1. Uwagi wstępne , str. 103
1.2. Podstawy prawne , str. 105
1.3. Zakres zastosowania , str. 114
1.4. Postępowanie na podstawie Komunikatu , str. 117
1.4.1. Przesłanki uruchomienia mechanizmu , str. 117
1.4.2. Aspekty proceduralne , str. 120
1.4.3. Ocena postępowania na podstawie Komunikatu wobec Polski , str. 122
1.5. Konsekwencje zastosowania mechanizmu , str. 130
1.6. Rola Trybunału Sprawiedliwości , str. 137
1.7. Relacja do pozostałych mechanizmów ochrony praworządności , str. 139
2. Inicjatywy dotyczące monitorowania praworządności przez pozostałe podmioty uprawnione do wszczęcia procedury z art. 7 ust. 1 TUE , str. 140
2.1. Parlament Europejski: Pakt Unii Europejskiej na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych , str. 144
2.2. Państwa członkowskie: Dialog na forum Rady Unii Europejskiej do Spraw Ogólnych , str. 147
3. Podsumowanie , str. 150

Rozdział IV
Ochrona praworządności na podstawie art. 7 TUE , str. 156
1. Uwagi wstępne , str. 156
2. Podstawy prawne , str. 159
3. Zakres zastosowania , str. 163
4. Mechanizm prewencyjny (art. 7 ust. 1 TUE) , str. 167
4.1. Przesłanki uruchomienia mechanizmu , str. 167
4.2. Aspekty proceduralne , str. 171
4.3. Konsekwencje zastosowania mechanizmu , str. 174
4.4. Postępowanie na podstawie art. 7 ust. 1 TUE wobec Polski , str. 177
5. Mechanizm pozwalający na stwierdzenie naruszenia praworządności
(art. 7 ust. 2 TUE) , str. 180
5.1. Przesłanki uruchomienia mechanizmu , str. 181
5.2. Aspekty proceduralne , str. 182
5.3. Konsekwencje zastosowania mechanizmu , str. 186
6. Mechanizm sankcyjny (art. 7 ust. 3 TUE) , str. 188
6.1. Przesłanki uruchomienia mechanizmu , str. 188
6.2. Aspekty proceduralne , str. 189
6.3. Konsekwencje zastosowania mechanizmu , str. 190
7. Rola Trybunału Sprawiedliwości , str. 197
8. Relacja do pozostałych mechanizmów ochrony praworządności , str. 203
9. Podsumowanie , str. 207

Część trzecia
Mechanizmy sądowe

Rozdział V
Ochrona praworządności w ramach procedur z art. 258&ndash,260 TFUE , str. 215
1. Uwagi wstępne , str. 215
2. Podstawy prawne i zarys funkcjonowania procedury z art. 258 TFUE , str. 217
3. Uruchomienie procedury z art. 258 TFUE w kontekście ochrony praworządności , str. 221
3.1. Zakres zastosowania prawa unijnego w postępowaniu o stwierdzenie uchybienia , str. 221
3.1.1. Tradycyjne podejście do zakresu zastosowania prawa UE , str. 221
3.1.2. Skutki wyroku ASJP dla postępowań o stwierdzenie uchybienia , str. 229
3.2. Charakter naruszenia i przedmiot postępowania o stwierdzenie uchybienia , str. 233
3.3 Aspekty proceduralne , str. 244
3.3.1. Postępowanie przyspieszone , str. 246
3.3.2. Środki tymczasowe , str. 247
4. Konsekwencje zastosowania mechanizmu , str. 252
4.1. Skutki wyroku stwierdzającego uchybienie (art. 260 TFUE) , str. 252
4.2. Skutki wyroku stwierdzającego uchybienie z perspektywy ochrony praworządności , str. 255
4.3. Koncepcja zawieszania wypłat środków z funduszy unijnych w razie stwierdzenia w trybie art. 258 TFUE systemowego naruszenia praworządności przez państwo członkowskie , str. 262
5. Wykorzystanie procedury z art. 259 TFUE , str. 265
6. Ocena postępowań dotyczących elementów praworządności prowadzonych wobec Polski , str. 268
6.1. Unijny standard niezależności sądu krajowego , str. 269
6.2. Postępowanie dotyczące sądów powszechnych , str. 277
6.3. Postępowanie dotyczące Sądu Najwyższego , str. 283
7. Relacja do pozostałych mechanizmów ochrony praworządności , str. 290
8. Podsumowanie , str. 296

