Za darmo

ebook Nauki ścisłe i przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2016

Historia nauk ścisłych i przyrodniczych w Uniwersytecie Warszawskim przedstawiona w niniejszym tomie składa się z ośmiu części dotyczących dziejów badań i najważniejszych osiągnięć w astronomii, naukach biologicznych, chemii, fizyce, geografii, matematyce, naukach geologicznych i naukach medycznych. Ich autorami są znakomici badacze, znawcy historii swych dziedzin. Każda z części obejmuje dzieje danej dziedziny w całym dwóchsetleciu działalności uczelni warszawskiej, w kilku przypadkach sięgając nawet okresu przed rokiem 1816, kiedy w Warszawie istniały Szkoła Prawa i Szkoła Lekarska, przekształcone potem w wydziały Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W zebranych tekstach znajdują się też informacje biograficzne o wybitnych uczonych reprezentujących nauki ścisłe i przyrodnicze.

Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC BY 3.0 PL) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode).

*********

The publication is licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland license (CC BY 3.0 PL) (full license available at: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode).

*********

Prof. dr hab. Andrzej Kajetan Wróblewski – fizyk i historyk fizyki, emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek PAN i PAU, przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Historii Nauki PAN, autor artykułów i książek z dziedziny fizyki i historii fizyki, m.in. "Prawda i mity w fizyce" (1981, 1987), "Historia fizyki od czasów najdawniejszych do współczesności" (2006).

Spis treści ebooka Nauki ścisłe i przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim

ANDRZEJ KAJETAN WRÓBLEWSKI
13 PRZEDMOWA

JAROSŁAW WŁODARCZYK
19 ASTRONOMIA
20 1. KRÓLEWSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI
24 2. CZAS SAMODZIELNOŚCI I SZKOŁY GŁÓWNEJ
28 3. CESARSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI
33 4. OKRES MIĘDZYWOJENNY
39 5. WOJNA I OKUPACJA
40 6. PO ROKU 1944
47 PRZYPISY

TOMASZ MAJEWSKI
51 NAUKI BIOLOGICZNE
51 1. WSTĘP
52 2. OKRES 1816–1831
53 2.1. BOTANIKA
56 2.2. ZOOLOGIA
58 3. OKRES 1832–1862
59 3.1. OGRÓD BOTANICZNY
59 3.2. GABINET ZOOLOGICZNY
61 3.3. INSTYTUT AGRONOMICZNY
62 3.4. SZKOŁY ZAWODOWE
63 4. SZKOŁA GŁÓWNA (1862–1869)
64 4.1. KSZTAŁCENIE BOTANIKÓW
66 4.2. KSZTAŁCENIE ZOOLOGÓW
71 5. CESARSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI (1869–1915)
71 5.1. BOTANIKA
75 5.2. ZOOLOGIA
84 5.3. WYDZIAŁ LEKARSKI
85 5.4. PALEONTOLOGIA
85 6. UNIWERSYTET WARSZAWSKI (1915–1939)
86 6.1. SPECJALNOŚCI BOTANICZNE NA WYDZIALE
FILOZOFICZNYM
97 6.2. SPECJALNOŚCI ZOOLOGICZNE NA WYDZIALE
FILOZOFICZNYM
111 6.3. PALEONTOLOGIA NA WYDZIALE MATEMATYCZNO-
PRZYRODNICZYM
111 6.4. NAUKI BIOLOGICZNE NA WYDZIAŁACH: LEKARSKIM,
FARMACEUTYCZNYM I WETERYNARII
125 7. OKUPACJA NIEMIECKA (1939–1945)
129 8. OKRES POWOJENNY
131 8.1. INSTYTUT BOTANIKI
148 8.2. INSTYTUT MIKROBIOLOGII
156 8.3. INSTYTUT EKSPERYMENTALNEJ BIOLOGII ROŚLIN
158 8.4. INSTYTUT GENETYKI I BIOTECHNOLOGII
162 8.5. INSTYTUT ZOOLOGII
180 8.6. INSTYTUT BIOCHEMII
183 8.7. JEDNOSTKI MIĘDZYINSTYTUTOWE
184 8.8. ANTROPOLOGIA NA WYDZIALE BIOLOGII
185 8.9. BIOLOGIA NA WYDZIALE GEOLOGII
187 8.10. BIOLOGIA NA WYDZIALE LEKARSKIM
188 8.11. BIOLOGIA NA WYDZIALE FARMACEUTYCZNYM
188 8.12. BIOLOGIA NA WYDZIALE WETERYNARYJNYM
189 8.13. BIOLOGIA W FILII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO W
BIAŁYMSTOKU
189 9. PODSUMOWANIE
192 PRZYPISY

