ebook Prawny system przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich Paweł Kobes

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2011

Książka poświęcona jest problematyce demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz prawnemu systemowi przeciwdziałania tym zjawiskom stanowi klasyczny przykład rozważań o charakterze kryminologicznym nad patologicznymi zachowaniami nieletnich, ich źródłami i sposobami ich przezwyciężenia. Książka ta stanowi niejako próbę włączenia się w żywą dyskusję o poszukiwaniu skutecznego panaceum na naganne postawy nieletnich, co wydaje się być nabierać dodatkowej doniosłości w kontekście podejmowanych prób zmiany obecnego ustawodawstwa dotyczącego nieletnich.

Z uwagi na prezentowaną materię związaną z demoralizacją i przestępczością nieletnich konieczne jest w pierwszej kolejności zaprezentowanie czynników, które determinują rozwój psychospołeczny człowieka, takich jak: czynniki wewnętrzne, tj. czynniki genetyczne oraz para genetyczne i czynniki zewnętrzne, takie jak: środowisko rodzinne, grupa rówieśnicza oraz środowisko szkole. Na gruncie rozważań w przedmiocie demoralizacji i przestępczości nieletnich konieczne jest także ogólne scharakteryzowanie etapów rozwoju społecznego jednostki i wskazanie czynników dominujących na poszczególnych etapach tego rozwoju. Te kwestie psychospołeczne stanowią podstawę do dalszych rozważań.

Całość zamykają wnioski de lege lata i de lege ferenda wyprowadzone po analizie zjawiska przestępczości i demoralizacji nieletnich oraz prawnego systemu przeciwdziałania im. W tym miejscu znalazły się także odniesienia do projektów aktów normatywnych mających na celu zmianę dotychczas obowiązującego ustawodawstwa dotyczącego nieletnich.

Spis treści ebooka Prawny system przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich

Wykaz skrótów 15

Przedmowa – prof. Violetta Konarska-Wrzosek 17

Wprowadzenie 19

Rozdział I. Psychospołeczne determinanty zachowań dewiacyjnych nieletnich 23

§ 1. Etapy psychospołecznego rozwoju człowieka 24
§ 2. Czynniki wpływające na psychospołeczny rozwój człowieka 32
1. Czynniki biologiczne 33
2. Środowisko rodzinne 35
3. Środowisko szkolne 45
4. Środowisko grup rówieśniczych 49

Rozdział II. Postępowanie z nieletnimi w ujęciu ewolucyjnym 54

§ 1. Ewolucja postępowania z nieletnimi w Europie 54
§ 2. Postępowanie z nieletnimi na ziemiach polskich 60

Rozdział III. Założenia postępowania z nieletnimi na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 r. oraz formalne podstawy wszczęcia postępowania w sprawie nieletniego 80

§ 1. Cele ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich 80
§ 2. Dobro nieletniego jako dyrektywa nadrzędna w postępowaniu z nieletnimi 88
§ 3. Nieletni jako podmiot postępowania w zakresie przeciwdziałania i zapobiegania demoralizacji oraz przestępczości 93
1. Nieletni do 18 lat w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania demoralizacji 94
2. Nieletni od 13 do 17 lat w związku z popełnieniem czynu karalnego 97
3. Nieletni do 21 roku życia w związku w wykonywaniem środków wychowawczych lub poprawczych 98
§ 4. Demoralizacja jako podstawa ingerencji w proces wychowania nieletnich 99
§ 5. Wykazywanie przejawów demoralizacji jako formalna podstawa wszczęcia postępowania oraz przykładowy katalog przejawów demoralizacji określony w ustawie 115
1. Naruszenie zasad współ˙zycia społecznego 115
2. Popełnienie czynu zabronionego 117
3. Systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego 118
4. Używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia 119
5. Uprawianie nierządu 127
6. Włóczęgostwo 129
7. Udział w grupach przestępczych 131
§ 6. Popełnienie czynu karalnego jako druga formalna podstawa wszczęcia postępowania 136

Rozdział IV. Prawne środki przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz charakterystyka grupy środków wychowawczych i leczniczo-wychowawczych 142

