ebook Podatki i prawo podatkowe Andrzej Gomułowicz, Dominik Mączyński

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2022

W książce omówiono najważniejsze zagadnienia dotyczące problematyki prawa podatkowego. Poza analizą ogólnego i szczególnego prawa podatkowego wyjaśniono reguły: • kontroli sądowej działalności administracji podatkowej, ze szczególnym uwzględnieniem roli sądownictwa administracyjnego w stosowaniu prawa podatkowego, • egzekucji należności podatkowych, • odpowiedzialności karnej za naruszenie norm prawa podatkowego. Szczególną uwagę zwrócono na najnowsze zmiany w regulacjach podatkowych, obejmujące m.in.: stanowienie nowych danin i podatków, procedury podatkowe oraz wykorzystywanie nowoczesnych technologii i algorytmów przy zwalczaniu zjawiska uchylania się od opodatkowania. W pracy uwzględniono bogate orzecznictwo sądów administracyjnych, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Trybunału Konstytucyjnego, a także dorobek polskiej i europejskiej nauki o podatkach. Publikacja przeznaczona jest dla studentów prawa, administracji, ekonomii i zarządzania. Będzie stanowić dużą pomoc w studiach podyplomowych, kursach dla doradców podatkowych i audytorów oraz aplikacjach prawniczych. Zainteresuje prawników praktyków i pracowników administracji finansowej.

Spis treści ebooka Podatki i prawo podatkowe

Wykaz skrótów.............................................................................................................. 25

Przedmowa..................................................................................................................... 29

Część pierwsza

ZARYS TEORII PODATKU

Rozdział I

Zagadnienia ogólne &ndash, aspekt ewolucyjny koncepcji podatkowych.................... 35

1. Od arki Noego do Neumarka............................................................................. 35

2. Cechy wspólne koncepcji podatkowych........................................................... 40

Rozdział II

Poprzednicy Adama Smitha....................................................................................... 43

1. Kameraliści............................................................................................................ 43

2. Fizjokraci............................................................................................................... 46

Rozdział III

Myśl podatkowa Adama Smitha................................................................................ 49

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 49

1.1. Model dzierżawy podatkowej...................................................................... 50

1.2. Przemyślenia podatkowe Monteskiusza.................................................... 51

1.3. Liberalizm gospodarczy............................................................................... 52

2. Zasady podatkowe i ich znaczenie..................................................................... 53

2.1. Zasada dogodności opodatkowania........................................................... 53

2.2. Zasada pewności opodatkowania............................................................... 54

2.3. Zasada taniości opodatkowania.................................................................. 55

2.4. Zasada równomierności opodatkowania................................................... 57

3. Koncepcja przerzucalności podatków............................................................... 59

3.1. Przerzucanie podatku od renty gruntowej................................................ 60

3.2. Przerzucanie podatku od czynszu z domu................................................ 61

3.3. Przerzucanie podatku od zysku.................................................................. 61

3.4. Przerzucanie podatku od płac..................................................................... 62

3.5. Przerzucanie podatków od towarów konsumpcyjnych........................... 63

4. Polityka fiskalna i jej założenia........................................................................... 63

5. Odniesienia do koncepcji Smitha....................................................................... 65

Rozdział IV

Myśl podatkowa Davida Ricardo.............................................................................. 67

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 67

2. Koncepcja przerzucalności podatków............................................................... 68

2.1. Różnice między poglądami Adama Smitha i Davida Ricardo............... 68

2.2. Przerzucanie podatku od renty gruntowej................................................ 69

2.3. Przerzucanie podatku od zysku.................................................................. 70

2.4. Przerzucanie podatku od płac..................................................................... 70

3. Reguła edynburska i jej znaczenie..................................................................... 70

Rozdział V

Koncepcja równej ofiary finansowej......................................................................... 73

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 73

2. Zasada równości ofiar Johna Stuarta Milla...................................................... 74

3. Kontynuatorzy szkoły Milla............................................................................... 75

3.1. Tezy Francisa Ysidra Edgewortha............................................................... 75

3.2. Alternatywne reguły koncepcji równej ofiary.......................................... 76

4. Wnioski.................................................................................................................. 77

Rozdział VI

Myśl podatkowa Adolfa Wagnera............................................................................. 79

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 79

2. Socjalna funkcja opodatkowania....................................................................... 80

3. Zasady podatkowe................................................................................................ 84

3.1. Zasady polityki finansowej.......................................................................... 84

3.2. Zasady gospodarcze...................................................................................... 85

3.3. Zasada sprawiedliwości................................................................................ 86

3.4. Zasady zarządzania podatkami.................................................................. 87

4. Wnioski.................................................................................................................. 88

Rozdział VII

Myśl podatkowa Fritza Neumarka............................................................................ 89

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 89

2. Zasady podatkowe Fritza Neumarka................................................................. 90

2.1. Zasady fiskalno-budżetowe.......................................................................... 91

2.2. Zasady etyczno-społeczne............................................................................ 92

2.3. Zasady ekonomiczne..................................................................................... 93

2.4. Zasady techniki podatkowej........................................................................ 94

3. Wnioski.................................................................................................................. 95

