ebook Obecność mózgu w świadomości Jan Kaiser

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania: 2007

Książka o świadomości napisana przez eksperta od badań nad fizjologicznymi (czyli mózgowymi lub sercowo-naczyniowymi) korelatami czynności umysłowych. (...) Jan Kaiser przedstawił niezwykle interesującą propozycję tego, w jaki sposób wyniki tych badań mogą być użyte w debacie nad istotą i rolą świadomości. Dlatego jest to książka cenna i ważna dla całej psychologii, a szczególnie dla osób zainteresowanych jej podstawami teoretycznymi i metodologicznymi. Pomyliłby się ten, kto by odłożył tę pozycję z powrotem na półkę, jako zbyt hermetyczną lub ograniczoną do wąskiego obszaru psychofizjologii prostych procesów mentalnych. Twarde dane z zakresu psychofizjologii, jak również neurobiologii i neuroanatomii, są tam oczywiście obecne, ponieważ Jan Kaiser wyraźnie nie lubi się poruszać po grząskim gruncie rozważań czysto spekulatywnych. Dane empiryczne jednak, po pierwsze, są tu przedstawione w sposób przyjazny dla czytelnika, a po drugie, służą uwiarygodnieniu głównego przesłania tego dzieła.

Do napisania takiej książki konieczna była wielka odwaga intelektualna, ponieważ twardy grunt danych psychofizjologicznych to tylko podstawa dalszych rozważań i analiz. Te zaś wymagały dobrej orientacji w filozofii umysłu, epistemologii i metodologii nauk oraz częstych odwołań do nauk jeszcze bardziej podstawowych, takich jak neuroanatomia i neurobiologia. Przede wszystkim jednak książka ta wymagała od autora pełnej orientacji w podstawowych problemach teoretycznych i metodologicznych współczesnej psychologii oraz swobodnego poruszania się po tym obszarze. Polecam ją wszystkim psychologom i przedstawicielom nauk pokrewnych, którzy podzielają optymizm autora w kwestii możliwości naukowego dociekania natury świadomości.

Z recenzji prof. dr. hab. Edwarda Nęcki

Spis treści ebooka Obecność mózgu w świadomości

Przedmowa 7
Wstęp do problematyki 9

Rozdział 1. Czy zjawiska świadome realnie istnieją? Kontrowersje wokół „interakcjonizmu monistycznego” Rogera W. Sperry’ego 15

Rozdział 2. Poszukiwanie mózgowych procesów molarnych o właściwościach świadomościowych 23
2.1. Mózgowa identyfikacja procesów umysłowych 28
2.2. Fazowe zmiany częstotliwości rytmu serca jako korelat procesów umysłowych 31
2.3. Korowe wskaźniki procesów wolicjonalnych. Eksperymenty Benjamina Libeta 35

Rozdział 3. Czy można badawczo dotrzeć do sfery subiektywności? 41
3.1. Problem subiektywności w świetle teorii „trzech światów” Karla Poppera 42
3.2. Znaczenie „znaczenia” w problematyce subiektywności 45
3.3. Problem subiektywności w ujęciu psychologii obiektywnej 46

Rozdział 4. Stany afektywne (nastrój) a samoświadomość werbalna 51

Rozdział 5. Werbalna charakterystyka doświadczeń subiektywnych 57
5.1. Formy językowe stosowane do charakterystyki stanów subiektywnych 58
5.2. Konotacyjny aspekt znaczenia słów 63
5.3. Znaczenie konotacyjne słów w ujęciu C.E. Osgooda 64
5.4. Konotacyjne znaczenie słów i jego związek z odczuciami subiektywnymi 67

Rozdział 6. Problemy badania nastroju 71
6.1. Roberta Thayera koncepcja aktywacji i metoda jej badania a problem nastroju 73
6.2. Empiryczny status odczuć afektywnych 83
6.3. Nastrój jako zjawisko realne: związek przymiotnikowego opisu stanu subiektywnego ze specyficzną aktywnością kory mózgowej 84
6.4. Wpływ nastroju na reakcję fazową rytmu serca 94

Rozdział 7. Modulacyjny mechanizm zmian reakcji na bodźce zewnętrzne pod wpływem czynników afektywnych 101
7.1. Proces modulacji emocjonalnej u zwierząt 102
7.2. Modulacja wywołanej reakcji serca (evoked cardiac response) pod wpływem czynników emocjonalnych zewnątrzpochodnych u ludzi 106
7.3. Modulacja „reakcji zaskoczenia” (startle reflex) pod wpływem czynników emocjonalnych zewnątrzpochodnych 111

Rozdział 8. Werbalizacja stanów afektywnych w świetle hipotezy modulacyjnej 115
8.1. Modulujący wpływ emocjonalnych czynników wewnętrznych (ból chroniczny) na reakcje centralne i obwodowe wywołane przez słowa znaczeniowo związane z bólem 116
8.2. Rola uwagi w werbalizacji emocji 122

Rozdział 9. Nastrój jako świadomość realnego stanu organizmu 125

Rozdział 10. Treść świadomości a reakcje behawioralne i elektrofizjologiczne w kontekście procesów kontroli błędu 133
10.1. Procesy umysłowe w warunkach wykonywania zadań na czas reakcji z wyborem 133
10.2. Mózgowy korelat błędu 136
10.3. Procesy błędu 137
10.4. Psychofizjologia procesów błędu 139
10.5. Podsumowanie wyników badań nad funkcją ERN 150

Rozdział 11. Rola czynnika semantycznego w procesach umysłowych 159
11.1. Priming semantyczny w ujęciu psychologii eksperymentalnej 160
11.2. Priming semantyczny a świadomość 161
11.3. Priming semantyczny w świetle wyników eksperymentalnych 163
11.4. Procesy poznawcze podczas ekspozycji par słów niezwiązanych semantycznie 165
11.5. Elektrofizjologiczny korelat rozbieżności semantycznej – N400 166
11.6. N400 jako korelat różnych rodzajów niezgodności zawartej w zdaniach 170
11.7. N400 a mechanizmy mowy 172
11.8. Mechanizm generujący komponent N400 174

Podsumowanie. Zjawisko subiektywne jako konstrukt psychofizjologiczny 179
Literatura cytowana 183