ebook Naprawa czy zniszczenie demokracji? Jarosław Tomasiewicz

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Rok wydania: 2012

Praca jest syntetycznym ujęciem tendencji autorytarnych i profaszystowskich występujących w polskiej myśli politycznej lat 1921–1935 – tendencji wynikających z kryzysu liberalnej demokracji parlamentarnej, nasilającego się (nie tylko w Polsce) w okresie międzywojennym. Rozdział pierwszy poświęcony jest kwestiom terminologicznym (wyjaśnione w nim zostały używane w tej pracy pojęcia demoliberalizmu, autorytaryzmu, totalitaryzmu). W rozdziale drugim opisane jest podłoże, z którego w Dwudziestoleciu wyrastały tendencje autorytarne, tzn. krytyka demokracji występująca w polskiej myśli politycznej okresu zaborów. Kolejne rozdziały prezentują antydemoliberalne koncepcje faszystów lat 20., konserwatystów, endeków, zwolenników nurtu chrześcijańsko-społecznego, piłsudczyków, narodowych robotników, ludowców i marksistów, a także ezoteryków, panslawistów, eugeników, technokratów, kombatantów i wreszcie narodowych radykałów z początku lat 30. W ich myśli politycznej zbadane zostały zarówno proponowane rozwiązania ustrojowe, jak i ich ideologiczne uzasadnienie. Alternatywa demokracji parlamentarnej przybierała różne formy: od nieznacznych korekt systemu demokratycznego do całkowitego zanegowania go. Do reformy parlamentaryzmu przy zachowaniu jego fundamentów ograniczali się „starzy” endecy, część konserwatystów, chadecy, ludowcy, początkowo piłsudczycy. Autorytaryzm reprezentowany był przez Obóz Wielkiej Polski, większość konserwatystów, po 1926 r. w tym kierunku przesuwała się sanacja. Totalitaryzm nie znajdował wielu zwolenników.

Spis treści ebooka Naprawa czy zniszczenie demokracji?

Spis treści

Wstęp / 9

Zakres tematu / 10
Baza źródłowa i literatura przedmiotu / 11
Struktura pracy / 14
Terminologia / 15
Uwagi o metodzie / 16
Słowo o stylu / 17

1. Autorytaryzm – totalitaryzm – autorytatywizm: propozycje terminologiczne / 19

2. Krytyka demoliberalizmu w polskiej myśli politycznej przed 1921 r. / 29
2.1. Romantyzm / 29
2.2. Na przełomie wieków / 34
2.3. Pierwsze lata niepodległości / 46
2.3.1. „Liberum Veto” / 47
2.3.2. Stronnictwo Odrodzenia Narodowego / 48
2.3.3. Konfederacja Polska / 53
2.3.4. Antyżydowska Liga Obrony Ojczyzny i Wiary / 58
2.3.5. „Socjalizm naturalny” / 59
2.3.6. „Rodzima rewolucja” Aleksego Kurcjusza / 61

3. Faszyzm lat 20. / 64
3.1. Pogotowie Patriotów Polskich / 64
3.2. Zakon Rycerzy Prawa – Polska Organizacja Faszystowska / 68
3.3. Ugrupowania faszystowskie 1926–1933 / 72
3.3.1. Stronnictwo Faszystów Polskich / 73
3.3.2. Związek Faszystów Polskich / 79
3.3.3. Związek Nacjonalistów Polskich / 81
3.4. Konkluzje / 85

4. Konserwatyzm i monarchizm / 87
4.1. Ugrupowania konserwatywne w pejzażu ideowym II Rzeczypospolitej / 87
4.2. Ruch monarchistyczny / 95
4.3. Obóz Monarchistów Polskich / 99
4.4. Myśl Mocarstwowa / 109
4.5. „Nasza Przyszłość” / 121
4.6. Konkluzje / 124

5. Obóz narodowy / 126
5.1. Obóz narodowy przed zamachem majowym / 126
5.1.1. Myśl polityczna głównego nurtu / 126
5.1.1.1. Nacjonalizm / 126
5.1.1.2. Między liberalizmem i autorytaryzmem / 133
5.1.1.3. Endecja wobec faszyzmu / 140
5.1.2. Koncepcje środowisk ekstremistycznych / 146
5.1.2.1. „Państwo narodowe” Wincentego Lutosławskiego / 146
5.1.2.2. Eligiusz Niewiadomski / 147
5.1.2.3. Stanisław Pieńkowski / 151
5.1.2.4. Towarzystwo „Rozwój” / 153
5.1.2.5. Straż Narodowa / 160
5.1.2.6. Młodzież Wszechpolska / 166
5.2. Ruch narodowy po 1926 r. / 173
5.2.1. Koncepcje „starych” / 173
5.2.2. Obóz Wielkiej Polski / 176
5.2.2.1. Geneza i rozwój / 176
5.2.2.2. Kult młodości / 179
5.2.2.3. Militaryzacja działalności / 180
5.2.2.4. Ideologia OWP: nacjonalizm katolicki / 186
5.2.2.5. Ideologia OWP: autorytaryzm / 191
5.2.2.6. Ideologia OWP: solidaryzm / 198
5.2.2.7. OWP a faszyzm / 200
5.3. Zespół Stu / 206
5.4. Konkluzje / 212