Rozdział VIII

Koncepcja ekwiwalencji a koncepcja zdolności płatniczej.................................. 97

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 97

2. Założenia koncepcji ekwiwalencji...................................................................... 98

3. Założenia koncepcji zdolności płatniczej......................................................... 100

Rozdział IX

Pojęcie podatku............................................................................................................. 103

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 103

2. Aspekt ustrojowy podatku.................................................................................. 106

2.1. Konstytucja a podatki &ndash, zagadnienia ogólne............................................ 107

2.2. Podatki w polskich konstytucjach.............................................................. 110

3. Zasady podatkowe sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny.............. 115

3.1. Pozycja i znaczenie Trybunału Konstytucyjnego..................................... 115

3.2. Zasady podatkowe &ndash, sposób rozumienia................................................... 118

3.3. Zasada legalizmu........................................................................................... 119

3.4. Zasada praworządności................................................................................ 120

3.5. Zasada demokratycznego państwa prawnego........................................... 122

3.6. Zasada wyłączności ustawy w kształtowaniu obowiązków

podatkowych.................................................................................................. 122

3.7. Zasada zakazu retroaktywności prawa podatkowego............................. 125

3.8. Zasada zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa

podatkowego.................................................................................................. 127

3.9. Zasada sprawiedliwości opodatkowania.................................................... 138

3.10. Zasada roczności podatku........................................................................... 145

3.11. Zasada proporcjonalności............................................................................ 146

3.11.1. Kolizja dwóch konstytucyjnych wartości....................................... 146

3.11.2. Zasada proporcjonalności &ndash, treść i znaczenie............................... 147

3.12. Zasada zakazu zmiany prawa podatkowego w trybie przewidzianym

dla ustawy budżetowej.................................................................................. 151

4. Aspekt ekonomiczny podatku............................................................................ 151

5. Aspekt prawny podatku...................................................................................... 152

6. Podatek a opłata.................................................................................................... 155

7. Konstrukcja prawna podatku............................................................................. 156

7.1. Podmiot podatku........................................................................................... 157

7.2. Przedmiot podatku....................................................................................... 160

7.3. Podstawa podatku......................................................................................... 161

7.4. Stawki podatkowe.......................................................................................... 164

7.5. Ulgi podatkowe, umorzenia, kategorie podmiotów zwolnionych

od podatku..................................................................................................... 168

8. Klasyfikacja podatków......................................................................................... 169

8.1. Podatki przychodowe.................................................................................... 170

8.2. Podatki dochodowe....................................................................................... 171

8.3. Podatki majątkowe........................................................................................ 172

8.4. Podatki konsumpcyjne................................................................................. 173

Rozdział X

Prawo podatkowe.......................................................................................................... 175

1. Pojęcie i zakres prawa podatkowego.................................................................. 175

1.1. Kryteria służące wyodrębnieniu prawa podatkowego &ndash, zagadnienia

ogólne.............................................................................................................. 175

1.2. Kryterium przedmiotu................................................................................. 176

1.3. Kryterium podmiotu.................................................................................... 177

1.4. Kryterium zasad przewodnich.................................................................... 178

1.5. Kryterium metody regulacji........................................................................ 179

1.6. Kryterium funkcji regulacji......................................................................... 180

2. Związki prawa podatkowego z innymi gałęziami prawa................................ 180

2.1. Zagadnienia ogólne....................................................................................... 180

2.2. Prawo podatkowe a prawo finansów publicznych.................................... 181

2.3. Prawo podatkowe a prawo administracyjne............................................. 181

2.4. Prawo podatkowe a prawo cywilne............................................................ 182

3. Proces legislacyjny prawodawstwa podatkowego &ndash, uwarunkowania

polityczne i proceduralne.................................................................................... 183

3.1. Konstytucyjna regulacja państwa prawnego............................................. 183

3.2. Aspekt kultury politycznej i prawnej......................................................... 184

3.3. Aspekt proceduralny..................................................................................... 184

3.4. Badania postlegislacyjne.............................................................................. 187

3.5. Odpowiedzialność władzy publicznej za bezprawie legislacyjne........... 188

3.6. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a prawodawstwo

podatkowe...................................................................................................... 189

3.7. Prawo podatkowe &ndash, zasadnicze mankamenty.......................................... 190

4. Źródła prawa podatkowego................................................................................ 191

4.1. Zagadnienia ogólne....................................................................................... 191

4.2. Konstytucja i jej znaczenie........................................................................... 192

4.3. Ustawa podatkowa i jej znaczenie............................................................... 194

4.4. Międzynarodowe umowy podatkowe i ich znaczenie............................. 195

4.5. Rozporządzenia w sprawach podatkowych i ich znaczenie.................... 196

4.6. Akty prawa miejscowego.............................................................................. 199

4.7. Następstwa niekonstytucyjności przepisów podatkowych..................... 201

5. Prawo unijne jako źródło prawa podatkowego................................................ 205

5.1. Zasady ogólne prawa unijnego &ndash, prawo sędziowskie............................... 205

5.1.1. Prawo unijne a prawo krajowe &ndash, zagadnienia norm kolizyjnych .... 206

5.2. Zasada bezpośredniej skuteczności i zasada pierwszeństwa &ndash, aspekt

konstytucyjny................................................................................................. 209

