ebook Podstawy mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej

Wydawca: PZWL

Rok wydania: 2020

Nowoczesny podręcznik z zakresu mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej przygotowany przez znanych i cenionych specjalistów oraz wieloletnich dydaktyków.
W przystępny sposób omówiono poszczególne grupy drobnoustrojów oraz ich chorobotwórczość, biologię, podstawowe cechy epidemiologiczne, a także nowoczesne metody stosowane w diagnostyce mikrobiologicznej. Szczegółowo opisano zasady pobierania i przesyłania materiałów klinicznych do badań, co szczególnie przydatne jest w pracy pielęgniarki. Wychodząc naprzeciw aktualnym standardom kształcenia, uwzględniono również w podstawowym zakresie zagadnienia dotyczące leków stosowanych w zakażeniach oraz ich działanie przeciwdrobnoustrojowe. Omówiono także aktualne ujęcie problemów dekontaminacji oraz zagadnień związanych z zakażeniami szpitalnymi. Książka została również wzbogacona o rozdziały dotyczące nowocześnie ujętych podstaw immunologii.
Bogaty materiał ilustracyjny oraz wiele schematów będą doskonałą pomocą w przyswojeniu wiedzy.
Podręcznik adresowany jest do studentów kierunków medycznych – przede wszystkim studentów pielęgniarstwa, położnictwa i ratownictwa medycznego, a także studentów kierunków związanych z ochroną zdrowia.

Spis treści ebooka Podstawy mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej

1. IMMUNOLOGIA Marta Ciszek-Lenda 1
1.1. Definicje 1
1.2. Odpowiedź immunologiczna 3
1.3. Budowa układu immunologicznego 6
1.3.1. Narządy układu immunologicznego 6
1.3.2. Komórki układu immunologicznego 7
1.4. Budowa i funkcje przeciwciał 10
1.5. Mediatory układu immunologicznego 12
1.5.1. Dopełniacz 12
1.5.2. Cytokiny 14
1.6. Odporność wrodzona (nieswoista) w zakażeniach 16
1.7. Odporność nabyta (swoista) w zakażeniach 19
1.8. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez drobnoustroje 23
1.8.1. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez wirusy 23
1.8.2. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez bakterie 24
1.8.3. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez pasożyty 24
1.8.4. Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez grzyby chorobotwórcze 24
1.9. System odporności skórnej SALT 24
1.10. System odporności błon śluzowych MALT 25
1.11. Reakcje nadwrażliwości 26
1.11.1. Nadwrażliwość typu I – alergia anafilaktyczna 27
1.11.2. Nadwrażliwość typu II – cytotoksyczno-cytolityczna 29
1.11.3. Nadwrażliwość typu III – alergia kompleksów immunologicznych 30
1.11.4. Nadwrażliwość typu IV – komórkowa 32
1.12. Zjawiska autoimmunizacyjne i immunosupresja 34
1.13. Metody immunologiczne (reakcja antygen–przeciwciało) 37
1.13.1. Testy precypitacyjne 38
1.13.2. Testy aglutynacyjne 38
1.13.3. Odczyn wiązania dopełniacza 40
1.13.4. Testy immunoenzymatyczne i immunofluorescencyjne (IF) 41
2. SZCZEPIONKI I SUROWICE ODPORNOŚCIOWE Hanna Czajka 43
2.1. Definicje 43
2.2. Immunoprofilaktyka zakażeń bakteryjnych 46
2.3. Immunoprofilaktyka zakażeń wirusowych 49
2.4. Zalecane schematy szczepień 51
3. PODSTAWOWE POJĘCIA Z EPIDEMIOLOGII ZAKAŻEŃ Małgorzata Bała 55
3.1. Definicje 55
3.2. Podstawowe pojęcia opisujące model choroby zakaźnej 56
3.3. Zapobieganie zakażeniom i chorobom zakaźnym i ich zwalczanie 58
3.4. Pojęcia związane z rozpowszechnieniem chorób zakaźnych/zakażeń w populacji 59