6. Nurt chrześcijańsko-społeczny / 214
6.1. Nurt chrześcijańsko-społeczny przed zamachem majowym / 214
6.2. Nurt chrześcijańsko-społeczny po zamachu majowym / 219
6.3. Konkluzje / 225

7. Obóz piłsudczykowski / 226
7.1. Piłsudczycy przed zamachem majowym / 226
7.1.1. Podstawy ideowe / 226
7.1.2. Adam Skwarczyński i „Droga” / 230
7.1.3. Wojciech Stpiczyński i „Głos Prawdy” / 235
7.1.4. Piłsudczycy w działaniu / 237
7.2. Autorytaryzm sanacyjny po 1926 r. / 240
7.2.1. Myśl polityczna głównego nurtu / 240
7.2.2. Koncepcje ugrupowań peryferyjnych / 259
7.2.2.1. Liga Mocarstwowego Rozwoju Polski / 260
7.2.2.2. „Państwo uniwersalistyczne” Teodora Seidlera / 267
7.2.2.3. Państwo wodzowskie Władysława Ludwika Everta / 269
7.2.2.4. Narodowy komunizm Legionu Młodych / 272
7.2.2.5. Narodowy kolektywizm Jana Stachniuka / 287
7.2.2.6. „Republika gospodarcza” Związku Naprawy Rzeczypospolitej / 289
7.2.2.7. Syndykalizm urzędniczy / 301
7.2.2.8. „Korporacjonizm demokratyczny” Mieczysława Szawleskiego / 303
7.2.2.9. Synteza „narodowo-państwowa” – „Czerwona Róża” / 305
7.2.2.10. „Nowa Polska” / 308
7.2.2.11. Partia Pracy / 310
7.3. Konkluzje / 313

8. Ruch ludowy / 314

9. Narodowy ruch robotniczy. Narodowy socjalizm / 320
9.1. Narodowy ruch robotniczy u progu niepodległości / 320
9.2. Narodowi socjaliści w Narodowej Partii Robotniczej / 322
9.3. Narodowi socjaliści w latach 1926–1933 / 326
9.4. Konkluzje / 331

10. Socjalizm / 333
10.1. PPS (dawna Frakcja Rewolucyjna) / 333
10.2. Grupa „Wolność” / 340
10.3. „Rewolucja narodowa” Juliana Bruna-Bronowicza / 342

11. Mesjanizm i ezoteryzm / 346
11.1. „Kabalistyczna wizja państwa” Lucjana Freytaga / 347
11.2. Ognisko Uświadomienia Narodowego / 349
11.3. Bractwo Odrodzenia Narodowego / 353
11.4. Towarzystwo „Arja” / 358
11.5. Instytut Mesjaniczny / 360
11.6. Związek Irenistów / 362
11.7. Związek Synarchiczny / 364
11.8. Gustaw Olechowski / 369
11.9. „Zet” / 370
11.10. Kościoły narodowe / 375
11.11. Konkluzje / 377

12. Panslawizm i neopoganizm / 378
12.1. Stanisław Szukalski / 379
12.2. „Demiurg” / 383
12.3. Józef Mestwin Musiałek / 385
12.4. Konkluzje / 387

13. Technokratyzm / 388

14. Eugenika / 395

15. Ruch kombatancki i organizacje parapolicyjne / 398

16. Narodowy radykalizm / 405
16.1. Geneza / 405
16.2. Ideologia / 408
16.2.1. Inspiracje / 408
16.2.2. Radykalizm czynu / 410
16.2.3. Nacjonalizm / 412
16.2.4. Antykapitalizm / 414
16.2.5. Koncepcje ustrojowe / 415

Zakończenie. Na rozdrożach autorytaryzmu / 419

Wykaz wykorzystanych źródeł i literatury / 429
Indeks nazwisk / 465

Summary / 474
Zusammenfassung / 476