ebook Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi Grzegorz Studnicki

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Rok wydania: 2015

Celem niniejszej publikacji jest ukazanie przeszłości, dziedzictwa i tradycji Śląska Cieszyńskiego jako źródeł współczesnej tożsamości jego mieszkańców budowanej w oparciu o pamięć historyczną, indywidualną i zbiorową – funkcjonujących w różnych społeczno-kulturowych kontekstach i wykorzystywanych w różnych obszarach życia społecznego. Autor śledzi przejawy odwoływania się do szeroko rozumianej przeszłości i tradycji Śląska Cieszyńskiego, a zwłaszcza działania podejmowane przez mieszkańców tego regionu w celu zachowania własnego dziedzictwa i zaprezentowania go innym bądź przekazania następnym pokoleniom. Choć działania te przybierają rozmaite formy i odbywają się w wielu miejscach, a ich adresatami są zarówno „tutejsi”, jak i „przyjezdni”, to niewątpliwie współtworzą one dyskurs zbudowany wokół tego regionu. Można je postrzegać jako współczesny przejaw regionalizmu, zestaw praktyk służących wytwarzaniu i podtrzymywaniu tożsamości kulturowej mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, które ostatecznie mają stworzyć społeczno-kulturowy obraz regionu odróżniający go od wszystkich miejsc leżących poza jego granicami. Można je również widzieć jako ilustrację ogólniejszych mechanizmów towarzyszących kulturze pamięci oraz form, jakie przyjmują w regionie zróżnicowanym wyznaniowo i mającym cechy pogranicza.

Spis treści ebooka Śląsk Cieszyński: obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi

Spis treści

Wprowadzenie / 9

Zarys problematyki badawczej i związanych z nią zagadnień

Tożsamość – pamięć – zbiorowość / 15
Tożsamość indywidualna i społeczna / 15
Tożsamość a pamięć / 20
Pamięć a historia / 25
Tożsamość a tradycja / 32
Tożsamość a przestrzeń / 42

Źródła i procedury badawcze / 45
Perspektywa badawcza / 46
Charakterystyka badań i materiału badawczego / 52

Obszar badawczy w ujęciu historycznym – kwestie narodowościowe, kulturowe i wyznaniowe

Charakterystyka badanego obszaru / 63

Rys historyczny / 68

Uwarunkowania kulturowo-społeczne / 87

Uwarunkowania narodowo-wyznaniowe / 92

Tradycja i pamięć minionego w działaniu

Podmiot wobec przeszłości / 105
Dokumentowanie przeszłości a zmieniający się kontekst społeczno-kulturowy / 110
Stowarzyszenia w służbie pamięci o przeszłości regionu / 114
Cele edukacji regionalnej a przeszkody w ich osiąganiu / 119
Promowanie regionu w instytucjach szkolnych i placówkach edukacyjnych / 125
Szkolne izby regionalne / 125
Scenariusze edukacji regionalnej / 127
Szkolne zespoły folklorystyczne i programy artystyczne / 129
Kilka słów o konkursach / 132
Materiały promocyjne dla dzieci i młodzieży / 140

Wybrane współczesne strategie odwoływania się do przeszłości Śląska Cieszyńskiego / 142
Przywracanie pamięci i strategie odróżniające / 146
Ślady „innego” / 146
Mieć coś specyficznego… / 151
Gry miejskie, widowiska historyczne, wizualizacje przeszłości… / 155
Rekonstrukcje historyczne / 163
Odtwarzanie minionych epok / 173
Folkloryzm, czyli folklor odtwarzany / 177
Ludowość i zabawa / 184
Między estetyką, instytucjonalizacją a utowarowieniem tradycji / 189
Tradycja dofinansowana / 197
Góralskość odgrywana i sponsorowana / 202
Kulinaria – tożsamość od kuchni / 208

Przeżywanie wspólnoty / 216
Spotkania, zjazdy i genealogie / 216
Stowarzyszenia uhistoryczniane / 219
Bycie tu stela i nie stela / 227
Budowanie wspólnoty pamięci / 238

Mówiąc o miejscu, jego przeszłości i tożsamości

Kultura historyczna a kultura pamięci / 243

Kalendarze regionalne Śląska Cieszyńskiego / 246

Muzealizacja – narracja – tożsamość / 255

Kalendarze a palimpsestowy charakter miejsc / 261

Miejsce pamięci i tożsamości w wirtualnej rzeczywistości / 270

Między tym, co „nasze”, a atrakcją turystyczną

Śląskocieszyńska turystyka / 279

Semiofory – nostalgiczne depozytariusze przeszłości / 288

Przeszłość zmuzealizowana / 296

Rekonstrukcja i rywalizacja / 309

Dziedzictwo jako inwestycja i atrakcja / 318

„Nieprofesjonalne” miejsca pamięci – ludzie, przestrzeń, opowieści / 325

Przeszłość w spojrzeniu „innego” / 332

O izbach regionalnych i muzeach Śląska Cieszyńskiego / 336

Znaczenie miejsc pamięci / 347

Pamięć zbiorowa – różnica – konflikt

Wojna na pomniki / 353
Pomnik jako znak / 354
Figury niezgody / 360
Wyznaczanie granic – „Ślązaczka” i Masaryk / 367
Historie w opozycji – spór o Šnejdárka / 381
Różne wspólnoty, różne obrazy / 382
Przeszłość, która dzieli / 386
Walka na (narodowe) argumenty / 389
Dwie wizje historii – dwie narracje / 405
Mapa jako nośnik pamięci w kontekście wojny na pomniki / 416

Inne kwestie sporne / 424
Spięcia o podłożu religĳnym i światopoglądowym / 424
Mit cesarza / 443
Odczytania PRL / 446
Wokół Podbeskidzia / 451
Przestrzeń przemilczenia / 462
Walka o współczesny obraz pamięci / 473

Zakończenie / 481

Wykaz wybranych muzeów, izb pamięci, izb regionalnych prywatnych oraz zakładanych przez organizacje pozarządowe / 485

Wykaz najczęściej stosowanych skrótów / 491
Objaśnienie skrótów stosowanych w zapisie wywiadów / 491

Bibliografia / 493
Publikacje książkowe i artykuły w czasopismach / 493
Publikacje elektroniczne / 516

Shrnutí / 537
Summary / 541