Nowość
Za darmo

ebook Między ideologią a utopią Zbigniew Głąb

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2024

Deinstytucjonalizacja wsparcia osób z niepełnosprawnościami rozumiana jest jako proces odchodzenia od systemu polityki społecznej opartego o placówki zbiorowego zamieszkania na rzecz rozwoju usług w społecznościach lokalnych. Ujmowana z perspektywy klasycznej socjologii wiedzy w wydaniu Karla Mannheima stanowi przykład starcia dwóch zespołów myśli: ideologii i utopii. Pierwszy reprezentuje tradycyjne myślenie o niepełnosprawności w modelu opiekuńczo-medycznym. Drugi zasadza się na podejściu wywodzącym się z, wciąż jeszcze nowego w Polsce, modelu społecznego i prawno-człowieczego niepełnosprawności.
Mannheimowska zasada niewartościowania ideologii i utopii pozwala na analizę rozumienia pojęć, jakimi posługują się strony oraz ich wzajemnej relacji wynikającej z sytuacji społeczno-bytowej. W szerszym ujęciu możliwa jest obserwacja, w jaki sposób „nowe" podejścia do polityki społecznej próbują kontestować i wypierać „stare". Jest to zatem wgląd w tworzenie się zmiany społecznej.
Jak kształtuje się spór o deinstytucjonalizację? Kim są „konserwatyści" i „reformatorzy'? Jakie są strategie prowadzenia przez nich dyskursu oraz jakimi siatkami pojęciowymi się posługują? W jaki sposób doświadczenie niepełnosprawności i dostęp do władzy warunkują rozumienie deinstytucjonalizacji? Co oznacza „mówienie obok siebie"? Czym jest „praca pośrednicząca" i czy jest ona możliwa? To zasadnicze zagadnienia zaprezentowane w tej książce, prowadzące do konkluzji na temat szans i przyszłości projektu deinstytucjonalizacji w Polsce.

Spis treści ebooka Między ideologią a utopią

Przedmowa 11

Wstęp 13
Pragmatyka badawcza a łączenie perspektyw 19
Uzasadnienie konstrukcji pracy 21

Rozdział I
Wprowadzenie do problematyki i perspektywy badawczej 25
1.1. Związki z disability studies 25
1.2. Postulat użyteczności badań 28
1.3. Usługi społeczne i deinstytucjonalizacja 34
1.3.1. Deinstytucjonalizacja 34
1.3.2. Narzędzia deinstytucjonalizacji – wybrane usługi 37
1.4. Hipoteza badawcza 41
1.5. Cele 42
1.6. Główne pytania badawcze 43
1.7. Socjologia wiedzy – między perspektywą a metodą 44

Rozdział II
Socjologia wiedzy jako perspektywa 47
2.1. Socjologia wiedzy w ujęciu Karla Mannheima 49
2.1.1. Pojęcia ideologii i utopii 55
2.1.1.1. Ideologia 57
2.1.1.2. Utopia 59
2.1.1.3. Wzajemna relacja ideologii i utopii 60
2.1.2. Struktura aspektowa 63
2.2. Fenomenologiczna odmiana socjologii wiedzy w ujęciu Bergera i Luckmanna 65
2.3. Teoria dyskursu jako perspektywa pomocnicza 68
2.3.1. Podejście do dyskursu z perspektywy socjologii wiedzy – SKAD 69
2.3.2. SKAD – konfrontacja z koncepcją Mannheima 77
2.4. Problemy socjologii wiedzy 83
2.4.1. Socjologia wiedzy a epistemologia 84
2.4.2. Relatywizm teoriopoznawczy 92
2.4.3. Pułapka Mannheimowska 96
2.4.4. Problem umiejscowienia bytowego badacza 99

Rozdział III
Socjologia wiedzy jako metoda 105
3.1. Punkt wyjścia 107
3.2. Rekonstrukcja strategii analizy według Mannheima 108
3.2.1. Od analizy teoretycznej do empirycznej 108
3.2.2. Kontekst 110
3.2.3. Metoda analizy stylów myśli 113
3.3. SKAD – wskazówki analityczne 114
3.4. Analiza – założenia 116
3.5. Narzędzia analizy tekstów 117
3.5.1. Matryca struktury aspektowej 119
3.5.2. Narzędzie kontroli przypisywania faktyczności 119
3.5.3. Narzędzie analizy wyborów leksykalnych 119
3.5.4. Narzędzie analizy konfiguracji wiedzy 120
3.5.5. Narzędzie analizy kontekstu i osadzonych w nim treści 121
3.6. Kodowanie 121
3.7. Materiał badawczy 122
3.7.1. Aktorzy i grupy 123
3.7.1.1. Identyfikacja sytuacji bytowej aktorów 124
3.7.2. Korpus tekstów 128

