ebook Polska nowoczesność Tomasz Kizwalter

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2020

Od ponad 200 lat toczą się w Polsce dyskusje o nowoczesności. Przeradzają się często w gwałtowne spory, dotyczą bowiem najistotniejszych zagadnień polskiego życia zbiorowego, w tym także tego, czym jest i czym powinna być polskość. Kształtowanie się nowoczesnej kultury było na gruncie polskim od początku naznaczone poczuciem rozwojowego zapóźnienia. Problemy modernizacyjne, wśród których na pierwszy plan wysuwała się kwestia agrarna, w znacznej mierze określały kierunek dziejów Polski. Powstałe w XIX wieku, stanowiły podłoże formowania się polskiej tożsamości. Nie straciły na znaczeniu w wieku XX, a ich oddziaływanie odczuwamy do dziś. Aby zatem lepiej zrozumieć dzień dzisiejszy, warto poznać jego historyczne uwarunkowania.

In the case of Poland the first signs of modernity, i.e. the ideological influence of the Enlightenment and the economic impact of capitalism, were connected with the attempts to overcome crisis of the Republic. The loss of the independent state brought modernisation problems, which made the underdevelopment of the country a crucial factor affecting Polish culture. The 19th-century struggle for modernity was to create cultural patterns, which still define views and attitudes of the Poles.
Keywords: modernity, modernisation, nation, nobility, people

Spis treści ebooka Polska nowoczesność

Wprowadzenie 9
Czy warto pisać o nowoczesności? 9
Modernizacyjna presja, modernizacyjne dylematy 16
Rzut oka na PKB 23

Rozdział I: Pytania 27
Antyczne źródła zacofania? 27
Czy jesteśmy ofiarami Zachodu? 32
Wiejski raj „klasy próżniaczej”? 36
Państwo fantomowe? 41
Państwo obywateli? 44
Zacofanie pozorne? 47
Czy byliśmy kolonią? 50

Rozdział II: Sapere aude! 56
Oświecenie, absolutyzm, rewolucja 56
Najjaśniejsza Rzeczpospolita, Oświecenie, Kościół 59
Szkoła frankfurcka 66
Oświecenie i kontroświecenie 70

Rozdział III: Bliskie spotkanie z nowoczesnością 75
Napoleon i Polacy 75
Korespondencja w ważnych materiach 78
Nowoczesne państwo, tradycyjne społeczeństwo? 83
Kościół, państwo, masoni i libertyni 93

Rozdział IV: Peryferyjna modernizacja – mocarstwa zaborcze 100
Integracja jako problem: szlachta 100
Integracja jako problem: Żydzi 104
Kwestia agrarna: Austria i Prusy 107
Uniwersytet, państwo i granice modernizacji 113
Rosyjskie dylematy: carowie i ideolodzy 116
Rosja: kwestia agrarna i sprawa polska 123
Rosja: idea narodowa a demokratyzacja społeczna 130
Monarchie absolutne wobec nowoczesności 133

Rozdział V: Peryferyjna modernizacja – Polacy 139
Królestwo Polskie: industrializacja w kraju pańszczyźnianym 139
Czy nowoczesność prowadzi do moralnego upadku? 146
Cywilizacyjna konfrontacja a narodowa tożsamość 154

Rozdział VI: Bliskie spotkanie z Zachodem 157
Polska wyższość 157
Wyobrażony „kraj odzyskany” 163

Rozdział VII: Polskie rozrachunki, europejskie przemiany 166
Popowstaniowe krytyki i rewizje 166
„Zbędna hipoteza”, czyli postępy sekularyzacji 177
Liberalizm po polsku 181

Rozdział VIII: Nacjonalizm 188
„Mizerne samolubstwo, bezczelny egoizm” 188
Czy lud to naród? 192
Darwin, Nietzsche i nowoczesny Polak 196
Szlachta, lud, Żydzi 201
Zachód, Kościół, masoni 204

Rozdział IX: Socjalizm 210
Socjalizm jako projekt modernizacyjny 210
Czy socjalista może być patriotą? 211

Rozdział X: Inni 218
„Historyczni” i „niehistoryczni” 218
Żydzi 219
Kobiety 222
Zakończenie, czyli początek 225
Bibliografia 238
Indeks osób 247