5.2.1. Relacje między art. 8 ust. 1 a art. 90 ust. 1 Konstytucji................ 210

5.2.2. Umowy międzynarodowe jako źródło prawa................................. 211

5.2.3. Przekazanie kompetencji organizacji międzynarodowej

lub organowi międzynarodowemu &bdquo,w niektórych sprawach&rdquo,..... 211

5.2.4. Znaczenie Konstytucji w obowiązującym po akcesji porządku

normatywnym..................................................................................... 213

5.2.5. Konstytucyjna zasada wyłączności ustawy podatkowej

a zasada pierwszeństwa prawa unijnego i zasada

bezpośredniego skutku...................................................................... 216

5.3. Odmowa zastosowania prawa krajowego.................................................. 218

5.4. Wykładnia prounijna.................................................................................... 218

6. Prawotwórstwo sądowe jako źródło prawa....................................................... 221

6.1. Znaczenie judykatury Najwyższego Trybunału Administracyjnego.... 221

6.2. Judykatura WSA i NSA &ndash, znaczenie funkcji prawotwórczej.................. 222

6.2.1. Niepisane źródła prawa i ich znaczenie........................................... 222

6.2.2. Konstytucyjny aspekt prawotwórstwa sądowego.......................... 225

6.2.3. Wady pozytywistycznej koncepcji źródeł prawa........................... 228

6.2.4. Koncepcja hermeneutyki................................................................... 232

6.3. Sędziowski autorytet a prawotwórstwo sądowe........................................ 234

6.3.1. Sędziowski autorytet &ndash, uwarunkowania i znaczenie..................... 234

6.3.2. Aksjologia a prawo............................................................................. 240

6.3.3. Prawo sędziowskie.............................................................................. 242

6.3.4. Formuła precedensu &ndash, sędziowskie dylematy................................ 246

6.3.5. Kwalifikowane ułomności prawa a prawotwórstwo

sędziowskie.......................................................................................... 248

6.4. Orzecznicza funkcja Trybunału Sprawiedliwości UE............................. 250

7. Wykładnia prawa podatkowego......................................................................... 253

7.1. Wprowadzenie............................................................................................... 253

7.2. Przyczyny nieporozumień interpretacyjnych........................................... 254

7.3. Systematyka reguł wykładni........................................................................ 255

7.4. Reguły językowe............................................................................................ 256

7.5. Reguły systemowe......................................................................................... 259

7.6. Reguły funkcjonalne..................................................................................... 260

7.7. Reguły intertemporalne............................................................................... 262

7.7.1. Decyzja prawodawcy wyrażona bezpośrednio w przepisach

prawa podatkowego............................................................................ 262

7.7.2. Orzeczenia sądu.................................................................................. 263

8. Etapy stosowania prawa podatkowego.............................................................. 265

Rozdział XI

Prawo podatkowe a prawo cywilne........................................................................... 269

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 269

2. Właściwość tekstu ustawy podatkowej............................................................. 271

2.1. Definicje w tekście ustawy podatkowej...................................................... 271

2.2. Pojęcia używane w ustawach podatkowych a pojęcia używane

w prawie cywilnym....................................................................................... 272

3. Stan faktyczny ukształtowany wolą stron umowy a obowiązek

podatkowy............................................................................................................. 272

4. Obejście ustawy podatkowej za pomocą instytucji prawa cywilnego.......... 275

4.1. Obejście prawa podatkowego &ndash, aspekt ewolucyjny.................................. 275

4.2. Obejście prawa podatkowego &ndash, istota i charakter.................................... 280

5. Wnioski.................................................................................................................. 283

Rozdział XII

Sankcje w prawie podatkowym.................................................................................. 285

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 285

2. Charakter prawny sankcji podatkowych.......................................................... 286

3. Systematyka sankcji podatkowych.................................................................... 288

4. Wykaz sankcji podatkowych.............................................................................. 289

5. Sankcje podatkowe a sankcje karne skarbowe................................................. 293

6. Wnioski.................................................................................................................. 294

Rozdział XIII

System podatkowy........................................................................................................ 295

1. Aspekt definicyjny................................................................................................ 295

