-17%

ebook Rozgrzewanie uwagi - wyczerpywanie woli - uległość Sławomir Śpiewak

Wydawca: Scholar

Rok wydania: 2013

Jakie koszty i jakie korzyści wynikają z konieczności wykonywania czynności intelektualnych wymagających od nas wysiłku? Kiedy sprawowanie kontroli nad czynnościami wysiłkowymi się załamuje, a kiedy człowiek zdolny jest do mobilizacji i zintensyfikowania wysiłku poznawczego?
Prezentowana Czytelnikowi monografia stanowi pierwszą w języku polskim, tak rozległą próbę zebrania wiedzy na temat wysiłkowych uwarunkowań sprawności funkcjonowania intelektualnego.

Człowiek, przynajmniej od czasu do czasu, musi podjąć wzmożony wysiłek. Zwykle pojęcie „wzmożonego wysiłku” wiąże się z pracą mięśni, a więc odnosi do aktywności fizycznej. Psychologów interesuje jednak także (a może przede wszystkim) wysiłek poznawczy. Mamy z nim do czynienia wtedy, gdy podmiot aktywnie przetwarza informacje, koncentruje uwagę, podejmuje złożone decyzje, czy stara się zapamiętać jak najwięcej docierających doń informacji. (…) W poszczególnych częściach monografii Sławomir Śpiewak przedstawia kolejno takie zagadnienia, jak: charakterystyka wysiłkowych procesów mentalnych z perspektywy właściwości systemu przetwarzania informacji, wysiłkowe uwarunkowania możliwości sprawowania kontroli nad kilkoma (…) czynnościami jednocześnie, oraz wysiłkowe uwarunkowania sprawności przetwarzania informacji z punktu widzenia czasowej dynamiki aktywności poznawczej… Szczególnie, moim zdaniem poznawczo wartościowa jest, poparta dowodami empirycznymi, teza Śpiewaka, że system przetwarzania informacji może w wyniku wcześniejszego wysiłku i wzrostu pobudzenia o charakterze energetycznym, mobilizować się do wysiłku, który wcześniej nie był możliwy…
(...)
Sławomir Śpiewak jest w polskiej psychologii postacią szczególną. Gruntowna znajomość klasycznie rozumianej psychologii poznawczej z jednej strony i psychologii społecznej – z drugiej, czyni go prawdziwym ekspertem w obszarze social cognition. Potrafi on bowiem „odróżnić ziarno od plew”. W recenzowanej książce rozprawia się w sposób mistrzowski z funkcjonującymi w nauce pustymi pojęciami, które niestety stały się powszechnie używanymi wytrychami do pozornego wyjaśniania pewnych prawidłowości z zakresu psychologii społecznej (nie zaś: kluczami do rzeczywistego zrozumienia zjawisk społecznych). (...) Osobną kwestią jest sposób, w jaki Autor poradził sobie z prezentacją trudnego, a zarazem bardzo złożonego materiału. Albertowi Einsteinowi przypisuje się twierdzenie, że w nauce wszystko powinno być przedstawiane tak prosto, jak to możliwe, ale … nie prościej. Uważam, że Sławomirowi Śpiewakowi udało się to (…) po prostu nadzwyczajnie.
prof. dr hab. Dariusz Doliński

Dr Sławomir Śpiewak jest psychologiem społecznym. Pracuje jako adiunkt w Zakładzie Psychologii Społecznej Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się badaniem mechanizmów odpowiedzialnych za skuteczność wpływu społecznego, poszukiwaniem poznawczych uwarunkowań zachowań społecznych oraz badaniem wysiłkowych procesów mentalnych. Jest członkiem European Association of Experimental Social Psychology, Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej (obecnie członek Zarządu) oraz zastępcą Redaktora Naczelnego (associate editor) pisma Psychologia Społeczna.