Rozdział IV
Analiza teoretyczna. Ideologia i utopia jako „typy idealne” 131
4.1. Pozycja badacza 131
4.2. Kontekst socjohistoryczny deinstytucjonalizacji niepełnosprawności 135
4.2.1. Kontekst światowy 136
4.2.2. Kontekst polski 144
4.3. Grupy – założenia teoretyczne 159
4.3.1. Doświadczenie niepełnosprawności 163
4.3.1.1. Doświadczenie bezpośrednie 163
4.3.1.2. Doświadczenie pośrednie 163
4.3.2. Dostęp do władzy politycznej 166
4.3.3. Podział dwubiegunowy – między ideologią a utopią 167
4.4. Struktura aspektowa – założenia teoretyczne 170
4.4.1. Ontologia niepełnosprawności 171
4.4.2. Dominujące modele myślowe 173
4.4.2.1. Medyczny model niepełnosprawności 173
4.4.2.2. Społeczny model niepełnosprawności 175
4.4.3. Struktura aparatu kategorialnego 178
4.4.4. Analiza znaczeniowa użytych pojęć 180
4.4.5. Przeciwpojęcia i brak pojęć 184
4.4.6. Stopień abstrakcyjności 187

Rozdział V
Analiza empiryczna 191
5.1. Struktura aspektowa 192
5.1.1. Ontologia niepełnosprawności 192
5.1.2. Analiza znaczeniowa użytych pojęć 198
5.1.2.1. Deinstytucjonalizacja w myśli reformatorskiej 198
5.1.2.2. Deinstytucjonalizacja w myśli konserwatywnej 205
5.1.2.3. Podsumowanie 218
5.1.3. Aparat kategorialny – strona konserwatywna 220
5.1.3.1. Strategia dołączania elementów utopijnych do dyskursu 221
5.1.3.2. Strategia przejmowania pojęć utopijnych 223
5.1.3.3. Strategie argumentacyjne 227
5.1.4. Aparat kategorialny – strona reformatorska 233
5.1.4.1. Strategia deprecjonowania placówek 235
5.1.4.2. Strategia „urealniania” deinstytucjonalizacji 241
5.1.4.3. Strategia koncyliacyjna 243
5.1.5. Dominujące modele myślowe 245
5.1.6. Stopień abstrakcyjności 246
5.1.7. Przeciwpojęcia 247
5.1.7.1. Opieka – wsparcie 247
5.1.7.2. Niesamodzielność – samodzielność 253
5.2. Pomijane elementy dyskursu 257
5.3. Elementy struktury fenomenologicznej 259
5.3.1. Problemy deinstytucjonalizacji 260
5.3.1.1. Przyczyny problemów 260
5.3.1.2. Rozwiązania 266
5.3.1.3. Odpowiedzialność 278
5.3.2. Pozycjonowanie siebie 281
5.3.2.1. Strona konserwatywna 281
5.3.2.2. Strona reformatorska 284
5.3.3. Pozycjonowanie innych 287
5.3.3.1. Reformatorzy o konserwatystach 287
5.3.3.2. Konserwatyści o reformatorach 296
5.3.3.3. Pozycjonowanie samorządów 299
5.3.3.4. Pozycja „konia trojańskiego” 302
5.3.4. Model kultury rzeczy/bogactwa 306
5.3.5. Wartości 311
5.4. Wybory leksykalne jako cecha stylów myślenia 313

Rozdział VI
Dyskusja i wnioski 317
6.1. Grupy 317
6.1.1. Uwarunkowania społeczno-bytowe jako czynniki różnicujące dyskurs 318
6.1.1.1. Doświadczenie niepełnosprawności 319
6.1.1.2. Dostęp do władzy 325
6.1.2. Zjawisko mówienia „obok siebie” 328
6.1.3. Miejsca i częstotliwość publikacji 330
6.1.4. Przypisywanie faktyczności 331
6.2. Podziały i sojusze 334
6.2.1. Konflikt 334
6.2.2. Sojusze 336
6.3. Dalszy rozwój myśli i grup 340
6.3.1. Deinstytucjonalizacja jako proces bez możliwości domknięcia 341
6.3.2. Grupy – w stronę atomizacji czy w stronę ruchu społecznego? 343
6.4. Użyteczność socjologii wiedzy 345
6.5. Użyteczność badania dyskursu 350
6.6. Postulaty badawcze 351

Zakończenie 355

Źródła 361
Myśl konserwatywna 361
Myśl reformatorska 365
Teksty o charakterze mieszanym 372

Bibliografia 373
Strony internetowe 383
Akty prawne 384
Akty prawa międzynarodowego 384
Akty prawa polskiego 384
Inne dokumenty 385

Spis tabel i schematów 387