3.5. Podstawowe miary stosowane w epidemiologii 59
4. MIKROBIOM CZŁOWIEKA I JEGO ROLA W ZDROWIU I CHOROBIE 61
4.1. Definicje Tomasz Gosiewski 61
4.2. Wprowadzenie Tomasz Gosiewski 61
4.3. Mikrobiota przewodu pokarmowego Tomasz Gosiewski 63
4.3.1. Rozwój mikrobiomu w przewodzie pokarmowym 64
4.4. Mikrobiota jamy ustnej i układu oddechowego Dominika Salamon 65
4.5. Mikrobiota skóry Dominika Salamon 66
4.6. Mikrobiota dróg moczowo-płciowych Magdalena Strus 67
5. SPOSOBY POBIERANIA I PRZESYŁANIA MATERIAŁÓW DO BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH Monika Pomorska-Wesołowska 71
5.1. Wprowadzenie 71
5.2. Zasady podstawowe (ogólne) 72
5.3. Zabezpieczenie materiału biologicznego do badań mikrobiologicznych 73
5.4. Szczegółowe zasady dotyczące pobierania materiałów biologicznych do diagnostycznych badań bakteriologicznych 82
5.4.1. Krew 82
5.4.2. Materiał ze skóry, tkanek miękkich i ran 85
5.4.3. Mocz 86
5.4.4. Kał 87
5.5. Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań mykologicznych 88
5.6. Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań wirusologicznych 88
5.7. Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań parazytologicznych 89
6. BAKTERIOLOGIA OGÓLNA 91
6.1. Budowa i fizjologia bakterii Artur Dr zewiecki 91
6.2. Klasyfikacja bakterii Artur Dr zewiecki 94
6.3. Patogeneza zakażeń bakteryjnych Artur Dr zewiecki 94
6.4. Genetyka bakterii Agnieszka Chmielarczyk 96
6.4.1. Struktura i replikacja DNA 96
6.4.2. Zmienność genetyczna bakterii 97
6.4.3. Wymiana DNA między komórkami bakteryjnymi 97
6.5. Podstawy diagnostyki laboratoryjnej zakażeń wywołanych przez bakterie 98
6.5.1. Mikroskopia, metody hodowlane, identyfikacja Dorota Romaniszyn 98
6.5.2. Badania serologiczne Iwona Żak 104
6.5.3. Metody molekularne Tomasz Gosiewski 106
6.6. Chemioterapia zakażeń bakteryjnych Artur Dr zewiecki 109
6.6.1. Leki przeciwbakteryjne 109
6.6.2. Metody badania lekowrażliwości 113
7. BAKTERIOLOGIA SZCZEGÓŁOWA 117
7.1. Pałeczki Gram-ujemne z rzędu Enterobacterales Agnieszka Chmielarczyk 117
7.1.1. Escherichia coli (E. coli) 118
7.1.2. Rodzaj Salmonella 119
7.1.3. Rodzaj Shigella 120
7.1.4. Rodzaj Klebsiella 121
7.1.5. Rodzaj Proteus 121
7.1.6. Rodzaj Yersinia 122
7.1.7. Rodzaje: Enterobacter, Citrobacter, Morganella, Providencia, Serratia 122
7.1.8. Pałeczki Gram-ujemne z rodziny Vibrionaceae 123
7.2. Pałeczki Gram-ujemne niefermentujące glukozy Dorota Ochońska 125
7.2.1. Rodzaj Pseudomonas 125
7.2.2. Rodzaj Acinetobacter 125
7.2.3. Rodzaj Stenotrophomonas 127
7.2.4. Rodzaj Burkholderia 127
7.3. Pozostałe pałeczki Gram-ujemne: Campylobacter, Helicobacter, Haemophilus, Bordetella, Pasteurella, Brucella, Francisella, Legionella Stefania Giedr ys-Kalemba 127
7.3.1. Rodzaj Campylobacter 127
7.3.2. Rodzaj Helicobacter 128
7.3.3. Rodzaj Haemophilus 128
7.3.4. Rodzaj Bordetella 129
7.3.5. Rodzaj Pasteurella 130
7.3.6. Rodzaj Brucella 130
7.3.7. Rodzaj Francisella 130
7.3.8. Rodzaj Legionella 131
7.4. Laseczki Gram-dodatnie sporujące Piotr Kochan 131
7.4.1. Rodzaj Bacillus 131
7.4.2. Rodzaj Clostridium oraz Clostridioides difficile (dawniej Clostridium difficile) 133
7.5. Laseczki Gram-dodatnie niesporujące Tomasz Gosiewski 135
7.5.1. Corynebacterium diphteriae 135
7.5.2. Rodzaj Listeria 135
7.6. Ziarenkowce Gram-dodatnie Monika Br zychczy-Włoch 136
7.6.1. Rodzaj Staphylococcus 136
7.6.2. Rodzaj Micrococcus 137
