Za darmo

ebook Mity „ziemi obiecanej” w regionalnej literaturze Łodzi. Między grą wyobraźni fikcją literacką a historią Jolanta Fiszbak

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2013

Jolanta Fiszbak przedstawia urozmaicony, nacechowany bogactwem realiów obraz Łodzi. Czytelnik dowiaduje się o dziejach miasta, ludziach, instytucjach, zakładach pracy, karierach i bankructwach, o życiu codziennym mieszkańców, o przybyszach, nacjach zamieszkujących miasto, o obyczajach, trudach życia, rozrywkach. Wiele postaci historycznych i fikcyjnych, scenki rodzajowe, opisy sytuacji, zdarzeń, ich interpretacje, fakty historyczne, polityczne, życie codzienne, relacje międzyludzkie, anegdoty – to wszystko składa się na (…) zawartość faktograficzną.

Katalog mitów, powiązany częściowo z repartycją diachroniczną, stanowi podstawę kompozycji pracy. Tworzy jednocześnie listę motywów dla omawianych utworów. (…) Interesujące są komentarze do zjawisk nazwanych ruchem robotniczym w Łodzi, walk frakcyjnych i związanych z nimi ofiar ludzkich, spostrzeżenia dotyczące natury człowieka, jego psychiki, gonitwy za pieniądzem, jego dążenia do szczęścia w warunkach trudnych, a nawet w skrajnej nędzy. (…)

Owa zmitologizowana perspektywa Łodzi otwiera różne możliwości. Z jednej strony sytuuje ona miasto w atmosferze swoistej baśniowości, a przynajmniej niezwykłości, z drugiej – trafnie nazywa obiegowe przekonania z tym związane. Pani Fiszbak de facto podejmuje dialog z utartymi wyobrażeniami o Łodzi i jej dziejach, ze stereotypami, szukając ich potwierdzenia lub zaprzeczenia w literaturze regionalnej. (…) szuka prawdy o Łodzi i prawdy tej broni. Tak postępuje w przypadku mitu o Łodzi jako „pustyni kulturowej”, cytując fakty, które temu przeczą. (…) Bywa też na odwrót. Inaczej, na przykład, traktuje mit o bezkolizyjnym („pod wspólnym dachem”) współistnieniu trzech, a nawet czterech narodowości w Łodzi. Ów mit, odpowiadający dzisiejszemu duchowi politycznej poprawności, Autorka koryguje, odsłaniając kulisy tej „zgodnej” koegzystencji.

Z recenzji prof. dr. hab. Władysława Sawryckiego

Spis treści ebooka Mity „ziemi obiecanej” w regionalnej literaturze Łodzi. Między grą wyobraźni fikcją literacką a historią

Wykaz skrótów 7
Przedmowa 9

1. Mit „ziemi zapomnianej” 31

1.1. Zanim stała się „ziemią obiecaną”. Łódź rolnicza 33

2. Lirnik Łodzi rolniczej w fabrycznym miasteczku 47

2.1. Początki Łodzi przemysłowej 48
2.2. Wiktor Dłużniewski – piewca Łodzi rolniczej i krytyk Łodzi fabrycznej 60
2.3. Apoteoza rolniczego miasteczka w gawędzie Paweł Łodzia Kubowicz 64

3. „Byle tylko tkaczem być…” O niezmitologizowanym życiu osadników w fabrycznej Łodzi 79

3.1. Oskar Flatt, miłośnik Łodzi fabrycznej 80
3.2. Opis miasta Łodzi Oskara Flatta jako źródło wiedzy o początkach Łodzi przemysłowej 82
3.3. Apoteoza fabrycznego miasteczka w przewodniku Opis miasta Łodzi 86
3.4. Wiktora Dłużniewskiego Wyprawa do Ameryki 99
3.4.1. Wyprawa do Ameryki jako oskarżenie stosunków społecznych Łodzi fabrycznej 100
3.4.2. Wartości poznawcze sztuki Wiktora Dłużniewskiego 107

4. Mit „ziemi obiecanej” 113

4.1. Zmitologizowane szczęście łódzkich milionerów w prozie przełomu XIX i XX wieku 117
4.2. O poszukiwaniu pierwowzorów literackich łódzkich dorobkiewiczów 140

5. Pod wspólnym dachem. O mitologizowaniu współistnienia różnych narodowości w Łodzi 147

5.1. Kilka uwag o uwarunkowaniach kształtowania się wyobrażeń koegzystencji Polaków, Niemców i Żydów w Łodzi 150
5.1.1. Niemiecko-polskie animozje w powieści Alfreda Erwina Rennera Deutsche Schicksalswege in Lodz 154
5.1.2. Relacje polsko-niemieckie i polsko-żydowskie w prozie Walerii Marrené-Morzkowskiej, Wincentego Kosiakiewicza, Władysława Rowiń- skiego oraz Zygmunta Bartkiewicza 156
5.1.3. Kreacja współistnienia łódzkiej triady narodowościowej w powieści Władysława S. Reymonta Ziemia obiecana 164
5.1.4. Zdecydowanie osobno. Łódź żydowska w epopei Israela Joshuy Singera Bracia Aszkenazy 175
5.2. Wybrane wartości utworu Israela Joshuy Singera 192
5.3. O „czterech kulturach” Łodzi 205
5.4. Życie różnych nacji na łódzkim bruku w Podróży po Polsce Alfreda Döblina 211

6. Zapomniane mity „ziemi obiecanej” 221

6.1. Mit „złego miasta” 221
6.2. „Łódź Czerwona” czy „Łódź robotnicza”? O mitologizowaniu walki robotni- ków o godność i równość społeczną 227
6.2.1. Obrazy nędzy życia robotników w literaturze Łodzi przełomu wieków XIX i XX 232
6.2.2. Stefana Żeromskiego Róża. Dramat niesceniczny – dramat nie o Łodzi 243
6.2.3. Obraz walki robotników o własne prawa w polskojęzycznej literaturze Łodzi przełomu XIX i XX wieku 250
6.2.4. Bunt łódzki w 1892 roku i rewolucja 1905 roku w literaturze Łodzi przełomu XIX i XX wieku 263
6.2.5. Diagnoza przyczyn klęski ideałów walki o wolność i równość społeczną w powieści Bracia Aszkenazy Israela Joshuy Singera 286
6.3. Mit pozbawionego radości życia robotników 296

7. Mit Łodzi jako „pustyni kulturowej” 321

Między literaturą – „zwierciadłem życia” a historią – „nauczycielką życia” 355
Bibliografia 381
Indeks osób 393
Zusammenfassung 401
Od Redakcji 405