ebook Nie tylko Biblia Mario Liverani

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2010

Pierwszy polski przekład książki Oltre la Bibbia. Storia antica di Israele Mario Liveraniego, wybitnego włoskiego historyka dziejów starożytnego Bliskiego Wschodu, która w oryginale ukazała się w 2003 roku. Pozycja bardzo szybko zdobyła status najciekawszej syntezy dziejów starożytnego Izraela, wydanej w ostatnich dekadach.

Autor proponuje fundamentalnie nowe pojmowanie dziejów narodu wybranego, zgodnie z którym rozgranicza dzieje Hebrajczyków (historia "zwyczajna"), dające się rekonstruować na podstawie źródeł biblijnych i pozabiblijnych, oraz dzieje mityczne, które – choć opisane w Biblii – nie stanowią opisu rzeczywistości, lecz są kreacją biblijnych pisarzy (historia "wymyślona").

Wykład Liveraniego, w części dotyczącej dziejów starożytnej Palestyny, opiera się na obfitym materiale archeologicznym oraz bogatym korpusie źródeł pozabiblijnych, które konfrontowane są z narracją biblijną. Mityczne dzieje Izraela, czyli te, które są oświetlone w Biblii, lecz nie odpowiadają rekonstruowanej przez badaczy przeszłości Hebrajczyków, analizowane są przez pryzmat ich roli w formowaniu się wspólnoty religijno-narodowej Żydów w starożytności.

*********

Not Only the Bible. The History of Ancient Israel

The author presents a new approach to the history of Israel. He distinguishes the history of the Hebrews, which can be reconstructed on the basis of biblical and non-biblical sources, from the mythical history created by the biblical writers, which he analyzes in terms of the role they played in the formation of the religious and national community of Jews in the ancient times.

*********

Mario Liverani - emerytowany profesor Uniwersytetu Rzymskiego (La Sapienza, Università di Roma), specjalista w zakresie historii i archeologii starożytnego Bliskiego Wschodu. W swoich pracach koncentruje się na dziejach Mezopotamii oraz Starożytnej Palestyny. Prowadzi też prace wykopaliskowe w Syrii, Iraku i Libii.
Wśród jego najważniejszych publikacji można wymienić: "L'origine delle città - Le prime comunità urbane del Vicino Oriente", Roma-Bari 1988, "Guerra e diplomazia nell'antico Oriente (1600-1100 a.C.)", Roma-Bari 1994 (tłum. ang. 2001), "Uruk la prima città", Roma-Bari, 1998 (tłum. ang. 2006).

Spis treści ebooka Nie tylko Biblia

Wstęp 11
Wykaz skrótów 15

Rozdział 1. Palestyna w późnej epoce brązu (XIV–XIII w.) 19
1. Pejzaż i zasoby
2. Fragmentaryzacja geopolityczna
3. Brak ciągłości osadniczej
4. Egipska dominacja
5. Egipska ideologia
6. Pałac i jego centralna pozycja
7. Rozkwit ekonomiczny i wymiana handlowa
8. Wsie i organy kolegialne
9. Nomadzi „zewnętrzni”
10. Napięcia społeczno-ekonomiczne

CZĘŚĆ I
HISTORIA „ZWYCZAJNA”
Rozdział 2. Okres przejściowy (XII w.) 47
1. Złożone przyczyny kryzysu
2. Czynniki klimatyczne i migracje
3. Upadek systemu regionalnego
4. Kryzys pałaców
5. Wzrost elementu plemiennego
6. Przemiany technologiczne
7. Poszerzenie horyzontów

Rozdział 3. Nowe społeczeństwo (ok. 1150–1050) 67
1. Poszerzenie strefy osadniczej
2. Formy osadnictwa
3. Etnogeneza proto-Izraelitów
4. Rozmieszczenie plemion
5. Solidarność między plemionami
6. Normy prawne
7. Postulaty społeczne
8. Ciągłość miejska i symbioza kananejsko-filistyńska
9. Ciągłość egipskiej obecności
10. Państwa etniczne i państwo-miasto: dwa modele
kulturowe

Rozdział 4. Proces formotwórczy (ok. 1050–930) 93
1. Palestyńska mozaika na szerokim tle kulturowym
2. Płaskowyże centralne oraz rola Jerozolimy i Sychem
3. Północ: równina Megiddo i Galilea
4. Centrum: Saul i monarchia typu charyzmatycznego
5. Południe: królestwo Dawida – między
rzeczywistością a utopią
6. Królestwo Salomona – między administracją a
legendą
7. Wyprawa Szeszonka

Rozdział 5. Królestwo Izraela (ok. 930–740) 120
1. Niepewne początki i zjednoczenie
2. Samaria i Dom Omriego
3. Dynastia Jehu
4. Wojny i sojusze w systemie regionalnym
5. Hegemonia aramejska
6. Mechanizmy decyzyjne a profetyzm
7. Religia: kult Baala i Jahwe
8. Urbanistyka, architektura, rzemiosło
9. Administracja i ekonomia

Rozdział 6. Królestwo Judy (ok. 930–720) 145
1. Dom Dawida
2. Zmiany dynastyczne
3. Kształtowanie się państw zajordańskich
4. Gospodarka i kultura materialna
5. Jahwizm i południowy profetyzm
6. Wspólna ideologia w IX–VIII w.