7.6.3. Rodzaj Streptococcus 137
7.6.4. Rodzaj Enterococcus 138
7.7. Ziarenkowce Gram-ujemne Monika Br zychczy-Włoch 139
7.7.1. Rodzaj Neisseria 139
7.8. Bakterie beztlenowe Anna Białecka 140
7.8.1. Beztlenowe pałeczki Gram-ujemne 140
7.8.2. Rodzaj Bacteroides 141
7.8.3. Rodzaj Prevotella 141
7.8.4. Rodzaj Fusobacterium 142
7.8.5. Rodzaj Porphyromonas 142
7.8.6. Beztlenowe ziarenkowce Gram-ujemne . 143
7.8.7. Beztlenowe ziarenkowce Gram-dodatnie 143
7.9. Rodzaj Gardnerella, Lactobacillus, Bifidobacterium Magdalena Strus 146
7.9.1. Rodzaj Gardnerella 146
7.9.2. Rodzaj Lactobacillus 146
7.9.3. Rodzaj Bifidobacterium 147
7.10. Promieniowce Dorota Romaniszyn 147
7.10.1. Rodzaj Actinomyces 147
7.10.2. Rodzaj Nocardia 148
7.11. Prątki Ewa Augustynowicz-Kopeć, Anna Zabost 148
7.11.1. Rodzaj Mycobacterium 149
7.11.2. Mycobacterium leprae 152
7.12. Krętki Piotr Kochan 153
7.12.1. Rodzaj Borrelia 154
7.12.2. Rodzaj Leptospira 155
7.13. Mykoplazmy Małgorzata Biernat- Sudolska 156
7.13.1. Mykoplazmy płciowe 157
7.13.2. Mycoplasma pneumoniae 157
7.14. Chlamydie Barbara Zawilińska 158
7.14.1. Chlamydia trachomatis 159
7.14.2. Chlamydia pneumoniae 160
7.14.3. Chlamydia psittaci 160
7.15. Riketsje Barbara Zawilińska 161
7.15.1. Rodzina Rickettsiaceae 161
7.15.2. Rodzina Anaplasmataceae 162
7.15.3. Rodzina Coxiellaceae 162
8. WIRUSOLOGIA OGÓLNA Barbara Zawilińska 165
8.1. Charakterystyka, budowa i klasyfikacja wirusów 165
8.1.1. Definicje 165
8.1.2. Charakterystyka wirusów 165
8.1.3. Struktura wirusów 166
8.1.4. Wrażliwość na czynniki fizyczne i chemiczne 167
8.1.5. Klasyfikacja wirusów 168
8.2. Fazy replikacji wirusowej 170
8.3. Mechanizmy patogenezy zakażeń wirusowych 171
8.3.1. Relacje wirus–komórka 171
8.3.2. Relacje wirus–organizm 172
8.4. Epidemiologia zakażeń wirusowych 176
8.5. Podstawy diagnostyki wirusologicznej 178
8.5.1. Metody izolacji wirusów 179
8.5.2. Metody serologiczne 180
8.5.3. Metody molekularne 181
8.6. Leki przeciwwirusowe 181
9. WIRUSOLOGIA SZCZEGÓŁOWA 185
9.1. Wirusy DNA 185
9.1.1. Herpeswirusy Barbara Zawilińska 185
9.1.2. Adenowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 192
9.1.3. Parwowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 193
9.1.4. Pokswirusy Barbara Zawilińska 194
9.1.5. Poliomawirusy Sława Szostek 195
9.1.6. Papillomawirusy Sława Szostek 196
9.2. Wirusy RNA 197
9.2.1. Ortomyksowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 197
9.2.2. Paramyksowirusy i pneumowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 199
9.2.3. Koronawirusy Barbara Zawilińska 202
9.2.4. Pikornawirusy Sława Szostek 204
9.2.5. Togawirusy i wirus różyczki Barbara Zawilińska 207
9.2.6. Flawiwirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 208
9.2.7. Rotawirusy, kaliciwirusy, astrowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 212
9.2.8. Rabdowirusy Małgorzata Biernat- Sudolska 214
9.2.9. Retrowirusy Barbara Zawilińska 215
9.2.10. Wirusy wywołujące zapalenie wątroby Marta Wróblewska 220
9.3. Wirusy gorączek krwotocznych Marta Wróblewska 227
10. PRIONY Marta Wróblewska 231
10.1. Wprowadzenie 231
10.2. Źródło i drogi zakażenia 231
10.3. Patogeneza i objawy kliniczne 232
10.4. Diagnostyka 233
10.5. Profilaktyka 234
11. MYKOLOGIA Magdalena Skóra, Paweł Krzyściak 235
11.1. Ogólna charakterystyka grzybów 235
11.1.1. Morfologia 235
11.1.2. Fizjologia 236
11.1.3. Występowanie 238
11.1.4. Klasyfikacja 239
