ebook Praca przymusowa w czasie I wojny światowej Christian Westerhoff

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2014

Praca przymusowa należy do najmroczniejszych rozdziałów niemieckiej historii. W nauce i w debacie publicznej kojarzy się ją na ogół wyłącznie z II wojną światową. Jednak już w latach 1914-1918 rekrutacja i zatrudnianie pracowników zagranicznych na obszarze znajdującym się w niemieckim władaniu nacechowane były coraz większym przymusem. Christian Westerhoff swoją rozprawą wypełnia lukę badawczą, po raz pierwszy skupiając uwagę na uwarunkowaniach, formach oraz skutkach pracy i rekrutacji przymusowej na terenach Królestwa Kongresowego i krajów bałtyckich okupowanych przez Niemcy podczas I wojny światowej. W jasny sposób przedstawia, jak w szczególności zarządzane przez wojsko obszary krajów bałtyckich stały się „laboratorium” II wojny światowej i „wojny totalnej”.

Praca niemieckiego historyka Christiana Westerhoffa jest tym cenniejsza, że badania nad historią gospodarczą ziem polskich w okresie I wojny światowej wciąż należą do rzadkości. Autor przeprowadził szeroką kwerendę źródłową, docierając m.in. do nieznanych lub słabo zbadanych zespołów archiwalnych. Przeanalizował różne aspekty wykorzystywania przez niemieckiego okupanta zasobów siły roboczej z obszarów okupowanych.

Monografia Westerhoffa poszerza wiedzę o polityce okupacyjnej władz niemieckich na ziemiach polskich w okresie I wojny światowej, różniącej się znacznie od polityki z czasów II wojny, która w o wiele większym stopniu utrwaliła się w powszechnej świadomości.

*********

Forced labor during the First World War. The German policy of controlling the workforce in the occupied Kingdom of Poland and Lithuania in 1914-1918

The book deals with the economic history of Polish lands in the period of the First World War. On the basis of an extensive source query, the author analyzed various aspects of the use of labor resources from the occupied areas by the German occupier. The publication broadens the knowledge about the occupation policy of the German authorities in Poland during WWI, significantly different from the policy of WWII, which is much better known.

Spis treści ebooka Praca przymusowa w czasie I wojny światowej

Przedmowa do wydania niemieckiego 7
Przedmowa do wydania polskiego 9
Słowo od tłumacza 10
Wstęp 13

1. Od przymusu do zakazu powrotów: zarys zatrudnienia pracowników z Rosji w Niemczech w latach 1906-1918 45

2. Rynek pracy, struktura administracji i polityka gospodarcza na zajętych terenach 65
2.1. Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (GGW) 66
2.2. Obszar pod administracją Naczelnego Dowódcy na Wschodzie (Ober Ost) 81
2.3. Rekapitulacja 103

3. Rekrutacja i zatrudnienie na zajętych terenach od jesieni 1914 do lata 1916 roku 105
3.1. Werbunek pracowników na zajętych terenach w latach 1914–1916 105
3.1.1. Werbunek przed wybuchem wojny 106
3.1.2. Generalne Gubernatorstwo Warszawskie 111
3.1.3. Ober Ost 144
3.1.4. Rekapitulacja 152
3.2. Zatrudnienie na zajętych terenach w latach 1915-1916 153
3.2.1. Generalne Gubernatorstwo Warszawskie 154
3.2.2. Ober Ost 168
3.2.3. Rekapitulacja 208

4. Wojna totalna w polityce sterowania siłą roboczą: rekrutacje i praca przymusowa jesienią i zimą 1916 211
4.1. Trzecie OHL i decyzja o środkach przymusowych 211
4.2. Rekrutacje przymusowe i praca przymusowa od jesieni 1916 roku 231
4.2.1. Generalne Gubernatorstwo Warszawskie 231
4.2.2. Ober Ost 247
4.2.3. Rekapitulacja 259
4.3. Krytyka środków przymusowych 262
4.4. Zaprzestanie i kontynuacja działań przymusowych 281
4.4.1. Generalne Gubernatorstwo Warszawskie 281
4.4.2. Ober Ost 283

5. „Metoda kija i marchewki”: werbunek i zatrudnienie od wiosny 1917 do jesieni 1918 roku 286
5.1. Próby zwiększenia werbunku poprzez silniejsze bodźce w latach 1917–1918 286
5.1.1. Generalne Gubernatorstwo Warszawskie 286
5.1.2. Ober Ost 304
5.1.3. Rekapitulacja 314
5.2. Zatrudnienie na zajętych obszarach w latach 1917–1918 315
5.2.1. Generalne Gubernatorstwo Warszawskie 316
5.2.2. Ober Ost 324
5.2.3. Rekapitulacja 356

6. Dalsze perspektywy i podsumowanie 360
6.1. Dalsze perspektywy: stosunek do pracy przymusowej w latach 1918–1945 360
6.2. Podsumowanie 384

7. Dodatek 403
7.1. Wykaz skrótów 403
7.2. Wykaz tabel, wykresów i ilustracji 405
7.3. Wykaz źródeł i literatury 407
7.3.1. Źródła archiwalne 407
7.3.2. Źródła drukowane i literatura 409