ebook Polityka zagraniczna Polski w strefie euroatlantyckiej Ryszard Zięba

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2013

Publikacja analizuje wydarzenia i zjawiska występujące w polskiej polityce zagranicznej od 1989 r. Jest to podręcznik akademicki przeznaczony przede wszystkim dla studentów i badaczy stosunków międzynarodowych, politologii, bezpieczeństwa narodowego i europeistyki. Może też być pomocna dla dziennikarzy, kadr administracji państwowej oraz polityków angażujących się w politykę zagraniczną RP.

Autor prezentuje uwarunkowania polityki zagranicznej demokratycznej Polski w strefie euroatlantyckiej. Kolejne rozdziały poświęca m.in. roli NATO w polskiej polityce zagranicznej, analizie partnerstwa Polski z UE, stosunkom Polski ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki i Niemcami, a także z Rosją, Ukrainą i Białorusią. Podsumowanie stanowi konceptualizacja roli międzynarodowej Polski na obszarze euroatlantyckim.

Prof. dr hab. Ryszard Zięba profesor zwyczajny, Jean Monnet Chair, kierownik Zakładu Historii i Teorii Stosunków Międzynarodowych w Instytucie Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Był stypendystą na George Washington University w Waszyngtonie i w Instytucie Studiów Bezpieczeństwa Unii Zachodnioeuropejskiej w Paryżu, członkiem Komisji Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego powołanej przez Prezydenta RP. Autor, współautor, redaktor naukowy książek, podręczników i artykułów z zakresu polityki zagranicznej Polski, bezpieczeństwa międzynarodowego, studiów europejskich i teorii stosunków międzynarodowych. Opublikował m.in.: Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie (2010), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie (red. nauk., 2008), Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej (2007), Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (2005), Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989 (wspólnie z J. Zając, 2005), Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego: koncepcje - struktury - funkcjonowanie (cztery wydania, 1999-2004), Wstęp do teorii polityki zagranicznej państwa (red. nauk., 2004), Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych (2003), Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony (2000).

Spis treści ebooka Polityka zagraniczna Polski w strefie euroatlantyckiej

Wprowadzenie 9

ROZDZIAŁ I. Uwarunkowania polityki zagranicznej Polski w strefie euroatlantyckiej 15

1. Uwarunkowania wewnętrzne obiektywne 16
1.1. Środowisko geograficzne i położenie geopolityczne 16
1.2. Potencjał ludnościowy 17
1.3. Potencjał gospodarczy, naukowo-techniczny i militarny 18
1.4. System społeczno-polityczny 22
2. Uwarunkowania wewnętrzne subiektywne 24
2.1. Percepcja środowiska międzynarodowego oraz postawy społeczne wobec innych państw i narodów 24
2.2. Koncepcje polityki zagranicznej Polski 25
2.3. Jakość i aktywność własnej służby zagranicznej i dyplomacji 32
3. Uwarunkowania zewnętrzne (międzynarodowe) obiektywne 33
3.1. Trendy ewolucji sytuacji międzynarodowej wokół Polski 33
3.2. Pozycja międzynarodowa Polski 34
3.3. Struktura i zasięg umownych powiązań międzynarodowych państwa oraz obowiązujące prawo międzynarodowe 35
4. Uwarunkowania zewnętrzne (międzynarodowe) subiektywne 36
5. Generalna ocena 37

ROZDZIAŁ II. NATO w polskiej polityce zagranicznej 39

1. Polska a problem tożsamości NATO 39
2. Partnerstwo Polski z NATO przed akcesją 42
2.1. Pierwsze sondaże i badanie możliwości akcesji 42
2.2. Nawiązanie stałych kontaktów i współpracy wojskowej 48
2.3. Akcesja do Traktatu Północnoatlantyckiego 53
3. Pozycja i rola Polski w NATO 58
3.1. Polityka „otwartych drzwi” Sojuszu 58
3.2. Rola aktywnego alianta 59
3.3. Propozycje dotyczące przyszłości NATO 60
3.4. Kwestia bezpieczeństwa energetycznego 61
3.5. Udział w pracach nad nową koncepcją strategiczną Sojuszu 62
3.6. Jak zakończyć misję w Afganistanie? 65
3.7. Problem tarczy antyrakietowej i obecności amerykańskiej w Polsce 66

ROZDZIAŁ III. Unia Europejska w polskiej polityce zagranicznej 68

1. Partnerstwo Polski z Unią Europejską przed akcesją 69
1.1. Układ o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi i kryteria akcesji 69
1.2. Rokowania akcesyjne 71
2. Pozycja i rola Polski w Unii Europejskiej 77
2.1. Stanowisko w sprawie reformy instytucjonalnej UE 77
2.2. Polska w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa UE 86
2.3. Polska w polityce obronnej UE 89
2.4. Działania Polski na rzecz wyprowadzenia UE z kryzysu i stagnacji 98

ROZDZIAŁ IV. Stosunki ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki 107

1. Zbieżność interesów Polski i Stanów Zjednoczonych Ameryki 107
2. Etap budowania więzi sojuszniczych w ramach NATO (1989–1999) 109
3. Etap bandwagoning Polski względem USA (1999–2007) 118
4. Etap racjonalizacji stosunków (od 2007 roku) 124
5. Cechy stosunków politycznych Polska–USA 130