§ 1. Klasyfikacja środków przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich 142
§ 2. Charakterystyka poszczególnych środków wychowawczych 145
1. Udzielenie upomnienia 145
2. Zobowiązanie do określonego postępowania 146
a) obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody 148
b) wykonanie określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej 150
c) przeproszenie pokrzywdzonego 152
d) zobowiązanie do podjęcia nauki lub pracy 152
e) zobowiązanie do uczestnictwa w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym 153
f) zobowiązanie do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach 153
g) zobowiązanie do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzenia się w stan odurzenia 154
3. Nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna 154
4. Ustanowienie nadzoru organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania 156
5. Nadzór kuratora 158
6. Skierowanie do ośrodka kuratorskiego 169
7. Umieszczenie w rodzinie zastępczej 171
8. Zakaz prowadzenia pojazdów 175
9. Przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego 176
§ 3. Stosowanie środków leczniczo-wychowawczych wobec nieletnich i ich charakterystyka 177
§ 4. Pogłębianie funkcji opiekuńczo-wychowawczej rodzin 180
§ 5. Mediacja jako sposó postęowania z nieletnimi 185

Rozdział V. Charakterystyka środków poprawczych 191

§ 1. Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym 191
§ 2. Warunkowe zawieszenie umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym 204
§ 3. Charakterystyka procesu resocjalizacyjnego w zakładzie poprawczym na przykładzie Zakładu Poprawczego w Jerzmanicach Zdroju 206
1. Struktura wewnęrzna i zasady funkcjonowania Zakładu Poprawczego w Jerzmanicach Zdroju 206
2. Działalność chowawcza w internacie 209
3. Mikrosystem zakładu poprawczego 212
4. Regulamin Wychowanka Zakładu Poprawczego w Jerzmanicach Zdroju 217
5. Roczny plan pracy wychowawczej grupy 221
§ 4. Umieszczenie nieletniego poza zakładem poprawczym 225
§ 5. Warunkowe zwolnienie nieletniego z zakładu poprawczego 226

Rozdział VI. Wyjątkowy charakter odpowiedzialności karnej nieletnich 229

§ 1. Istota kary kryminalnej 229
§ 2. Cele kary 231
§ 3. Zasady odpowiedzialności nieletnich na podstawie kodeksu karnego 238
1. Charakterystyka przestępstw, za które nieletni mogą ponieść odpowiedzialność karną 241
a) zamach za życie Prezydenta RP (art. 134 k.k.) 241
b) zabójstwo z art. 148 § 1, 2 lub 3 k.k. 249
c) umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku (art. 156 § 1 i 3 k.k.) 251
d) umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa powszechnego (art. 163 § 1 i 3 k.k.) 253
e) zamach terrorystyczny na statku wodnym lub powietrznym (art. 166 k.k.) 254
f) spowodowanie katastrofy w komunikacji (art. 173 § 1 lub 3 k.k.) 256
g) zgwałcenie lub zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem (art. 197 § 3 lub 4 k.k.) 257
h) wzięcie lub przetrzymywanie zakładnika (art. 252 § 1 lub 2 k.k.) 260
i) rozbój (art. 280 k.k.) 263
2. Dyrektywy dotyczące wymierzania kary nieletnim 266
3. Możliwość wymierzenia nieletnim kary na podstawie art. 13 u.p.n. i art. 94 u.p.n. 269

Rozdział VII. Postępowanie z nieletnimi w świetle prawa międzynarodowego 273

§ 1. Konwencja o Prawach Dziecka 274
§ 2. Wzorcowe Reguły Minimum Narodów Zjednoczonych Dotyczące Wymiaru Sprawiedliwości Wobec Nieletnich 278
§ 3. Wskazania Narodów Zjednoczonych Dotyczące Zapobiegania Przestępczości Nieletnich 282
§ 4. Reguły Narodów Zjednoczonych Dotyczące Ochrony Nieletnich Pozbawionych Wolności 286

Wnioski końcowe 291

Bibliografia 300

Wykaz cytowanych w pracy uchwał i orzeczeń Sądu Najwyższego oraz sądów apelacyjnych (chronologicznie) 313
Wykaz aktów normatywnych wykorzystanych w pracy (chronologicznie) 314

Summary 315