Za darmo

ebook Odwieczny naród Michał Łuczewski

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe UMK

Rok wydania: 2012

Michał Łuczewski opowiedział historię Polski w sposób, w jaki jeszcze nigdy nie została opowiedziana. Piszą ją nie dominujące elity, ale przedstawiciele warstwy zmarginalizowanej: chłopi ze wsi Żmiąca w Beskidzie Wyspowym. Dzięki poprzednim monografiom tej wsi (Franciszka Bujaka z 1903 i Zbigniewa Wierzbickiego z 1963 roku), które uczyniły z niej najdłużej badaną miejscowość w naukach społecznych, a także dzięki wieloletnim poszukiwaniom samego autora udajemy się w pasjonującą podróż od średniowiecza po współczesność. I dowiadujemy się, jak Polacy stali się narodem i jak naród stał się katolicki.

Książka ukazuje, jak polskie ideologie narodowe – od sarmackości i Jana Długosza po IV RP i Jarosława Kaczyńskiego – transformowały się w starciu z rzeczywistością i jak oddziaływały na nie masy. Autor przywraca polskiej historiografii zapomnianą postać chłopa cesarskiego oraz stosowane przez niego strategie oporu wobec polskości. Opisuje, jak w warunkach kapitalistycznych Żydzi stali się negatywnym punktem odniesienia galicyjskiej wsi, którym w feudalizmie była polska szlachta. Uświadamia znaczenie ideologii ultramontańskiej i teologii narodu Stefana Wyszyńskiego dla nowoczesnego kształtu polskości. Wskazuje przy tym, że opowiedziana historia nie jest udziałem jednej wsi – z takich małych historii składa się historia Polski.

Autor łączy w swych badaniach narzędzia socjologii, antropologii, psychologii i historii, proponując nową definicję i wyjaśnienie narodu, które razem tworzą oryginalne podejście: integralną teorię narodu. Ostateczna konkluzja jego rozważań brzmi: polskość, która jawi się nam jako wieczna, moralna i jedna, jest wynikiem szeregu dziejowych zbiegów okoliczności. Staliśmy się Polakami-katolikami przez przypadek.