Rozdział 7. Mocarstwowa ekspansja Asyrii (ok. 740–640) 159
1. Zajęcie północy
2. Napór na południe
3. Krzyżowe wysiedlenia i prowincjonalizacja
4. Wzrost i dobrobyt królestwa Judy
5. Reformy Ezechiasza i prorocy
6. Ideologia imperialna i strategie lokalne
7. Wierność i ochrona: imperator i bóg

Rozdział 8. Między dwoma mocarstwami (ok. 640–610) 180
1. Upadek imperium asyryjskiego
2. Krótki okres wolności
3. Jozjasz i projekt zjednoczenia
4. Odnalezienie Prawa
5. Jeden bóg w jednej świątyni
6. Historiografia deuteronomistyczna
7. Upadek i dziedzictwo

Rozdział 9. Mocarstwowa ekspansja Babilonii (ok. 610–585) 197
1. Nabuchodonozor i imperialna rekonkwista
2. Strategie lokalne i wyrocznie przeciw narodom
3. Wewnętrzne spory polityczne
4. Od państwa wasalnego do ostatecznego zniszczenia
5. Wysiedlenia – upadek demograficzny i kulturalny
6. Zakończenie pewnej epoki historycznej

OKRES PRZEJŚCIOWY
Rozdział 10. Epoka osiowa 215
1. Jednostka i „odległa władza”
2. Kwestia monoteizmu
3. Od kultu ceremonialnego do religii etycznej
4. Odpowiedzialność zbiorowa i osobista

Rozdział 11. Diaspora 225
1. Los elity politycznej
2. Dostosowanie się do nowego środowiska
3. Przesiedleńcy i emigranci
4. Kim była „reszta”?
5. Proroctwa powrotu i nowe przymierze
6. Nowe teologie
7. Deuteronomistyczna historiografi a a wzorce
babilońskie

Rozdział 12. Spustoszony krajobraz 242
1. Opuszczony kraj
2. Potop
3. Wieża Babel
4. Ogród Edenu
5. Trzy części świata
6. Genealogie i antykwaryzm
7. Koczownicy z gór i pustyni

CZĘŚĆ II
HISTORIA „WYMYŚLONA”
Rozdział 13. Pozostawieni w kraju a repatrianci: wprowadzenie patriarchów 261
1. Upadek Babilonii i edykt Cyrusa
2. Grupy powracających
3. „Lud ziemi”
4. Mityczne podstawy ponownego zasiedlenia
5. Lokalizacja historii patriarchalnych
6. Związki międzyplemienne
7. Jerozolima i Sychem
8. Historia Józefa

Rozdział 14. Powracający i obcy: stworzenie mitu podboju 281
1. Etapy powrotu
2. Palestyna w czasach Achemenidów
3. Ludy obce i niechciane
4. Formuła exodusu
5. Mojżesz, pustynia i itineraria
6. Trudne osadnictwo
7. Jozue i święta wojna
8. Krajobraz i etiologia
9. Kompromis i koegzystencja
10. Granice idealne i realne

Rozdział 15. Państwo bez króla: stworzenie instytucji sędziów 303
1. Achemenidzka struktura administracyjna
2. Kontekst i chronologia Księgi Sędziów
3. Komponenty historyczne i utopijne
4. Komponenty legendarne i baśniowe
5. Związek dwunastu plemion 6. Przestrzeń
międzyplemienna

Rozdział 16. Opcja monarchiczna: powstanie koncepcji
zjednoczonego królestwa 319
1. Ostatnie blaski Domu Dawida
2. Debaty pro- i antymonarchiczne
3. Mityczne początki: jedność jako archetyp
4. Ciągłość dynastyczna i dzieje sukcesji
5. Mądrość i sprawiedliwość
6. Od mesjanizmu królewskiego do mesjanizmu
eschatologicznego

Rozdział 17. Opcja kapłańska: stworzenie świątyni Salomona 335
1. Świątynie palestyńskie i babilońskie
2. Mit Pierwszej Świątyni
3. Budowa Drugiej Świątyni i przyjęcie kapłańskiego
przewodnictwa
4. Alternatywne świątynie
5. Miasto-świątynia
6. Kapłani i Lewici

Rozdział 18. Samoświadomość: wynalezienie Prawa 353
1. Przymierze, Prawo, Bóg i lud
2. Mityczne założenie: Mojżesz i Synaj
3. Nawarstwienie prawodawstwa
4. Prawodawstwo społeczne
5. Prawodawstwo małżeńskie
6. Identyfikacja zachowań
7. Czystość i skalanie
8. Prozelityzm i ekskluzywizm

EPILOG
Rozdział 19. Historia lokalna i walory uniwersalne 375
1. Panorama IV w.: Druga Świątynia i diaspora
2. Wielkie cezury
3. Debata historiograficzna
4. Od dziejów „zwyczajnych” do znaczącego opracowania

Bibliografia 381
Spis tablic 406
Spis ilustracji 407
Spis źródeł tablic i ilustracji 409
Indeks osób i bóstw 411
Indeks nazw geograficznych 418
Indeks terminów 429
Indeks cytatów źródłowych 432