ROZDZIAŁ V. Stosunki polsko-niemieckie 133

1. Przełom w stosunkach polsko-niemieckich (1989–1990) 133
1.1. Start polityki pojednania i partnerstwa 133
1.2. Stosunek Polski do zjednoczenia Niemiec 135
2. Uregulowania prawnomiędzynarodowe stosunków wzajemnych (1990–1991) 139
2.1. Droga do ostatecznego uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej 139
2.2. Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy oraz inne umowy 147
3. Polsko-niemiecka zbieżność interesów (1991–1998) 149
3.1. „Polsko-niemiecka wspólnota interesów” 149
3.2. Rozwijanie współpracy dwustronnej 150
3.3. Zagadnienie rozszerzenia NATO w stosunkach polsko-niemieckich 155
3.4. „Droga Polski do Europy przez Niemcy” 157
4. Problemy w stosunkach dwustronnych (od 1998 roku) 161
4.1. Problem Centrum przeciwko Wypędzeniom 162
4.2. Problem niemieckich żądań restytucyjno-odszkodowawczych 165
4.3. Rozbieżności w kwestiach międzynarodowych 168
5. Nowe partnerstwo polsko-niemieckie (od 2007 roku) 170

ROZDZIAŁ VI. Stosunki z Federacją Rosyjską 173

1. Starania Polski o zlikwidowanie więzów imperialnej zależności i ustanowienie nowych podstaw traktatowych stosunków wzajemnych (1990–1993) 173
2. Pogarszanie się stosunków wzajemnych w związku z wiązaniem się Polski z NATO (1993–1999) 178
3. Od oczekiwanego przełomu do kryzysu w stosunkach wzajemnych (1999–2007) 182
4. Polityka pragmatycznego układania stosunków wzajemnych (od jesieni 2007 roku) 191

ROZDZIAŁ VII. Stosunki z Ukrainą 200

1. Stosunek Polski do niepodległości Ukrainy i nawiązanie współpracy dwustronnej 200
2. Traktat o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy 202
3. Koncepcja partnerstwa strategicznego 204
4. Realizacja partnerstwa strategicznego 210
4.1. Współpraca polityczna i w zakresie bezpieczeństwa 210
4.2. Stosunki gospodarcze 218
4.3. Stosunki w dziedzinach humanitarnych 221
5. Ocena partnerstwa strategicznego 232

ROZDZIAŁ VIII. Stosunki z Białorusią 237

1. Budowanie podstaw umownych współpracy sąsiedzkiej (1990–1994) 238
2. Trudności w stosunkach wzajemnych (1994–2008) 242
3. Próba normalizacji i rozwijania sąsiedzkiej współpracy (2008–2010) 250
4. Ponowny regres w stosunkach dwustronnych (od 2010 roku) 253

ROZDZIAŁ IX. Polska w Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie 256

1. Doświadczenie z aktywności w procesie KBWE w latach 1973–1989 256
2. Główne motywy zaangażowania Polski w procesie KBWE po 1989 roku 258
2.1. Rekonstrukcja systemu bezpieczeństwa w Europie 259
2.2. Umacnianie i promocja wartości demokratycznych 260
2.3. Zapobieganie konfliktom i rozwiązywanie kryzysów 261
2.4. Stabilizowanie stosunków z sąsiadami 262
2.5. Kształtowanie korzystnego ładu wojskowego w Europie 263
3. Stanowisko Polski w sprawie instytucjonalizacji strukturalnej KBWE 263
4. Udział Polski w funkcjonowaniu mechanizmów OBWE 267
5. Malejące znaczenie OBWE dla Polski 274

ROZDZIAŁ X. Role międzynarodowe Polski w strefie euroatlantyckiej 283

1. Konceptualizacja roli międzynarodowej Polski 283
1.1. Pojęcie roli międzynarodowej państwa 283
1.2. Pozycja międzynarodowa Polski jako państwa „średniej wielkości” 284
2. Role oczekiwane od Polski przez uczestników systemu euroatlantyckiego 286
2.1. Rola państwa pomyślnej transformacji demokratycznej 287
2.2. Rola stabilizatora sytuacji w regionie 287
2.3. Rola „przedpokoju salonu europejskiego” 288
2.4. Rola aktywnego uczestnika integracji europejskiej 289
2.5. Rola pomocnika USA 289
3. Role deklarowane przez Polskę 290
3.1. Rola inicjatora i lidera przemian demokratycznych 290
3.2. Rola przywódcy regionalnego 291
3.3. Rola eksportera demokracji na Wschód 291
3.4. Rola wiernego sojusznika USA 293
3.5. Rola silnego państwa europejskiego 294
4. Role odgrywane przez Polskę 295
4.1. Rola wzorca pomyślnej transformacji ustrojowej 295
4.2. Rola „osłabiacza” imperialnych ambicji Rosji 296
4.3. Rola satelity USA 296
4.4. Rola hamulcowego integracji europejskiej 297
4.5. Rola pragmatycznego i zaangażowanego uczestnika integracji 298
5. Specyfika i efektywność ról międzynarodowych Polski 299

Bibliografia 302
Indeks nazwisk 306