Za darmo

ebook Prawo jako narzędzie sprawiedliwej kooperacji w społeczeństwie demokratycznym Michał Rupniewski

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2015

Zastosowanie kategorii filozofii politycznej do zagadnień filozofii prawa jest propozycją niezwykle koncepcyjnie śmiałą. Nie mniej śmiała jest skala tego zabiegu, zawarta w książce, gdyż obejmuje zręby całego porządku prawnego, a nie tylko jego poszczególne instytucje. Osiągnięcia te nie tylko metodologicznie imponują, ale też wskazują na ich unikatowy charakter, gdyż w literaturze przedmiotu łatwo wskazać na celowe i świadome oddzielanie filozofii politycznej i filozofii prawa, trudno natomiast znaleźć propozycję zatarcia ich granicy. Przedmiotem rozprawy jest filozofia polityczna Johna Rawlsa (1921–2002), słynnego XX-wiecznego filozofa, który do dzisiaj inspiruje badaczy na całym świecie. Autor docieka, jakiego rodzaju koncepcję prawa można zrekonstruować zarówno z wczesnej, jak i późnej doktryny Rawlsa. W centrum rozważań znajduje się problem instytucji pluralistycznego społeczeństwa demokratycznego, co czyni niniejszą pozycję ważną dla filozofów polityki czy prawa, a także dla praktyków – prawników i polityków.

Spis treści ebooka Prawo jako narzędzie sprawiedliwej kooperacji w społeczeństwie demokratycznym

Wykaz skrótów prac Johna Rawlsa stosowanych w tekście 8

Wstęp 10

Rozdział 1. Potrzeba prawa – społeczeństwo demokratyczne 20
1.1. Idea społeczeństwa jako sprawiedliwego systemu kooperacji 24
1.2. Jednostka a obywatel. Polityczna koncepcja osoby 35
A. Rozumność i racjonalność 38
B. Wolność i równość 45
C. Tożsamość instytucjonalna jako tożsamość podmiotu prawa 52
1.3. Pluralizm jako trwała cecha wolnych społeczeństw. ciężary sądu 58
1.4. Częściowy konsens rozumnych rozległych doktryn 65
1.5. Społeczeństwo dobrze urządzone. Reinterpretacja z perspektywy prawniczej 71

Rozdział 2. Fundament prawa – prawo w świetle zasad sprawiedliwości i publicznego rozumu 82
2.1. Konstrukcja sytuacji pierwotnej i jej zastosowanie do nauki prawa 83
A. Sytuacja pierwotna jako narzędzie prezentacji i uzasadnienia koncepcji sprawiedliwości 85
B. Sytuacja pierwotna jako źródło formalnych warunków dla prawa 95
2.2. Koncepcja działania prawa w praktyce społecznej w świetle zasad sprawiedliwości i doktryny rozumu publicznego 102
A. Zasady sprawiedliwości dla struktury podstawowej. argumentacja w sytuacji pierwotnej 103
B. Koncepcja rozumu publicznego jako model funkcjonowania zasad sprawiedliwości w praktyce 120
2.3. Publiczny proces prawotwórczy w świetle filozofii politycznej Rawlsa. zasady sprawiedliwości jako zasady prawne 132
2.4. Kooperacyjna koncepcja prawa na tle współczesnych stanowisk w filozofii prawa 142
2.5. Sprawiedliwe prawo jako dobro wspólne 148
A. Pojęcie wspólnoty i pojęcie dobra na gruncie filozofii politycznej Rawlsa 149
B. Związek prawa z dobrem wspólnym u Rawlsa na tle wybranych koncepcji nieliberalnych 152

Rozdział 3. W stronę instytucji – polityczna koncepcja sprawiedliwości a porządek prawny 158
3.1. Rządy prawa – Johna Rawlsa doktryna konstytucyjna 160
A. Liberalna zasada legitymacji i jej znaczenie dla konstytucjonalizmu 165
B. Podstawowe wolności jako rdzeń konstytucji 172
C. Równa wolność polityczna: wolność wypowiedzi 183
D. Równa wolność polityczna: zasada równego uczestnictwa i pozytywny wymiar podstawowych wolności 190
E. Kooperacyjna koncepcja prawa a konstytucja w perspektywie prawnoporównawczej 195
3.2. Prawo prywatne w świetle sprawiedliwości jako bezstronności (prawo własności, swoboda umów, prawo rodzinne) 200
A. Własność 201
B. Swoboda umów jako podstawa społecznej kooperacji 209
C. Prawo prywatne jako podstawa ładu publicznego 215
3.3. Czy sprawiedliwość jest nadrzędnym pojęciem prawnym? Próba odpowiedzi w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego 219
3.4. Quid lex iniusta est? Przestrzeganie prawa i jego granice 231
A. Przestrzeganie prawa jako obowiązek naturalny 232
B. Obowiązek przestrzegania prawa niesprawiedliwego. Uzasadnienie i granice 235

Konkluzje 240

Bibliografia 244

Summary 256