2. System podatkowy &ndash, spojrzenie w przeszłość.................................................. 298

3. Przesłanki budowy systemu podatkowego....................................................... 300

3.1. Zasada trwałej wydajności podatku........................................................... 300

3.1.1. Zasada ekonomiczności podatku..................................................... 301

3.1.2. Realność podstaw opodatkowania................................................... 301

3.1.3. Formy opodatkowania a wydajność................................................. 302

3.1.4. Zasada wewnętrznej spójności.......................................................... 302

3.1.5. Zasada zewnętrznej spójności........................................................... 303

3.1.6. Ustrojowa legalność opodatkowania............................................... 303

3.2. Zasada sprawiedliwości opodatkowania.................................................... 304

3.3. Filozoficzne formuły sprawiedliwości a sprawiedliwość podatkowa.... 306

3.4. Aspekty sprawiedliwości podatkowej........................................................ 307

3.4.1. Powszechność opodatkowania......................................................... 308

3.4.2. Równomierność opodatkowania...................................................... 309

3.5. Sprawiedliwość opodatkowania a grupy nacisku..................................... 310

4. System podatkowy a polityk............................................................................... 311

5. System podatkowy a granice opodatkowania.................................................. 315

5.1. Ekonomiczna absolutna granica opodatkowania..................................... 315

5.2. Ekonomicznie względne granice opodatkowania.................................... 316

5.2.1. Efekt Laffera i jego znaczenie............................................................ 317

5.2.2. Naruszenie źródła podatku............................................................... 318

5.2.3. Naruszenie zasad podatkowych....................................................... 319

5.2.4. Naruszanie celów gospodarczych.................................................... 320

5.3. Psychologiczne granice opodatkowania.................................................... 321

6. System podatkowy a polityka podatkowa......................................................... 322

6.1. Nauka o podatkach a polityka podatkowa................................................ 322

6.2. Przesłanki kształtowania polityki podatkowej w Polsce......................... 323

Rozdział XIV

Funkcje systemu podatkowego.................................................................................. 325

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 325

2. Funkcja dochodowa............................................................................................. 326

3. Funkcja niefiskalna.............................................................................................. 329

3.1. Cel ekonomiczny........................................................................................... 332

3.2. Cel społeczny.................................................................................................. 333

4. Neutralność podatkowa....................................................................................... 333

4.1. Makroekonomiczny aspekt neutralności.................................................. 334

4.2. Mikroekonomiczny aspekt neutralności................................................... 335

4.3. Neutralność a podatki bezpośrednie.......................................................... 335

4.4. Neutralność a podatki pośrednie................................................................ 335

5. Wnioski.................................................................................................................. 336

Rozdział XV

Postawy wobec opodatkowania................................................................................. 337

1. Wprowadzenie...................................................................................................... 337

2. Mentalność podatkowa........................................................................................ 339

2.1. Mentalność podatnika.................................................................................. 339

2.2. Mentalność organów podatkowych............................................................ 343

3. Moralność podatkowa......................................................................................... 347

3.1. Prawo naturalne............................................................................................ 348

3.2. Doktryna pozytywistyczna.......................................................................... 349

3.3. Polityka podatkowa a moralność podatkowa........................................... 349

3.4. Moralność podatkowa a świadomość prawna.......................................... 350

3.5. Moralność podatkowa a autorytety............................................................ 351

3.6. Moralność podatkowa a badania empiryczne........................................... 352

4. Opór podatkowy................................................................................................... 355

4.1. Raje podatkowe.............................................................................................. 357

4.2. Doradca podatkowy...................................................................................... 361

4.2.1. Podatnik a doradca podatkowy........................................................ 361

4.2.2. Prawny aspekt doradztwa podatkowego......................................... 361

4.2.3. Nieformalne doradztwo podatkowe................................................ 362

4.3. Czyny niedozwolone a obowiązek podatkowy......................................... 363

4.4. Pranie pieniędzy a opodatkowanie............................................................. 364

4.5. Szara strefa a opodatkowanie...................................................................... 366

4.6. Przerzucanie podatku................................................................................... 366

4.6.1. Rzeczywiste przerzucanie podatku.................................................. 366

4.6.2. Pozorne przerzucanie podatku......................................................... 367

4.6.3. Przerzucanie podatku w przód......................................................... 367

4.6.4. Przerzucanie podatku w tył.............................................................. 368

4.7. Raje podatkowe a problem dochodów podatkowych............................... 368

5. Wnioski.................................................................................................................. 370

Część druga

CZĘŚĆ OGÓ,LNA POLSKIEGO PRAWA PODATKOWEGO

Rozdział XVI

Ogólne prawo podatkowe............................................................................................ 373

1. Ordynacja podatkowa jako źródło uregulowań ogólnego prawa

podatkowego......................................................................................................... 373

1.1. Przemiany polskiego prawa podatkowego po 1989 r............................... 373

1.2. Ogólne prawo podatkowe a Ordynacja podatkowa................................. 376

1.3. Struktura Ordynacji podatkowej................................................................ 378

2. Zakres zastosowania przepisów Ordynacji podatkowej................................. 380

2.1. Zakres podmiotowy Ordynacji podatkowej.............................................. 380

2.1.1. Wierzyciel podatkowy........................................................................ 380

2.1.2. Dłużnik podatkowy............................................................................ 383

2.2. Zakres przedmiotowy Ordynacji podatkowej.......................................... 394

3. Pojęcie obowiązku i zobowiązania podatkowego............................................ 396

3.1. Obowiązek podatkowy................................................................................. 396

3.2. Zobowiązanie podatkowe............................................................................ 398

3.3. Powstawanie zobowiązań podatkowych.................................................... 399

4. Sposoby uzyskiwania ochrony prawnej przy realizacji obowiązku

podatkowego......................................................................................................... 402

4.1. Urzędowe interpretacje i objaśnienia przepisów prawa podatkowego ..... 402

4.1.1. Istota i geneza urzędowych interpretacji przepisów prawa

podatkowego........................................................................................ 402

4.1.2. Ogólne interpretacje i objaśnienia przepisów prawa

podatkowego........................................................................................ 403