HALINA LICHOCKA
199 CHEMIA
199 1. GENEZA
199 1.1. CHEMIA NA WYDZIALE AKADEMICKO-LEKARSKIM
203 1.2. W SZKOLE PRAWA I ADMINISTRACJI
203 2. KRÓLEWSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI
204 2.1. CHEMIA NA WYDZIALE FILOZOFICZNYM
215 2.2. CHEMICZNY DOROBEK KRÓLEWSKIEGO UNIWERSYTETU
WARSZAWSKIEGO
221 3. POPOWSTANIOWA KONTYNUACJA
224 3.1. SZKOŁA FARMACEUTYCZNA
226 3.2. AKADEMIA MEDYKO-CHIRURGICZNA
228 4. SZKOŁA GŁÓWNA
229 4.1. CHEMIA NA WYDZIALE MATEMATYCZNO-FIZYCZNYM
239 4.2. OSIĄGNIĘCIA W KRZEWIENIU CHEMII
245 5. CESARSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI
245 5.1. POCZĄTKI
247 5.2. ROSYJSCY NAUCZYCIELE CHEMII NA WYDZIALE
MATEMATYCZNO-FIZYCZNYM
256 5.3. ZNACZENIE CESARSKIEGO UNIWERSYTETU
WARSZAWSKIEGO DLA ROZWOJU CHEMII W POLSCE
262 6. UNIWERSYTET WARSZAWSKI (1915–1945)
262 6.1. ZANIM NASTAŁ CZAS POKOJU
267 6.2. W WOLNEJ II RZECZYPOSPOLITEJ
280 6.3. W PODZIEMIU – CHEMIA ZAKONSPIROWANA
285 7. PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
285 7.1. PIERWSZE POWOJENNE DZIESIĘCIOLECIE
291 7.2. WYDZIAŁ CHEMII
303 PRZYPISY

ANDRZEJ KAJETAN WRÓBLEWSKI
313 NAUKI FIZYCZNE
313 1. KRÓLEWSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI
320 2. SZKOŁA GŁÓWNA (1862–1869)
324 3. CESARSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI (1869–1915)
327 4. UNIWERSYTET WARSZAWSKI (1915–1939)
329 4.1. NARODZINY „HOŻEJ”
337 4.2. „HOŻA” WCHODZI DO CZOŁÓWKI ŚWIATOWEJ
339 4.3. PIERWSZY MIĘDZYNARODOWY KONGRES LUMINESCENCJI
342 4.4. KONGRES „NEW THEORIES IN PHYSICS”
344 4.5. ROZSZERZANIE TEMATYKI BADAŃ
346 4.6. PRÓBA OCENY FIZYKI W UW W OKRESIE
MIĘDZYWOJENNYM
348 5. OKRES WOJNY I OKUPACJI
350 6. FIZYKA NA UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM PO 1945 ROKU
350 6.1. ODBUDOWA „HOŻEJ”
354 6.2. ODBUDOWA FIZYKI TEORETYCZNEJ
363 6.3. WYDZIAŁ FIZYKI
366 7. PRZEGLĄD NAJWAŻNIEJSZYCH WYNIKÓW BADAŃ
366 7.1. OPTYKA I FIZYKA ATOMOWA
378 7.2. FIZYKA MATERII SKONDENSOWANEJ
395 7.3. FIZYKA JĄDRA ATOMOWEGO
415 7.4. FIZYKA CZĄSTEK ELEMENTARNYCH I WYSOKICH
ENERGII
435 7.5. FIZYKA RELATYWISTYCZNA I FIZYKA MATEMATYCZNA
446 7.6. BIOFIZYKA
451 7.7. FIZYKA BIOMEDYCZNA
457 7.8. GEOFIZYKA
464 8. ZEWNĘTRZNE OCENY OSIĄGNIĘĆ FIZYKI W
UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM
467 PRZYPISY

