ebook Rozum w religii George Santayana

Przekład, wstęp i opracowanie – Adam Grzeliński i Krzysztof Wawrzonkowski

Niniejsza rozprawa George’a Santayany (1863–1952), należącego do najważniejszych amerykańskich filozofów XX wieku, stanowi trzecią część cyklu The Life of Reason (1905–1906), jednego z dwóch, obok późniejszych Realms of Being (1927–1940), monumentalnych dzieł myśliciela. W kolejnych tomach składających się na Życie Rozumu Santayana śledzi stopniowe wyłanianie się refleksyjności, a przez to wzrastanie rozumności i obiektywizację przedmiotów ludzkich dążeń – ideałów w ustanawianiu świata codziennego doświadczenia, w racjonalnie funkcjonującej i opartej na zasadach prawa społeczności, w sztuce w symboliczny sposób ukazującej istotne kwestie ludzkiego życia, w postępie nauk, a wreszcie w religii.

Zawarty w tomie opis religii ma dwojaki charakter. Po pierwsze Santayana spisuje w nim swoistą historię systemów religijnych, wyłanianie się politeizmu i jego przekształcenie w największe religie monoteistyczne. Pisze o judaizmie, religiach Indii, buddyzmie i islamie, choć najwięcej miejsca poświęca chrześcijaństwu i jego rozwojowi. Z drugiej, bardziej systematycznej strony analizuje religię jako samoistną i niesprowadzalną do innych, ludzką formację duchową oraz jej najważniejsze składowe. Są to: myślenie mityczne, pobożność, duchowość, miłosierdzie i wiara w życie przyszłe.