ebook Narracyjne aspekty językowego obrazu świata Dorota Filar

Wydawca: UMCS

Rok wydania: 2013

Celem niniejszej publikacji jest próba ujęcia znaczenia słowa w rozbudowaną, dynamiczną formę o strukturze narracyjnej. Motywem przewodnim książki jest interpretacja jednej z najpiękniejszych i najbardziej inspirujących, a zarazem niejednoznacznych i trudnych do zdefiniowania kategorii ludzkiego świata wewnętrznego – marzenia we współczesnej polszczyźnie. Autorka, opisując językową strukturę MARZENIA, odwołuje się do koncepcji schematu narracyjnego, który pomaga „ujawnić” wpisaną w znaczenia słów językowo-kulturową „opowieść”. Książka Doroty Filar proponuje przeniesienie sposobu rozumienia świata w naturalnych dla człowieka kategoriach „opowieści” na grunt semantyki – ujęcie znaczenia słowa w rozbudowaną, dynamiczną formę narracyjną.

Spis treści ebooka Narracyjne aspekty językowego obrazu świata

Wstęp 9

CZĘŚĆ PIERWSZA. NARRACYJNE ASPEKTY ZNACZENIA 15

I. ZAGADNIENIA OGÓLNE 19

1. Pojęciowy i kulturowy wymiar języka 19
1.1. Definicje języka i kultury a zadania semantyki 19
1.2. Językowy obraz świata 22
1.3. Definicja otwarta 28
2. Onomazjologia i semazjologia w opisie języka 34
2.1. Semazjologia i onomazjologia w teoretycznej refleksji lingwistycznej 35
2.2. Onomazjologia i semazjologia w praktyce leksykograficznej 40
3. Język a procesy poznawcze człowieka: modele kognitywne w analizie lingwistycznej 44
3.1. Język a świat ludzkich pojęć 44
3.2. Struktury wiedzy w umyśle: teoria schematów 47
3.3. Schemat i jego pochodne – kłopoty terminologiczne 53

II. NARRACYJNOŚĆ JĘZYKA I KULTURY 65

1. Narracja i narracyjność w badaniach interdyscyplinarnych 68
2. Geneza oraz istota teorii schematów narracyjnych 79
2.1. Schematy zdarzeń (events), skrypty (scripts), sceny (scenes), opowiadania (stories) 80
2.2. Skrypty, sceny, scenariusze w koncepcjach lingwistycznych 82
2.3. Czym są schematy narracyjne? 84
3. Język jako wielka narracja 86

III. HOMO NARRATOR: PODMIOT I PODMIOTOWOŚĆ JAKO RACJA ISTNIENI A JĘZYKA 95

CZĘŚĆ DRUGA ŚCIEŻKI JĘZYKOWYCH NARRACJI: OBRAZ MARZENIA W POLSZCZYŹNIE 105

IV. SEMANTYKA MARZENIA W JĘZYKOWEJ KONWENCJI 107

1. Marzyć i marzenie: etymologia, rozwój semantyczny 109
2. Marzyć i marzenie: rodzina wyrazów 112
3. Rama pojęciowa M AR ZE NI A i jej leksykalne wykładniki 115
4. Marzyć – klasyfikacja znaczeń 118
4.1. Marzyć – ‘wyobrażać sobie’, ‘fantazjować’ 119
4.2. Marzyć – ‘pragnąć’, ‘dążyć do…’ 120
4.3. Marzyć – ‘tęsknić’, ‘odtwarzać w pamięci’ 121
4.4. Marzyć – ‘śnić’, ‘roić we śnie’ 121
5. Schemat narracyjny marzenia 122

V. TEKST JAKO PRZESTRZEŃ JĘZYKOWEJ NARRACJI 125

1. Rola tekstu w ujawnianiu narracyjnej struktury znaczenia 126
2. Dynamika schematu narracyjnego a kreatywność języka 126

VI. BOHATER JĘZYKOWYCH „NARRACJI O MARZENIU” 129

1. Wnętrze człowieka jako ‘siedlisko marzeń’ 130
1.1. „Dusza twoja śmie marzyć” 133
1.2. „Głowa pełna marzeń” 137
1.3. „W marzeniach serca” 139
2. „Niebieskiego mgła spojrzenia” i „uśmiech marzący”– uzewnętrznianie świata wewnętrznego 142
3. Daltoniści i niebieskie migdały – czyli – kto nie może marzyć? 149
4. Kim jest (proto)typowy marzyciel? 155
4.1. „Jak poeta marzę” – poeta jako prototypowy marzyciel 158
4.2. „Moje dziecinne marzenie”: ‘dzieciństwo’ i ‘młodość’ w semantyce marzenia 161
4.3. „Piastunka snów i marzeń” – miłość w „narracji o marzeniu” 171

ZAKOŃCZENIE. Koncepcja języka jako wielkiej narracji a badania nad językowym obrazem świata 183
LITERATURA 187
SUMMARY 209