4.1.3. Indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego........ 404

4.2. Współdziałanie.............................................................................................. 407

4.2.1. Umowa o współdziałanie................................................................... 407

4.2.2. Porozumienie podatkowe.................................................................. 408

4.3. Porozumienie inwestycyjne......................................................................... 409

5. Ochrona systemu podatkowego przed nieuprawnionym działaniem

podatnika............................................................................................................... 410

5.1. Przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania.............................................. 410

5.1.1. Geneza klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania.... 410

5.1.2. Pojęcie unikania opodatkowania..................................................... 411

5.1.3. Postępowanie w sprawie unikania opodatkowania....................... 413

5.1.4. Opinie zabezpieczające...................................................................... 414

5.1.5. Cofnięcie skutków unikania opodatkowania................................. 414

5.2. Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego

do wyłudzeń skarbowych............................................................................. 415

5.2.1. Istota regulacji przeciwdziałającym wykorzystywaniu sektora

finansowego do wyłudzeń skarbowych........................................... 415

5.2.2. Analiza ryzyka.................................................................................... 416

5.2.3. Blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego............................. 416

6. Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych.................................. 417

6.1. Zasady zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych.............. 417

6.2. Hipoteka przymusowa.................................................................................. 420

6.3. Zastaw skarbowy........................................................................................... 420

7. Ułatwienia w wykonaniu zobowiązań podatkowych..................................... 421

7.1. Odroczenie terminu płatności lub rozłożenie podatku na raty............. 421

7.2. Zwolnienie płatnika z obowiązku poboru podatku................................. 424

7.3. Odroczenie terminów przewidzianych w przepisach prawa

podatkowego.................................................................................................. 425

7.4. Przedłużanie terminów przewidzianych w przepisach prawa

podatkowego.................................................................................................. 426

8. Nadpłata podatku................................................................................................. 426

8.1. Pojęcie i powstanie nadpłaty podatku........................................................ 426

8.2. Moment powstania nadpłaty....................................................................... 428

8.3. Sposoby określania nadpłaty....................................................................... 428

8.4. Tryb i terminy zwrotu nadpłaty.................................................................. 429

8.5. Zwrot i oprocentowanie nadpłaty............................................................... 430

8.6. Przedawnienie prawa do stwierdzenia i zwrotu nadpłaty....................... 431

9. Wygasanie zobowiązań podatkowych.............................................................. 431

9.1. Pojęcie i sposoby wygasania zobowiązań podatkowych......................... 431

9.2. Efektywne metody wygasania zobowiązań podatkowych...................... 432

9.2.1. Zapłata i pobranie podatku przez płatnika i inkasenta................ 432

9.2.2. Potrącenie zobowiązań podatkowych............................................. 433

9.2.3. Zaliczenie nadpłaty lub zaliczenie zwrotu podatku...................... 435

9.2.4. Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych................ 435

9.2.5. Przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego

w postępowaniu egzekucyjnym........................................................ 436

9.3. Nieefektywne metody wygasania zobowiązań podatkowych................ 437

9.3.1. Umorzenie zaległości......................................................................... 437

9.3.2. Zaniechanie poboru........................................................................... 438

9.3.3. Przedawnienie..................................................................................... 439

9.3.4. Zwolnienie z obowiązku zapłaty w związku z zastosowaniem

się do interpretacji przepisów prawa podatkowego....................... 444

9.3.5. Nabycie spadku w całości przez Skarb Państwa albo jednostkę

samorządu terytorialnego stwierdzonego przez prawomocne

postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.............................. 445

10. Rozszerzenie zakresu podmiotowego odpowiedzialności podatkowej..... 445

10.1. Następstwo prawne................................................................................... 445

10.1.1. Następstwo prawne osób prawnych i jednostek

organizacyjnych niemających osobowości prawnej............... 446

10.1.2. Następstwo prawne osób fizycznych......................................... 447

10.2. Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich....................................... 449

10.2.1. Zasady ogólne odpowiedzialności podatkowej osób

trzecich........................................................................................... 449

10.2.2. Odpowiedzialność podatkowa rozwiedzionego małżonka... 450

10.2.3. Odpowiedzialność podatkowa członka rodziny..................... 451

10.2.4. Odpowiedzialność podatkowa nabywcy przedsiębiorstwa

lub zorganizowanej części.......................................................... 451

10.2.5. Odpowiedzialność jednoosobowej spółki kapitałowej.......... 452

10.2.6. Odpowiedzialność spółki niemającej osobowości prawnej..... 452

10.2.7. Odpowiedzialność podatkowa firmującego............................ 452

10.2.8. Odpowiedzialność podatkowa właściciela, samoistnego

posiadacza lub użytkownika wieczystego rzeczy lub prawa

majątkowego................................................................................. 453

10.2.9. Odpowiedzialność podatkowa dzierżawcy lub

użytkownika nieruchomości..................................................... 453

10.2.10. Odpowiedzialność podatkowa wspólnika spółki cywilnej,

jawnej, partnerskiej oraz komplementariusza spółki

komandytowej albo komandytowo-akcyjnej.......................... 454

10.2.11. Odpowiedzialność podatkowa za zaległości podatkowe

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki

z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej

spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji,

spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji.................. 454

10.2.12. Odpowiedzialność podatkowa za zaległości podatkowe

innych osób prawnych................................................................ 457