Rozdział VI
Ochrona praworządności przez sądy krajowe , str. 303
1. Ochrona praworządności realizowana przez sądy krajowe orzekające w państwie naruszającym praworządność , str. 303
1.1. Uwagi wstępne , str. 303
1.2. Mandat europejski sądów krajowych: najważniejsze narzędzia , str. 306
1.2.1. Mechanizmy umożliwiające ochronę uprawnień jednostek i zapewnienie skuteczności ponadnarodowego systemu prawnego UE , str. 306
1.2.1.1. Podstawy aksjologiczne , str. 306
1.2.1.2. Mechanizmy stosowania prawa unijnego w krajowych porządkach prawnych , str. 308
1.2.2. Współpraca sądów krajowych z Trybunałem Sprawiedliwości (art. 267 TFUE) , str. 315
1.3. Wykorzystanie mandatu europejskiego sądów krajowych do ochrony praworządności , str. 321
1.3.1. Zakres zastosowania prawa UE i wyrok ASJP w postępowaniach krajowych , str. 321
1.3.1.1. Tradycyjne podejście do zakresu zastosowania prawa UE , str. 322
1.3.1.2. Skutki wyroku ASJP dla postępowań przed sądami krajowymi , str. 326
1.3.2. Przesłanki ochrony instytucjonalnego statusu sądu krajowego na mocy wyroku ASJP , str. 335
1.3.3. Charakter naruszenia i przedmiot postępowania przed sądami krajowymi w kontekście praworządności , str. 344
1.3.3.1. Fragmentacja ochrony praworządności przed sądami krajowymi , str. 344
1.3.3.2. Proponowane rozwiązania dla sądów krajowych przy naruszeniach praworządności , str. 349
1.3.4. Aspekty proceduralne , str. 353
1.3.4.1. Uzasadnienie dla przyspieszonego postępowania prejudycjalnego , str. 353
1.3.4.2. Środki tymczasowe , str. 355
1.4. Ochrona mandatu europejskiego sądów krajowych jako osłona dla postępowań służących ochronie praworządności , str. 361
1.5. Konsekwencje wykorzystania mandatu europejskiego przez sądy krajowe , str. 369
1.6. Relacja do pozostałych mechanizmów , str. 373
2. Ochrona praworządności realizowana przez sądy krajowe spoza państwa naruszającego praworządność , str. 375
2.1. Uwagi wstępne , str. 375
2.2. Konstytucyjne podstawy zasady wzajemnego zaufania w prawie Unii Europejskiej , str. 381
2.3. Ochrona jednostki w świetle zasady wzajemnego zaufania , str. 383
2.3.1. &bdquo,Wyjątkowe okoliczności&rdquo, mogące mieć wpływ na zasadę wzajemnego zaufania , str. 383
2.3.2. Dowody wpływające na zasadę wzajemnego zaufania , str. 388
2.3.3. Reakcja na &bdquo,wyjątkowe okoliczności&rdquo, w kontekście zasady wzajemnego zaufania , str. 390
2.4. Ograniczenie zaufania do systemu prawnego państwa członkowskiego wobec naruszeń elementów praworządności (wyrok LM) , str. 394
2.4.1. Ograniczenie zaufania do systemu państwa członkowskiego w kontekście ENA , str. 396
2.4.2. Skutki ograniczenia zaufania do systemu prawnego w kontekście ENA , str. 400
2.4.3. Implikacje wyroku LM dla sfery konstytucyjnej UE , str. 406
2.4.4. Potencjalne skutki wypływające ze sfery konstytucyjnej UE dla sądów krajowych orzekających w państwie systemowo naruszającym praworządność , str. 409
2.5. Rola Trybunału Sprawiedliwości , str. 411
2.6. Relacja do pozostałych mechanizmów , str. 416
3. Podsumowanie , str. 418

Zakończenie , str. 429

Bibliografia , str. 445

Wykaz powołanych dokumentów , str. 465

Wykaz aktów prawnych , str. 469

Wykaz orzecznictwa , str. 473