Spis treści ebooka Odwieczny naród

Podziękowania / 13
Wstęp / 19
Bujak w Żmiącej / 20
Socjolog i... / 20
... ideolog... / 24
... który ma rację / 27
Pytanie badawcze: prymordializm i prymordializacja / 29
Rozdział 1. Żmiąca. Monografia refleksyjna / 35
Najkrótszy opis wsi / 35
Najkrótsza historia wsi / 39
Najbardziej konserwatywna wieś w Polsce / 42
Najdłużej badana wieś na świecie / 46
Badana, badana, badana / 51
Dlaczego Żmiąca? / 54
Materiały / 58
Kwestie techniczne / 61
Rozdział 2. Integralna teoria narodu. Naród jako ruch społeczny / 63
Integralna definicja narodu / 63
Dyskurs narodowy. Eksternalizacja / 67
Ideologia narodowa. Obiektywizacja / 68
Tożsamość narodowa. Internalizacja / 70
Integralne wyjaśnienie narodu / 72
Integralna definicja i wyjaśnienie narodu / 75
Narzędzia socjologii ruchów społecznych / 78
Połączenie teorii i empirii / 86
Rozdział 3. Marginalizacja. Chłop żmiącki w państwie klarysek i w
rzeczypospolitej (1370-1770) / 93
Kontekst społeczny / 94
Kontekst polityczny. Żmiąca w kluczu wyznaniowym / 95
Kontekst ekonomiczny. Wprowadzenie pańszczyzny / 97
Kontekst kulturowy. Ideologia sarmackości / 99
Podsumowanie / 102
Relacje społeczne / 103
Chłop i dwór / 103
Chłop i Kościół / 110
Podsumowanie / 111
Przemiany ideologii narodowych / 114
Ideologia barska / 115
Stosunek chłopów do ideologii barskiej / 118
Podsumowanie / 120
Rozdział 4. Imperializacja. Chłop żmiącki w Austrii (1770-1846) / 123
Kontekst społeczny / 125
Kontekst polityczny. Ekspansja państwa / 126
Kontekst ekonomiczny. Ograniczenie pańszczyzny / 132
Kontekst kulturowy. Ideologia cesarska / 135
Podsumowanie / 137
Relacje społeczne / 141
Chłop i dwór / 141
Chłop i cesarz / 144
Chłop i Kościół / 146
Chłop i Żyd / 150
Podsumowanie / 154
Przemiany ideologii narodowych / 158
Rola emigracji / 159
Ideologia ludowa / 160
Ideologia antykatolicka / 162
Pierwsze nieudane spiski / 164
Przygotowania do powstania / 167
Denacjonalizacja ideologii narodowej / 168
Ureligijnienie ideologii narodowej / 169
Niespójność ideologii narodowej / 170
Tożsamość narodowa / 172
Ksiądz Jan Chełmecki i nacjonalizacja niższego kleru / 172
Oficjaliści i nacjonalizacja niższej biurokracji / 183
Dalsze ureligijnienie i niespójność ideologii narodowej / 184
Epilog. Powstanie 1846 roku i rabacja / 187
Dyskurs narodowy w seminarium / 187
Dyskurs narodowy na wsi / 189
Opór wobec ideologii narodowej na wsi / 192
Podsumowanie / 202
Rozdział 5. Dymorfizm narodowy. Chłop żmiącki w Galicji (1846-1918) / 207
Kontekst społeczny / 208
Kontekst polityczny. Autonomizacja / 209
Kontekst ekonomiczny. Wielka transformacja / 214
Kontekst kulturowy. Polski monarchizm / 216
Podsumowanie / 219
Relacje społeczne / 222
Chłop i pan / 223
Chłop i cesarz / 228
Chłop i państwo / 230
Chłop i żyd / 233
Chłop i pleban / 236
Podsumowanie / 243
Przemiany ideologii narodowych / 246
Petryfikacja polsko-imperialnej ideologii narodowej / 247
Odpolitycznienie chłopskiej ideologii imperialnej / 250
Ksiądz Stanisław Stojałowski i ultramontańskie źródła ruchu ludowego / 253
Tożsamość narodowa pod koniec XIX wieku / 275
Stanisław Uryga i nacjonalizacja elit wiejskich / 275
Polonizacja / 278
Ideologia narodowa Stanisława Urygi / 280
Opór i prywatyzacja ideologii narodowej / 282
Podsumowanie / 287
Przemiany ideologii narodowych pod koniec XIX wieku / 288
Opór elit religijnych i rozwój katolickiej ideologii narodowej / 289
Opór elit politycznych: walka polityczna / 292
Homogenizacja wsi / 296
Tożsamość narodowa przed pierwszą wojną światową / 306
Druk i ruch ludowy / 307
Nauczyciele / 311
Emigracja / 314
Wojna i niepodległość / 316
Podsumowanie / 321
Rozdział 6. Trzy narody. Chłop żmiącki w II Rzeczypospolitej i w
generalnej guberni (1918-1945) / 325
Kontekst społeczny / 326
Kontekst polityczny. Polonizacja i demokratyzacja / 327
Kontekst kulturowy. Nacjonalizm państwowy / 329
Kontekst ekonomiczny. Kryzys / 332
Podsumowanie / 333
Relacje społeczne / 334
Chłop i ruch ludowy / 334
Chłop i państwo / 337
Chłop i Kościół / 342
Podsumowanie / 344
Przemiany ideologii narodowych / 345
Upadek ideologii imperialnej / 346
Ekspansja ideologii ludowej / 346
Wyeliminowanie ideologii państwowej / 350
Umocnienie ideologii polsko-katolickiej / 352
Transformacja ideologii państwowej / 357
Tożsamości / 358
Epilog. Druga wojna światowa i ucieleśniona polskość / 363
Strach / 363
Zagrożenie rodziny i ciała / 365
Wspólnota losu i religia / 366
Tajne nauczanie / 368
Wzmocnione i sprywatyzowane podziały społeczne / 371
Podsumowanie / 373
Rozdział 7. Polak-katolik. Chłop żmiącki w PRL-u (1945-1989) / 375
Kontekst społeczny / 376
Kontekst polityczny. Autorytaryzm / 377
Kontekst kulturowy. Nacjonalizm państwowy / 384
Kontekst ekonomiczny. Gospodarka nakazowo-rozdzielcza / 388
Podsumowanie / 390
Relacje społeczne / 391
Chłop i państwo / 392
Chłop i Kościół / 393
Podsumowanie / 396
Przemiany ideologii narodowych / 397
Lokalna ideologia komunistyczna / 398
Upadek ideologii antykomunistycznej. Szkoła / 401
Powstanie ideologii antykomunistycznej. Partyzantka / 405
Połączenie i umocnienie ideologii Polaka-katolika / 409
Eksternalizacja i prywatyzacja ideologii antykomunistycznej / 415
Eksternalizacja i próby internalizacji ideologii komunistycznej / 424
Prywatyzacja i transformacja ideologii komunistycznej / 428
Anty-antykomunizm I. "Kułacy" / 431
Anty-antykomunizm II. "Bandziory" / 433
Starcie prymordializmów. Antykomunizm i anty-antykomunizm / 436
Tożsamości / 460
Epilog: ku wolności / 462
Rozdział 8. Prymordializacja. Chłop żmiącki w III Rzeczypospolitej (1989-) / 465
Kontekst społeczny / 467
Kontekst polityczny. Demokratyzacja / 467
Kontekst kulturowy. Podział postkomunistyczny i kultura transformacji / 480
Kontekst ekonomiczny. Kapitalizm hybrydowy / 474
Podsumowanie / 477
Relacje społeczne / 478
Wieś i Kościół / 478
Wieś i państwo / 485
Wieś i Europa / 490
Podsumowanie / 494
Przemiany ideologii narodowych / 495
Unieśmiertelnienie narodu / 496
Umoralnienie narodu / 505
Ujednolicenie narodu / 514
Tożsamości / 540
Matki-Polki-prymordialistki / 541
Codzienna prymordializacja / 546
Zakończenie / 551
Definicja narodu / 554
Opis narodu / 556
Wyjaśnienie narodu / 559
Obiektywizm-subiektywizm / 559
Przeszłość-teraźniejszość / 561
Makro-mikro / 563
Naród jako efekt odwrócenia / 568
Historia Polski widziana z dołu / 571
Ilustracje / 577
Nota bibliograficzna / 587
Bibliografia / 589
Wykaz ilustracji / 621
Wykaz tabel / 623
Summary. Eternal nation. A pole and a catholic in the village of Żmiąca / 625
Indeks osobowy / 631