10.2.13. Odpowiedzialność podatkowa likwidatorów spółki.............. 457

10.2.14. Odpowiedzialność podatkowa osób prawnych

przejmujących lub osób prawnych powstałych w wyniku

podziału........................................................................................ 457

10.2.15. Odpowiedzialność podatkowa gwaranta i poręczyciela........ 458

10.2.16. Odpowiedzialność podatkowa niektórych podatników

podatku od towarów i usług....................................................... 458

10.2.17. Odpowiedzialność solidarna nabywcy towarów i usług

oraz jego kontrahenta.................................................................. 459

10.2.18. Odpowiedzialność pełnomocnika podatnika VAT................ 460

10.2.19. Odpowiedzialność zarządcy sukcesyjnego oraz zarządcy

faktycznego................................................................................... 460

Rozdział XVII

Procedury podatkowe.................................................................................................. 461

1. Sposoby weryfikowania prawidłowości wywiązywania się z zobowiązań

podatkowych......................................................................................................... 461

2. Postępowanie podatkowe.................................................................................... 462

2.1. Charakterystyka postępowania podatkowego.......................................... 462

2.2. Zasady ogólne postępowania podatkowego.............................................. 465

2.2.1. Istota i znaczenie zasad ogólnych postępowania podatkowego... 465

2.2.2. Zasada praworządności (legalizmu)................................................ 466

2.2.3. Zasada zaufania do organów podatkowych.................................... 469

2.2.4. Zasada informowania........................................................................ 470

2.2.5. Zasada prawdy obiektywnej.............................................................. 472

2.2.6. Zasada czynnego udziału stron........................................................ 473

2.2.7. Zasada przekonywania stron............................................................ 475

2.2.8. Zasada szybkości postępowania....................................................... 475

2.2.9. Zasada pisemności.............................................................................. 477

2.2.10. Zasada dwuinstancyjności................................................................ 478

2.2.11. Zasada trwałości ostatecznej decyzji podatkowej.......................... 479

2.2.12. Zasada jawności dla stron.................................................................. 480

2.3. Postanowienia ogólne................................................................................... 481

2.3.1. Wyłączenie pracownika organu podatkowego i wyłączenie

organu podatkowego.......................................................................... 481

2.3.2. Strona postępowania podatkowego................................................. 483

2.3.3. Pełnomocnictwo................................................................................. 486

2.3.4. Terminy załatwiania spraw podatkowych...................................... 488

2.3.5. Doręczenia........................................................................................... 490

2.3.6. Wezwania............................................................................................. 494

2.3.7. Zachowanie i przywrócenie terminu............................................... 495

2.4. Postępowanie przed organem pierwszej instancji.................................... 499

2.4.1. Wszczęcie postępowania.................................................................... 499

2.4.2. Postępowanie dowodowe................................................................... 502

2.4.3. Rozstrzygnięcia w postępowaniu podatkowym............................. 518

2.5. Postępowanie odwoławcze........................................................................... 522

2.5.1. Środki zaskarżenia.............................................................................. 522

2.5.2. Postępowanie odwoławcze przed organem pierwszej instancji... 524

2.5.3. Postępowanie odwoławcze przed organem odwoławczym.......... 524

2.5.4. Rodzaje rozstrzygnięć organu odwoławczego................................ 526

2.6. Tryby nadzwyczajne wzruszenia decyzji ostatecznej............................... 527

2.6.1. Wznowienie postępowania................................................................ 527

2.6.2. Stwierdzenie nieważności decyzji.................................................... 529

2.6.3. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej....................................... 530

2.6.4. Wygaśnięcie decyzji............................................................................ 531

3. Kontrola celno-skarbowa.................................................................................... 532

3.1. Zakres kontroli celno-skarbowej................................................................ 532

3.2. Przebieg kontroli celno-skarbowej............................................................. 532

3.3. Zakończenie kontroli celno-skarbowej...................................................... 535

4. Czynności sprawdzające...................................................................................... 536

4.1. Cel czynności sprawdzających.................................................................... 536

4.2. Korekta i żądanie złożenia deklaracji......................................................... 537

4.3. Przedłużenie terminu zwrotu podatku...................................................... 538

4.4. Żądanie dokumentów od kontrahentów podatnika................................ 538

4.5. Żądanie okazania dokumentów od podatnika i instytucji

finansowych................................................................................................... 538

4.6. Oględziny lokalu mieszkalnego.................................................................. 539

5. Kontrola podatkowa............................................................................................. 539

5.1. Cel i zasady prowadzenia kontroli podatkowej........................................ 539

5.2. Uprawnienia kontrolujących....................................................................... 542

5.3. Obowiązki kontrolowanego......................................................................... 543

5.4. Zakończenie kontroli podatkowej.............................................................. 544

Rozdział XVIII

Przymusowe wykonanie zobowiązań podatkowych............................................. 545