Spis treści ebooka Rozgrzewanie uwagi - wyczerpywanie woli - uległość

Podziękowania 9
Wprowadzenie 11
Wysiłek poznawczy a procesy przetwarzania informacji 17
1. Ogólna charakterystyka wysiłkowych procesów mentalnych z perspektywy
właściwości systemu przetwarzania informacji 19
1.1. Strukturalne ograniczenia systemu przetwarzania informacji związane
z ich transmisją 19
1.2. Strukturalne ograniczenia możliwości przechowywania informacji 26
1.3. „Wąskie gardła” na centralnym poziomie przetwarzania informacji 32
1.4. Podsumowanie 43
2. Wysiłkowe uwarunkowania możliwości sprawowania kontroli
nad kilkoma czynnościami jednocześnie 44
2.1. Zasobowy model uwagi Kahnemana 45
2.2. Pobudzeniowy mechanizm adaptacji do wysiłku według
teorii 48
2.3. Założenia teorii jednorodnych zasobów uwagowych i sposoby ich
weryfikacji 52
2.3.1. Procesy ograniczone przez dostępne zasoby i dostępne dane 52
2.3.2. Metodologia zadań podwójnych jako podstawowe narzędzie
weryfikacji teorii zasobowych 54
2.3.3. Kontrowersje wokół możliwości weryfikacji modelu
jednorodnych zasobów uwagowych 60
2.4. Krytyka trafności metafory zasobowej 67
2.5. Zasobowe i pozazasobowe przyczyny interferencji w zadaniach
podwójnych – próba integracji 69
2.6. Teorie wielorakich zasobów poznawczych 75
2.6.1. Próba scharakteryzowania zasobów uwagi – alternatywne sposoby
myślenia o ograniczeniu możliwości wykonywania czynności
równoległych 76
2.6.2. Metafora zasobowa a problem jednorodności uwagi 82
2.6.3. Koncepcja zasobów wielorakich Navona i Gophera 87
2.6.4. Wielorakie zasoby uwagi z punktu widzenia
wielokomponentowego modelu pamięci operacyjnej Baddeleya 91
2.6.5. Koncepcja zasobów wielorakich Christophera Wickensa 96
2.7. Wykorzystanie metafory ograniczonych zasobów poznawczych
i jej zastosowanie w badaniach społecznych 104
2.7.1. Idea manipulacji obciążeniem poznawczym w badaniach
społecznych 106
2.7.2. Przykłady zastosowania metody obciążenia poznawczego
w badaniach społecznych 107
2.7.3. Konkluzje 118
2.8. Podsumowanie 119
3. Wysiłkowe uwarunkowania sprawności przetwarzania informacji z punktu
widzenia czasowej dynamiki aktywności poznawczych 121
3.1. Zdolność do podtrzymywania czynności wysiłkowych
(czujność uwagowa) 121
3.1.1. Wysiłkowe uwarunkowania spadku zdolności do dyskryminacji
sygnałów w zadaniach na czujność 125
3.1.2. Teorie wyjaśniające wysiłkowe uwarunkowania
zdolności do podtrzymywania uwagi 130
3.1.2.1. Zasobowe wytłumaczenie utraty zdolności do
podtrzymywania uwagi w zadaniach na czujność 131
3.1.2.2. Pobudzeniowe koncepcje wyjaśniające zdolność do
podtrzymywania uwagi 133
3.1.2.3. Motywacyjne wyjaśnienie wpływu pobudzenia i wysiłku
na procesy podtrzymywania uwagi 136
3.1.2.4. Rola różnic indywidualnych w pobudzeniu i ich związek
z zasobowymi próbami wyjaśniania zdolności do
podtrzymywania uwagi 139
3.1.2.5. Podsumowanie 148
3.2. Zmiana aktywności mentalnej w perspektywie czasowej 150
3.2.1. Geneza badań nad przełączaniem uwagowym: problem kosztów
przełączania 151
3.2.2. Koszty czy korzyści przełączania 156
3.2.3. Podatność na rekonfigurację zestawu zadaniowego
i rola procesów prymowania 157
3.2.4. Dwoista natura zjawiska kosztów przełączania 160
3.2.5. Funkcje zarządcze i ich znaczenie dla efektywności kontroli
czynności wysiłkowych 164
3.2.6. Podsumowanie 171
3.3. Następcze konsekwencje wysiłku mentalnego –
perspektywa poznawcza 172
3.3.1. Mobilizacja poznawcza jako konsekwencja
wysiłku poznawczego 173
3.3.2. Wyczerpanie poznawcze jako alternatywna konsekwencja
wysiłku mentalnego 176
3.3.3. Zjawisko poznawczego rozgrzania 180
3.3.3.1. Rozgrzewanie uwagi – wpływ mobilizacji poznawczej
na proste i złożone aspekty funkcjonowania
poznawczego 181
3.3.3.2. Rozgrzanie poznawcze a społeczne funkcjonowanie
podmiotu 187
3.3.3.3. Specyfika efektu poznawczego rozgrzania 196
3.3.3.4. Mechanizm efektu rozgrzania 200
3.3.4. Podsumowanie 208
3.4. Następcze konsekwencje wysiłku mentalnego – perspektywa
samoregulacyjna 210
3.4.1. Wysiłkowa zdolność samokontroli jako wyczerpywany zasób 214
3.4.1.1. Metafora mięśnia 215
3.4.1.2. Hipoteza treningu 219
3.4.1.3. Motywacja jako moderator efektów wyczerpywania ego 221
3.4.1.4. Odtwarzanie się zasobów: odpoczynek i pozytywne
emocje 222
3.4.1.5. Glukoza jako biologiczny substrat zasobów
samoregulacyjnych 223
3.4.1.6. Wyniki metaanalizy: pytania i wątpliwości 223
3.4.2. Krytyka wysiłkowej teorii samokontroli 225
3.4.2.1. Ukryte koszty samokontroli: wyczerpanie zasobów
samoregulacyjnych czy poznawcze koszty zmiany
aktywności? 226
3.4.2.2. Rola charakterystyk wysiłkowych 238
3.4.2.3. Czy czynniki motywacyjne trafniej wyjaśniają
przyczyny utraty kontroli nad czynnościami
wysiłkowymi niż metafora mięśnia? 240
3.4.2.4. Czy glukoza zawarta we krwi może być rozumiana jako
biologiczny substrat zasobów samoregulacyjnych? 242
3.4.2.5. Mobilizacja wysiłkowa a efekty wyczerpywania
samokontroli 245
3.4.3. Podsumowanie 249
Zakończenie 251
Literatura cytowana 254