ebook Psychologia tremy Julia Kaleńska-Rodzaj

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2022

[Czuję] wyjątkowo przykry stan, tę okropną nie do opisania mękę, zwaną tremą. Odbiera ona nie tylko odwagę, ale i pozbawia sił – istna męczarnia.
Ignacy Jan Paderewski

Praca zawodowego muzyka jest jednym z najbardziej złożonych rodzajów działalności. Podstawą sukcesu są tu wieloletnie codzienne ćwiczenia, wymagające dużego wysiłku fizycznego i psychicznego. Można powiedzieć, że występ publiczny jest „wierzchołkiem góry lodowej” w życiu muzyka, na którym za każdym razem ważą się losy muzyka-wykonawcy i muzyka-osoby. Jeśli muzyk pozytywnie ocenia obie te sfery, owocuje to poczuciem dobrostanu psychicznego, co stwarza dobre warunki do dalszego twórczego rozwoju. Dlatego już sama myśl o możliwości niepowodzenia wzbudza lęk, który doprowadzić może do dezorganizacji procesu gry i radykalnego spadku jakości wykonania.
Zjawisko tremy z pewnością znane jest każdej osobie występującej publicznie, doświadczamy tego uczucia w najważniejszych dla nas momentach życiowych. Dla większości zawodów problem tremy nie jest tak istotny ze względu na to, że występy publiczne są w nich zjawiskiem okazjonalnym. Natomiast w zawodach artystycznych, wykonawczych umiejętność radzenia sobie z tremą jest często czynnikiem decydującym o możliwości wykonywania zawodu.
Julia Kaleńska-Rodzaj, doktor psychologii, psycholog-praktyk i zawodowy muzyk, poszukuje naukowych odpowiedzi na pytania: Czym jest trema? Czy jest wyłącznie zjawiskiem negatywnym, przeszkodą, którą należałoby usunąć z drogi, by występ był udany? Autorka eksploruje możliwości interpretacji tremy jako stanu podwyższonego pobudzenia, jako lęku społecznego oraz jako emocji złożonej. Dzieli się własnymi doświadczeniami wyniesionymi z pracy psychologicznej z muzykami: dwa ostatnie rozdziały książki mają praktyczny charakter − poświęcone są radzeniu sobie z tremą oraz optymalnemu przygotowaniu się wykonawcy do występu publicznego. Choć książka napisana jest głównie z myślą o muzykach – wykonawcach i pedagogach, to zaprezentowane w niej techniki mogą pomóc każdemu z nas w regulacji emocji podczas ważnych wydarzeń życiowych.

Mamy do czynienia z książką na wskroś nowoczesną, która dostarcza gotowych narzędzi do zrozumienia zjawiska tremy jako fenomenu umysłowego.
Z recenzji dr. hab. Kamila Imbira, prof. UW

Autorka wykazała się erudycją i w ciekawy sposób oraz dobrym językiem pomaga zrozumieć czytelnikowi psychologiczne mechanizmy tremy muzyków.
Z recenzji dr hab. Agaty Błachnio, prof. KUL