1. Zakres i podstawy egzekucji należności podatkowych.................................. 545

2. Zasady egzekucji należności podatkowych...................................................... 546

2.1. Pojęcie zasad postępowania egzekucyjnego.............................................. 546

2.2. Zasada celowości........................................................................................... 548

2.3. Zasada prawnego obowiązku wszczęcia i prowadzenia egzekucji......... 549

2.4. Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych

w ustawie......................................................................................................... 549

2.5. Zasada stosowania środków prowadzących bezpośrednio

do wykonania obowiązku............................................................................ 549

2.6. Zasada stosowania najłagodniejszego środka egzekucyjnego................ 550

2.7. Zasada niezbędności..................................................................................... 550

2.8. Zasada zagrożenia......................................................................................... 550

2.9. Zasada poszanowania minimum egzystencji............................................ 551

2.10. Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji.......................................... 551

3. Pojęcie i właściwość organu egzekucyjnego..................................................... 552

4. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego.......................................................... 553

5. Przebieg postępowania egzekucyjnego............................................................. 555

5.1. Dopuszczalność egzekucji............................................................................ 555

5.2. Przesłanki prowadzenia postępowania egzekucyjnego........................... 556

5.3. Wybór środka lub środków egzekucyjnych............................................... 556

5.4. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego................................................ 558

6. Środki ochrony prawnej w toku egzekucji administracyjnej......................... 559

6.1. Charakterystyka środków ochrony prawnej w egzekucji

administracyjnej............................................................................................ 559

6.2. Zażalenie......................................................................................................... 560

6.3. Zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej........................................... 560

6.4. Wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego

spod egzekucji................................................................................................ 561

6.5. Skarga na czynności egzekucyjne............................................................... 562

6.6. Skarga na przewlekłość postępowania....................................................... 563

6.7. Skarga na bezczynność wierzyciela............................................................ 563

6.8. Sprzeciw.......................................................................................................... 564

6.9. Inne środki ochrony prawnej w postępowaniu egzekucyjnym.............. 565

7. Zakończenie postępowania egzekucyjnego...................................................... 566

8. Środki egzekucyjne należności pieniężnych..................................................... 569

8.1. Czynności egzekucyjne a środki egzekucyjne.......................................... 569

8.2. Egzekucja z pieniędzy................................................................................... 570

8.3. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę......................................................... 570

8.4. Egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia

społecznego oraz renty socjalnej................................................................. 571

8.5. Egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych.... 572

8.6. Egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych........... 573

8.7. Egzekucja z ruchomości............................................................................... 573

8.8. Egzekucja z nieruchomości.......................................................................... 575

9. Postępowanie zabezpieczające............................................................................ 576

9.1. Istota i przesłanki zabezpieczenia............................................................... 576

9.2. Wszczęcie i przebieg zabezpieczenia.......................................................... 576

9.3. Środki zabezpieczające................................................................................. 577

10. Międzynarodowa współpraca przy egzekucji należności podatkowych...... 578

10.1. Podstawy prawne i zasady współpracy przy egzekucji należności

podatkowych................................................................................................ 578

10.2. Występowanie o udzielenie pomocy do państwa

członkowskiego UE..................................................................................... 579

10.3. Udzielanie pomocy państwu członkowskiemu UE............................... 581

10.4. Wzajemna pomoc na podstawie umów międzynarodowych............... 581

Rozdział XIX

Sądowa kontrola orzeczeń w sprawach podatkowych........................................... 583

1. Ewolucja sądownictwa administracyjnego w sprawach podatkowych

w Polsce po 1945 r. ............................................................................................... 583

2. Współczesne uwarunkowania konstytucyjne sądownictwa

administracyjnego................................................................................................ 586

3. Organizacja sądów administracyjnych............................................................. 590

3.1. Wojewódzkie sądy administracyjne........................................................... 590

3.2. Naczelny Sąd Administracyjny................................................................... 591

3.3. Sędziowie, asesorzy i referendarze w sądach administracyjnych.......... 593

4. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji............................................... 595

4.1. Wszczęcie postępowania.............................................................................. 595

4.2. Strony postępowania..................................................................................... 598

4.3. Badanie formalne skargi.............................................................................. 599

4.4. Posiedzenia sądowe....................................................................................... 600

4.5. Postępowanie w trybach szczególnych....................................................... 602

4.5.1. Postępowanie mediacyjne................................................................. 602

4.5.2. Tryb uproszczony............................................................................... 602

4.6. Zawieszenie postępowania........................................................................... 603

4.6.1. Przesłanki zawieszenia...................................................................... 603

4.6.2. Skutek zawieszenia............................................................................. 604

4.6.3. Podjęcie postępowania....................................................................... 605

4.7. Orzeczenia sądowe........................................................................................ 605

4.7.1. Zasady orzekania................................................................................ 605

4.7.2. Wyrok................................................................................................... 606

4.7.3. Postanowienie..................................................................................... 608

5. Postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym......................... 609

5.1. Środki odwoławcze i ich rozpoznanie........................................................ 609

5.1.1. Skarga kasacyjna................................................................................. 609

5.1.2. Zażalenie.............................................................................................. 614

5.2. Uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego........................................ 615

Rozdział XX

Przestępstwa i wykroczenia podatkowe................................................................... 617