11.2. Chorobotwórczość grzybów 240
11.2.1. Grzybice 240
11.3. Leki przeciwgrzybicze 248
11.4. Szczegółowa charakterystyka wybranych grzybów 250
11.4.1. Drożdże 250
11.4.2. Pleśnie 255
11.4.3. Dermatofity 257
11.4.4. Grzyby dymorficzne 258
12. PARAZYTOLOGIA 261
12.1. Podstawowe pojęcia z zakresu parazytologii Agata Pietrzyk 261
12.1.1. Rodzaje pasożytów i żywicieli 261
12.1.2. Intensywność i ekstensywność zarażenia 262
12.2. Epidemiologia i profilaktyka chorób pasożytniczych Piotr Kochan 262
12.3. Pierwotniaki 263
12.3.1. Giardia intestinalis Agata Pietrzyk 263
12.3.2. Entamoeba histolytica (pełzak czerwonki) Agata Pietrzyk 265
12.3.3. Balantidium coli (szparkosz okrężnicy) Agata Pietrzyk 266
12.3.4. Cryptosporidium spp. Agata Pietrzyk 267
12.3.5. Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy) Piotr Kochan 268
12.3.6. Rodzaj Plasmodium Dominika Salamon 269
12.3.7. Rodzaj Trypanosoma Dominika Salamon 272
12.3.8. Rodzaj Leishmania Dominika Salamon 272
12.3.9. Toxoplasma gondii Agata Pietrzyk 273
12.4. Robaki 275
12.4.1. Nicienie Agata Pietrzyk, Piotr Kochan, Dominika Salamon 275
12.4.2. Tasiemce Agata Pietrzyk, Piotr Kochan 283
12.4.3. Przywry Dominika Salamon 289
12.5. Ektopasożyty Dominika Salamon 291
13. DEZYNFEKCJA I STERYLIZACJA Anna Różańska 295
13.1. Metody dezynfekcji i ich zastosowanie 296
13.2. Charakterystyka substancji chemicznych wykorzystywanych w dezynfekcji w jednostkach opieki zdrowotnej 299
13.2.1. Alkohole 299
13.2.2. Nadtlenek wodoru 299
13.2.3. Aldehydy 300
13.2.4. Czwartorzędowe związki amoniowe 301
13.2.5. Fenol 301
13.2.6. Związki chloru 301
13.2.7. Kwas nadoctowy 302
13.2.8. Jodofory 302
13.2.9. Inne metody dezynfekcji 302
13.2.10. Metody sterylizacji i jej zastosowanie 303
13.2.11. Kontrola procesu sterylizacji 305
13.2.12. Organizacja procesów sterylizacji na terenie szpitala 306
14. ZAKAŻENIA ZWIĄZANE Z OPIEKĄ ZDROWOTNĄ 307
14.1. Wprowadzenie. Czynniki ryzyka zakażeń związanych z opieką zdrowotną Jadwiga Wójkowska-Mach 307
14.2. Higiena rąk Anna Różańska, Jadwiga Wójkowska-Mach 309
14.3. Izolacja pacjentów Jadwiga Wójkowska-Mach, Anna Różańska 313
14.4. Podstawy kontroli i nadzoru nad zakażeniami związanymi z opieką zdrowotną Jadwiga Wójkowska-Mach 316
14.5. Zakażenia związane z opieką zdrowotną w różnych populacjach pacjentów 318
14.5.1. Zakażenia związane ze stosowaniem procedur inwazyjnych Jadwiga Wójkowska-Mach 318
14.5.2. Zakażenia u pacjentów operowanych Jadwiga Wójkowska-Mach 322
14.5.3. Zakażenia w położnictwie Jadwiga Wójkowska-Mach 324
14.5.4. Zakażenie na oddziale geriatrycznym Barbara Gryglewska 325
14.6. Czynniki etiologiczne zakażeń związanych z opieką zdrowotną Dorota Romaniszyn 326
14.7. Wpływ środowiska szpitalnego na zakażenie związane z opieką zdrowotną Agnieszka Gniadek 328
15. NOWO POJAWIAJĄCE SIĘ I POWRACAJĄCE CHOROBY ZAKAŹNE. BIOTERRORYZM Dominika Salamon 331
15.1. Definicje 331
15.2. Nowo pojawiające się i powracające choroby zakaźne 332
15.3. Bioterroryzm 335
15.4. Wybrane czynniki sprawcze broni biologicznej 336
16. TABELE 339
16.1. Najważniejsze bakterie chorobotwórcze dla człowieka Artur Drzewiecki 340
16.2. Najważniejsze wirusy chorobotwórcze dla człowieka Barbara Zawilińska 345
16.3. Najważniejsze grzyby chorobotwórcze dla człowieka Magdalena Skóra 352
16.4. Najważniejsze pasożyty i parazytozy człowieka Agata Pietrzyk 354
SKOROWIDZ 359