ANDRZEJ RICHLING
487 GEOGRAFIA
487 1. POCZĄTKI NAUCZANIA GEOGRAFII NA POZIOMIE WYŻSZYM
489 2. OKRES MIĘDZYWOJENNY
494 3. OKRES OKUPACJI HITLEROWSKIEJ
496 4 . GEOGRAFIA NA UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM W LATACH
1945–1951
498 5. INSTYTUT GEOGRAFICZNY NA WYDZIALE BIOLOGII I
NAUK O ZIEMI (1951–1969)
504 6. SAMODZIELNY INSTYTUT GEOGRAFII (1969–1977)
509 7. GEOGRAFIA W STUDIUM AFRYKANISTYCZNYM
511 8. WYDZIAŁ GEOGRAFII I STUDIÓW REGIONALNYCH
511 8.1. STRUKTURA WYDZIAŁU
516 8.2. BIBLIOTEKA I WYDAWNICTWA
518 8.3. USYTUOWANIE WYDZIAŁU
519 8.4. PRACOWNICY
520 8.5. KSZTAŁCENIE KADRY
521 8.6. KSZTAŁCENIE STUDENTÓW
524 8.7. STUDENCKIE KOŁA NAUKOWE
528 8.8. BADANIA NAUKOWE
531 8.9. WSPÓŁPRACA Z ZAGRANICĄ
538 PRZYPISY

MICHAŁ SZULCZEWSKI
545 NAUKI GEOLOGICZNE
545 1. KRÓLEWSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI (1816–1831)
550 2. SZKOŁA GŁÓWNA (1862–1869) I CESARSKI UNIWERSYTET
WARSZAWSKI (1869–1915)
552 2.1. KATEDRA MINERALOGII Z KRYSTALOGRAFIĄ
557 2.2. KATEDRA GEOLOGII Z PALEONTOLOGIĄ
560 2.3. POLSKIE INICJATYWY EDUKACYJNE I NAUKOWE
560 2.4. SCHYŁEK NAUK GEOLOGICZNYCH W UNIWERSYTECIE
CESARSKIM
562 3. UNIWERSYTET WARSZAWSKI MIĘDZY WOJNAMI (1915–
1939)
563 3.1. MINERALOGIA I PETROGRAFIA
566 3.2. GEOLOGIA
569 3.3. PALEONTOLOGIA
571 4. ODBUDOWA GEOLOGII W UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM
(1945–1951)
577 5. POCZĄTKI WYDZIAŁU GEOLOGII (1952–1967)
577 5.1. POWODY UTWORZENIA WYDZIAŁU GEOLOGII I
WYŁONIENIE SIĘ JEGO KONEPCJI
580 5.2. ORGANIZACJA WYDZIAŁU GEOLOGII
586 5.3. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA WYDZIAŁU W STRUKTURZE
KATEDRALNEJ
616 6. WYDZIAŁ GEOLOGII W STRUKTURZE INSTYTUTOWEJ
(1968–1980)
616 6.1. INSTYTUTOWA ORGANIZACJA WYDZIAŁU GEOLOGII I
JEJ GENEZA
618 6.2. INSTYTUT GEOLOGII PODSTAWOWEJ
626 6.3. INSTYTUT GEOCHEMII, MINERALOGII I PETROGRAFII
629 6.4. INSTYTUT HYDROGEOLOGII I GEOLOGII INŻYNIERSKIEJ
632 6.5. DZIAŁALNOŚĆ NA RZECZ GOSPODARKI NARODOWEJ
634 7. WYDZIAŁ GEOLOGII W OKRESIE TRANSFORMACJI
USTROJOWEJ (1981–2013)
634 7.1. WARUNKI DZIAŁALNOŚCI WYDZIAŁU W OKRESIE
TRANSFORMACJI USTROJOWEJ
636 7.2. INSTYTUT GEOLOGII PODSTAWOWEJ
645 7.3. INSTYTUT GEOCHEMII, MINERALOGII I PETROLOGII
650 7.4. INSTYTUT HYDROGEOLOGII I GEOLOGII
INŻYNIERSKIEJ
656 7.5. KATEDRA OCHRONY ŚRODOWISKA I ZASOBÓW
NATURALNYCH
657 8. PO DWUSTU LATACH
662 PRZYPISY