1. Przesłanki zmian w prawie karnym skarbowym............................................ 617

2. Przestępstwa a wykroczenia skarbowe............................................................. 619

2.1. Słowniczek i jego znaczenie......................................................................... 619

2.2. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe..................................... 619

2.3. Zasada terytorialności.................................................................................. 621

2.4. Reguły intertemporalne............................................................................... 622

2.5. Zasady sądowego orzekania za przestępstwa i wykroczenia skarbowe..... 623

3. Przestępstwa skarbowe &ndash, zagadnienia ogólne.................................................. 623

3.1. Kary................................................................................................................. 624

3.2. Środki karne................................................................................................... 625

3.3. Środki zabezpieczające................................................................................. 625

3.4. Przedawnienie przestępstw.......................................................................... 625

4. Wykroczenia skarbowe &ndash, zagadnienia ogólne................................................. 626

4.1. Kara................................................................................................................. 627

4.2. Środki karne................................................................................................... 627

4.3. Ustanie karalności......................................................................................... 627

5. Zaniechanie ukarania sprawcy........................................................................... 627

5.1. Czynny żal...................................................................................................... 628

5.2. Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.......................................... 629

5.3. Odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego........................... 630

6. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom

podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji.......................... 631

7. Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego........................................................ 632

Część trzecia

CZĘŚĆ SZCZEGÓ,ŁOWA POLSKIEGO PRAWA PODATKOWEGO

Rozdział XXI

Podatki pośrednie......................................................................................................... 637

1. Podatek od towarów i usług................................................................................ 637

1.1. Wprowadzenie............................................................................................... 637

1.2. Konstrukcja prawna podatku od towarów i usług &ndash, zasady ogólne...... 639

1.2.1. Zakres przedmiotowy........................................................................ 639

1.2.2. Zakres podmiotowy........................................................................... 640

1.2.3. Podstawa opodatkowania.................................................................. 641

1.2.4. Stawki podatku.................................................................................... 641

1.2.5. Zapłata podatku i terminy................................................................. 642

1.3. Wnioski........................................................................................................... 642

2. Podatek akcyzowy................................................................................................ 643

2.1. Wprowadzenie............................................................................................... 643

2.2. Konstrukcja prawna podatku akcyzowego............................................... 644

2.2.1. Zakres przedmiotowy........................................................................ 644

2.2.2. Zakres podmiotowy........................................................................... 645

2.2.3. Podstawa opodatkowania i stawki................................................... 645

2.2.4. Zasada samoobliczania podatku...................................................... 646

3. Podatek od gier..................................................................................................... 647

3.1. Wprowadzenie............................................................................................... 647

3.2. Konstrukcja prawna podatku...................................................................... 648

3.2.1. Przedmiot opodatkowania................................................................ 648

3.2.2. Zakres podmiotowy........................................................................... 648

3.2.3. Podstawa i stawki podatku................................................................ 649

3.2.4. Wnioski................................................................................................ 649

Rozdział XXII

Państwowe podatki (daniny) bezpośrednie............................................................ 651

1. Podatek dochodowy od osób fizycznych........................................................... 651

1.1. Geneza i zasady opodatkowania dochodu osób fizycznych.................... 651

1.2. Podstawa prawna........................................................................................... 654

1.3. Podmiot opodatkowania.............................................................................. 656

1.4. Przedmiot i podstawa opodatkowania....................................................... 658

1.5. Zwolnienia przedmiotowe............................................................................ 662

1.6. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia

w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł

nieujawnionych.............................................................................................. 663

1.7. Ulgi podatkowe.............................................................................................. 665

1.8. Skala podatkowa i stawki podatkowe......................................................... 667

1.9. Technika podatkowa..................................................................................... 669

2. Uproszczone formy opodatkowania.................................................................. 671

2.1. Istota ryczałtu podatkowego........................................................................ 671

2.2. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych............................................ 672

2.3. Karta podatkowa........................................................................................... 676

2.4. Opodatkowanie osób duchownych............................................................. 677

3. Podatek dochodowy od osób prawnych............................................................ 678

3.1. Podstawa prawna........................................................................................... 678

3.2. Wyłączenia w zakresie stosowania przepisów ustawy o podatku

dochodowym od osób prawnych................................................................ 678

3.3. Podmiot podatku........................................................................................... 679

3.4. Przedmiot podatku i podstawa opodatkowania....................................... 682

3.5. Ulgi podatkowe.............................................................................................. 684

3.6. Stawki podatkowe.......................................................................................... 687

3.7. Minimalny podatek dochodowy................................................................. 688

3.8. Opodatkowanie spółek holdingowych....................................................... 689

3.9. Technika podatkowa..................................................................................... 689

3.10. Ryczałt podatkowy........................................................................................ 690

4. Podatek od wydobycia niektórych kopalin....................................................... 692

4.1. Podstawa prawna........................................................................................... 692

4.2. Podmiot podatku........................................................................................... 692

4.3. Przedmiot podatku i podstawa opodatkowania....................................... 693

4.4. Stawki podatkowe.......................................................................................... 694

4.5. Technika podatkowa.....................