Spis treści ebooka Psychologia tremy

Wstęp IX
CZĘŚĆ I. Zjawisko tremy w opisach muzyków i psychologów muzyki 1
Rozdział 1. Doświadczanie tremy 3
1.1. Trema w opisach doświadczeń znanych muzyków 4
1.2. Trema w opisach doświadczeń młodych muzyków 7
1.3. Trema jako specyficzny problem wykonawstwa muzycznego 9
1.4. Psychologiczne definicje tremy 13
1.5. Podsumowanie: porządkowanie terminologii – pobudzenie, stres, lęk, strach, trema 18
CZĘŚĆ II. Trema z perspektywy psychologii sportu 21
Rozdział 2. Trema jako wzrost pobudzenia 23
2.1. Optymalny stan koncertowy 23
2.2. Mechanizmy wyjaśniające powstawanie tremy – poziom pobudzenia a jakość wykonania 26
2.2.1. Modele uwzględniające dynamikę czasową 27
2.2.2. Teorie uwzględniające kontekst społeczny i trudność zadania 31
Motywacyjne źródła efektu facylitacji społecznej 33
2.2.3. Struktura temperamentu: wyjaśnienie z obszaru różnic indywidualnych 36
Temperament a pobudzenie 37
Temperament a efektywne działanie na scenie 38
2.2.4. Teorie uwzględniające ocenę poznawczą pobudzenia 42
2.3. Podsumowanie: pobudzenie jako nieodłączny element występowania 46
CZĘŚĆ III. Trema z perspektywy psychologii klinicznej 49
Rozdział 3. Trema jako lęk 51
3.1. Perspektywa kliniczna: triada objawów lęku 52
3.1.1. Objawy fizjologiczne 53
3.1.2. Objawy behawioralne 55
3.1.3. Objawy poznawcze 59
3.2. Podsumowanie: współwystępowanie objawów 64
Rozdział 4. Cechy zwiększające podatność na tremę 65
4.1. Czynniki osobowościowe 65
4.1.1. Neurotyczność, ekstrawersja i introwersja 66
4.1.2. Lęk jako cecha i lęk jako stan 69
4.2. Czynniki moderujące: wiek i płeć 72
4.3. Czynniki motywacyjne 75
4.3.1. Poczucie własnej skuteczności 75
4.3.2. Samoocena i perfekcjonizm 80
4.4. Podsumowanie: rozwojowy schemat powiązań 84
Rozdział 5. Trema jako lęk społeczny 87
5.1. Trema a lęk społeczny: podobieństwa i różnice 89
5.2. Trema a inne zaburzenia kliniczne 91
5.3. Wieloczynnikowe modele wyjaśniające występowanie tremy 94
5.3.1. Teoria i model tremy Alberta LeBlanca 94
5.3.2. Model tremy Iouli Papageorgi, Susan Hallam i Grahama Welcha 98
5.3.3. Model tremy Dianny Kenny 101
5.4. Podsumowanie: profilaktyka lęku scenicznego (tremy) 104
CZĘŚĆ IV. Trema z perspektywy psychologii emocji 105
Rozdział 6. Trema jako złożone zjawisko emocjonalne 107
6.1. Emocje przedkoncertowe z perspektywy psychologii emocji 107
6.1.1. Emocje przedkoncertowe – proste czy złożone? 107
6.1.2. Dlaczego rozpoznawanie i precyzyjne nazywanie emocji jest tak ważne? 111
6.1.3. Zanim powstanie emocja: przekonania na temat emocji a rodzaj doświadczanych stanów emocjonalnych 114
6.2. Poszerzenie perspektywy: wyjście poza lęk 117
6.3. Trema jako złożony stan emocjonalny: wnioski z badań własnych 120
6.3.1. Różnorodność emocji przedkoncertowych 122
6.3.2. Struktura emocji przedkoncertowych – profile emocjonalne 122
6.3.3. Emocje przedkoncertowe: przyczyny i konsekwencje 125
6.3.4. Wnioski z badań i implikacje praktyczne 126
6.4. Optymalny stan koncertowy i optymalne emocje. Korzyści z ujmowania tremy jako złożonego stanu emocjonalnego 128
6.4.1. Pozytywna interpretacja wzrostu pobudzenia 128
6.4.2. Nazywanie i akceptacja różnorodnych emocji 129
6.4.3. Integracja doświadczanych emocji – „moja trema” 135
6.5. Podsumowanie: trema z perspektywy psychologii emocji 136
CZĘŚĆ V. Radzenie sobie z tremą – regulacja emocji przedkoncertowych 139
Rozdział 7. Radzenie sobie z tremą – zastosowanie teorii w praktyce 141
7.1. Ryzykowne strategie radzenia sobie z tremą 145
7.1.1. Beta-blokery 145
7.1.2. Maratony ćwiczeniowe 148
7.2. Adaptacyjne strategie radzenia sobie z tremą demobilizującą 155
7.2.1. Procesy poznawcze: techniki zarządzania uwagą i myśleniem 158
Uwaga 158
Styl myślenia 162
7.2.2. Reakcja emocjonalna: techniki regulacji pobudzenia 169
7.2.3. Oswojenie się z sytuacją: techniki stopniowanej ekspozycji i wizualizacji 175
7.3. Podsumowanie: plan psychologicznego przygotowania się do występu 180
Rozdział 8. Psychologiczne przygotowanie wykonawcy do występu publicznego 183
8.1. Budowanie tożsamości artysty – poczucie sensu 184
8.2. Wspierające środowisko – poczucie wspólnoty 189
8.3. Rozwijanie umiejętności dbania o kondycję psychiczną i fizyczną – poczucie skuteczności 193
8.4. Podsumowanie: dobrostan psychiczny muzyka 198
Bibliografia 201
Indeks rzeczowy 229
Indeks nazwisk 235
O Autorce 243