ROMAN DUDA
671 MATEMATYKA
671 1. UNIWERSYTET KRÓLEWSKI
671 1.1. TŁO
672 1.2. KATEDRY MATEMATYCZNE I ICH OBSADY
673 1.3. PROGRAMY I STUDIA
678 1.4. PROFESOROWIE
680 1.5. STUDENCI
682 1.6. PRACA NAUKOWA
682 1.7. PODSUMOWANIE
684 2. SZKOŁA GŁÓWNA
684 2.1. TŁO
686 2.2. KATEDRY MATEMATYCZNE I ICH OBSADY
687 2.3. PROGRAMY I STUDIA
688 2.4. PRACA NAUKOWA
689 2.5. PROFESOROWIE
691 2.6. STUDENCI I ABSOLWENCI
695 2.7. PODSUMOWANIE
695 3. UNIWERSYTET CESARSKI
695 3.1. TŁO
697 3.2. KATEDRY MATEMATYCZNE I ICH OBSADY
698 3.3. PROGRAMY I STUDIA
699 3.4. PROFESOROWIE
700 3.5. STUDENCI
702 3.6. PRACA NAUKOWA
703 3.7. PODSUMOWANIE
703 4. UNIWERSYTET WARSZAWSKI (1915–1945)
703 4.1. TŁO
705 4.2. KATEDRY MATEMATYCZNE I ICH PROFESOROWIE
705 4.3. PROGRAMY I STUDIA
706 4.4. PROFESOROWIE
713 4.5. STUDENCI
715 4.6. WARSZAWSKA SZKOŁA MATEMATYCZNA
717 4.7. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA
720 4.8. II WOJNA ŚWIATOWA
721 4.9. PODSUMOWANIE OKRESU
722 5. UNIWERSYTET WARSZAWSKI (1945–2015)
722 5.1. TŁO
724 5.2. POWOJENNE POCZĄTKI
727 5.3. ZMIANY ORGANIZACYJNE
735 5.4. EMIGRACJA
737 5.5. KADRA
739 5.6. NIEKTÓRE DYLEMATY
742 5.7. DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA
747 5.8. PODSUMOWANIE
749 BIBLIOGRAFIA I PRZYPISY

ANDRZEJ ŚRÓDKA
759 NAUKI MEDYCZNE
761 1. KRÓLEWSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI
764 2. OKRES MIĘDZYPOWSTANIOWY
767 3. NAUKI MEDYCZNE W SZKOLE GŁÓWNEJ
771 4. CESARSKI UNIWERSYTET WARSZAWSKI
775 5. ODRODZONY UNIWERSYTET WARSZAWSKI (1915–1939)
788 6. WOJNA I OKUPACJA
790 7. OSTATNIE LATA WYDZIAŁU LEKARSKIEGO W
UNIWERSYTECIE WARSZAWSKIM
793 BIBLIOGRAFIA I PRZYPISY

795 NOTY O AUTORACH
797 INDEKS NAZWISK
826 SPIS ILUSTRACJI