Za darmo

ebook Sofia - upersonifikowana Mądrość Boża Zofia A. Brzozowska

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2015

Autorka opisuje wyobrażenia Sofii – upersonifikowanej Mądrości Bożej, charakterystyczne dla kultury duchowej wschodniego chrześcijaństwa, zwłaszcza zaś Bizancjum i obszaru Slavia Orthodoxa. Stara się znaleźć odpowiedź na pytanie, kim, zdaniem średniowiecznych twórców bizantyńskich i słowiańskich, była Mądrość Boża, ukazywana w żeńskiej postaci: czy mamy w jej przypadku do czynienia z symbolicznym przedstawieniem Boga (Chrystusa – Logosu lub Ducha Świętego) czy też z wyobrażeniem o drugiej, kobiecej naturze Stwórcy? Ukazuje miejsce, zajmowane przez Sofię w kulturze obszaru Slavia Orthodoxa. Analizie poddaje zatem wybrane zabytki średniowiecznego piśmiennictwa południowo- i wschodniosłowiańskiego: teksty, w których Mądrość Boża została utożsamiona z Chrystusem, skojarzona z Bogurodzicą lub też pojawia się jako byt autonomiczny, posiadający jednoznacznie kobiecą tożsamość. Ponadto porównuje ze sobą wielu przykładów ikonograficznych wyobrażeń upersonifikowanej Mądrości Bożej, pojawiających się na ikonach, miniaturach zdobiących rękopisy, mozaikach i malowidłach naściennych. Książka może spowodować lub utwierdzić w wierze wszystkich wątpiących.

Spis treści ebooka Sofia - upersonifikowana Mądrość Boża

Wstęp 12

ROZDZIAŁ I. Wyobrażenia o Mądrości Bożej w chrześcijaństwie wschodnim 30
1. Chrystus – Wcielone Słowo Boże jako Sofia w tradycji bizantyńskiej 33
1.1. Chrystus – Mądrość Boża w pismach Ojców Kościoła 37
1.2. Wątki sofijne w hymnografii bizantyńskiej 54
1.3. Wcielone Słowo czy niestworzona energia? Między chrystologią a sofiologią palamizmu 60
1.4. Komu tak naprawdę dedykowano w Bizancjum kościoły Hagia Sofia? 66
1.5. Chrystus – Mądrość Boża w ikonografii Kościoła wschodniego 82
2. Duch Święty jako Sofia w tradycji bizantyńskiej 98

ROZDZIAŁ II. Źródła żeńskiej personifikacji Sofii w duchowości bizantyńsko- prawosławnej 104
1. Upersonifikowana Mądrość Boża w Starym Testamencie 104
1.1. Księga Przysłów 107
1.2. Księga Hioba 119
1.3. Mądrość Syracha 120
1.4. Księga Mądrości [Salomona] 129
2. Maryjny wymiar Sofii w kulturze wschodniego chrześcijaństwa 145
2.1. Bogurodzica jako „dom Mądrości” w duchowości bizantyńskiej 145
2.2. Maryjno-eklezjastyczny wymiar Sofii na obszarze Slavia Orthodoxa 152
2.2.1. Świątynie Hagia Sofia w źródłach proweniencji słowiańskiej 157
2.2.2. Bogurodzica jako „dom Sofii” w słowiańskim malarstwie ikonowym 173

ROZDZIAŁ III. Chrześcijańska muza – Sofia jako inspiratorka świętych w ikonografii Kościoła wschodniego 182
1. Przedstawienia Sofii jako muzy w sztuce bizantyńskiej (VI–XIII w.) 185
2. Personifikacja Mądrości Bożej w sfragistyce bizantyńskiej (VI–XI w.) 205
3. Sofia – muza w sztuce okresu „renesansu Paleologów” na Bałkanach 209
4. Wyobrażenia Sofii jako muzy w sztuce ruskiej (XIV–XVI w.) 238

ROZDZIAŁ IV. Uczta u Pani Mądrości (Prz 9, 1–6). Dzieje motywu w piśmiennictwie i sztuce obszaru Slavia Orthodoxa 260
1. Prz 9, 1–6 w piśmiennictwie staro-cerkiewno-słowiańskim 272
2. Motyw „uczty Mądrości” w sztuce obszaru Slavia Orthodoxa 297

ROZDZIAŁ V. Sofia – upersonifikowana Mądrość Boża w kulturze Nowogrodu Wielkiego (XIII–XVI w.) 330
1. Republika Świętej Sofii. Mądrość Boża w ideologii politycznej Nowogrodu Wielkiego (XIII–XV w.) 331
2. Caryca Sofia Przemądra. Wyobrażenie o upostaciowionej Mądrości Bożej a folklor północnoruski 352
3. Tronująca Sofia na ikonach nowogrodzkich – geneza i rozwój motywu 356
4. Kontrowersje wokół ikon Sofii w świetle źródeł ruskich z XV–XVI w. 379

Zakończenie 390
Wykaz skrótów 396
Bibliografia 400
Źródła 400
Opracowania 416
Summary 450
Резюме 454
Indeks osób 458
Indeks nazw geograficznych i etnicznych 470
Ilustracje 476