ebook Pod presją nowoczesności Aleksandra Oniszczuk

Książka stanowi pierwszą całościową próbę opisania polityki władz Księstwa Warszawskiego (1807–1815) wobec Żydów. Było to państwo na granicy epok, między światem feudalnym a XIX-wiecznym marzeniem o postępie. Wprowadzało mechanizmy nowoczesnego zarządzania, ale dawne wyobrażenia i postawy społeczne pozostawały ogromnie żywe. To napięcie między nowymi regulacjami a starymi przyzwyczajeniami jest przedmiotem książki.

Praca opiera się na szerokiej bazie źródłowej, przeprowadzonej w archiwach 11 polskich miast. Uwzględnia akty prawne i ministerialną korespondencję, dokumenty wytworzone na niższych szczeblach administracji, źródła sejmowe, broszury publicystyczne, pamietniki, prasę i materiały gmin żydowskich. Przeanalizowano zarówno toczącą się debatę, jak i treść przyjętych regulacji, a także codzienną praktykę
administracyjną, ukazując dynamikę polityki wobec Żydów.

Dotychczasowe badania nad polityką Księstwa Warszawskiego wobec ludności żydowskiej z reguły prowadziły do wniosków jednorodnych. Wcześniejsi autorzy trafnie ustalili, że władze tego państwa pod wieloma względami tworzyły szczególne utrudnienia dla Żydów i postulat równouprawnienia był daleki od realizacji. Celem niniejszej pracy było wyjście poza tę konstatację oraz ustalenie złożonych uwarunkowań i wymiarów tejże polityki. [...] Co ciekawe, jedynym obszarem, w którym można mówić o szerszej implementacji nowoczesnych zasad, była administracja Księstwa. Podjęte po raz pierwszy badania nad procedurami administracyjnymi i sposobem rozstrzygania spraw żydowskich interesantów w tym państwie dowodzą, że w wielu indywidualnych przypadkach traktowano Żydów – i ich petycje – w zgodzie z ogólnymi zasadami. Jednolitość procedur, połączona z objęciem wyznawców judaizmu generalną kategorią „suplikanta”, stanowiła istotną zmianę jakościową. (Z Zakończenia)

Mocną stroną omawianej pracy jest też jej baza źródłowa. [...] lista przebadanych archiwów i bibliotek jest więcej niż zadowalająca. Jako że byłem recenzentem rozprawy doktorskiej, która stała się podstawą niniejszej książki, mogłem też prześledzić to, jak zmieniła się podstawa źródłowa między dysertacją a obecną wersją. Tutaj również wyrażam najwyższe uznanie dla Autorki za bardzo cenne uzupełnienie źródeł i doskonałe zintegrowanie nowych odkryć źródłowych z tekstem monografii. [...] Lista wykorzystanych publikacji jest imponująco długa, wielojęzyczna, a co jeszcze bardziej godne uznania – Autorka nie tylko je cytuje, ale dowodzi rzeczywistego przegryzienia się przez te teksty i włączenia ich w aktywnie używany zakres wiedzy, cytuje je aprobatywnie i polemicznie, wchodzi z nimi w dyskusje. To było bardzo widoczne już w dysertacji doktorskiej, a w przedstawionym mi do oceny maszynopisie jest jeszcze lepsze. [...] Muszę tu podkreślić, że Autorka wykonała świetną pracę, wydobywając historię żydowskich kobiet okresu Księstwa Warszawskiego ze źródeł, które konsekwentnie tę historię przemilczają. W tym sensie dr Aleksandra Oniszczuk wykorzystała najlepsze wzorce genderowego czytania źródeł historycznych. (Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Marcina Wodzińskiego)

*********

Under the Pressure of Modernity. The Authorities of the Duchy of Warsaw and the Jews

The book is the first attempt at a comprehensive description of the policy pursued by the authorities of the Duchy of Warsaw (1807–1815) towards the Jews. The Duchy was a state straddling two eras, torn between the feudal world and the 19th century’s dreams of progress. It introduced mechanism of modern management, but the old ideas and social attitudes were still very much alive. It is this tension between new regulation and old habits that is the subject of this book.

Referring to a broad selection of sources, this work analyses the ongoing debates the adopted regulations as well as the everyday administrative practice, thus portraying the dynamic of the Duchy’s Jewish policy.

*********

Dr Aleksandra Oniszczuk (ORCID 0000-0001-5562-9058) – adiunkt na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończyła historię, prawo, a także wrocławskie Studium Kultury i Języków Żydowskich. Te trzy obszary zainteresowań łączy w swych badaniach – zajmuje się dziejami XIX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem historii Żydów oraz państwa i prawa.