ebook Świadomość międzykulturowa Hanna Schreiber

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2013

Autorka wieloaspektowo scharakteryzowała kształtowanie się świadomości międzykulturowej oraz formy i metody jej urzeczywistniania w ramach wielonarodowych kontyngentów wojskowych. Kluczowe jest odniesienie się do ocen wpływu uwzględnienia czynnika kulturowego na efektywność operacji prowadzonych przez międzynarodowe siły wojskowe. Autorka skupiła uwagę na perspektywie antropologicznej i wojskowej.

Używając metafory, można powiedzieć, że w latach 90. XX wieku doszło do otwarcia puszki Pandory z kulturą. Konsekwencje tej zmiany będą prawdopodobnie odczuwalne przez całą pierwszą połowę XXI wieku. W odniesieniu do wielonarodowych operacji wojskowych słynne, wręcz banalne już dzisiaj zdanie-hasło, używane na określenie przewagi partyzantki talibskiej: "Wy macie zegarki, my mamy czas" ─ ukazuje z całą siłą zmniejszające się znaczenie przewagi technologicznej (zegarek) nad kwestiami niematerialnymi (czas).

W takiej sytuacji zasadniczą rolę odgrywa właśnie czynnik kulturowy, przesądzający o konieczności "dozbrojenia" żołnierzy w świadomość kulturową i międzykulturową. Narzędzie to nie powinno być jednak celem samym w sobie (swoistą kulturową poprawnością, równie jałową jak polityczna poprawność), lecz środkiem do celu, jakim jest przywrócenie bezpieczeństwa i możliwości rozwoju ─ z poszanowaniem lokalnych norm kulturowych ─ w państwach naznaczonych wieloletnią przemocą, biedą i brakiem perspektyw dla ludności cywilnej.

Spis treści ebooka Świadomość międzykulturowa

Wykaz skrótów 9
Podziękowania 11
Wstęp 13
Rozdział I. „Zwrot kulturowy” w stosunkach międzynarodowych 25
Wprowadzenie 25
1. Pojęcie kultury 28
2. Zagadnienie kultury w teorii stosunków międzynarodowych 33
3. Wyzwania metodologiczne 37
4. Pojęcie „zwrotu kulturowego” 40
5. Pułapki „zwrotu kulturowego” 48
6. Konsekwencje „zwrotu kulturowego” 52
7. Polityzacja kultury 54
Podsumowanie 57
Rozdział II. „Zwrot kulturowy” we współczesnym wojsku 59
Wprowadzenie 59
1. Zagadnienie kultury w dotychczasowych badaniach nad bezpieczeństwem 61
1.1. Kultura strategiczna 62
1.2. Bezpieczeństwo kulturowe 66
2. „Zwrot kulturowy” we współczesnym wojsku 67
3. Rola kultury w wojnach przyszłości 71
4. Od „rewolucji w sprawach wojskowych” (Revolution in Military Affairs) do „rewolucji kulturalnej w sprawach wojskowych” (Cultural Revolution in Military Affairs)? 75
5. Przejawy „zwrotu kulturowego” 81
5.1. Znaczenie kultury dla wojska – brytyjska Joint Doctrine Note 84
6. „Militaryzacja kultury” 87
Podsumowanie 89
Rozdział III. Koncepcja świadomości międzykulturowej w operacjach wielonarodowych sił wojskowych 91
Wprowadzenie 91
1. Operacje wielonarodowych sił wojskowych 92
2. Wielonarodowy Eksperyment 6 - Multi-National Experiment 6 95
3. Kształtowanie się koncepcji świadomości międzykulturowej w operacjach wielonarodowych sił wojskowych 97
4. Definicja i kształt końcowy koncepcji świadomości międzykulturowej 109
5. Świadomość międzykulturowa a kompetencja i komunikacja (między)kulturowa 116
6. Świadomość międzykulturowa a stereotypy kulturowe i szok kulturowy 122
6.1. Polacy w Afganistanie 125
7. Edukacja (między)kulturowa 132
8. Operacjonalizacja kultury 140
Podsumowanie 142
Rozdział IV. Kultura organizacji wojska – u podstaw świadomości międzykulturowej wielonarodowych sił wojskowych 143
Wprowadzenie 143
1. Wielokulturowość w wielonarodowych siłach wojskowych 145
2. Kultura wojska jako kultura organizacji 152
3. Kultura organizacyjna NATO 155
4. Narodowa kultura wojskowa 161
4.1. Kultura organizacyjna Wojska Polskiego 163
5. Wielokulturowe armie „narodowe” 166
6. Kultura organizacyjna wojska a kultura organizacji cywilnych 171
7. Kulturowe warunki i czynniki integrujące formacje wielonarodowe 178
8. Bariery międzykulturowe a problem efektywności operacji prowadzonych przez wielonarodowe siły wojskowe 181
8.1. Operacja „Przywrócić Nadzieję” (Restore Hope) w Somalii 189
Podsumowanie 196
Rozdział V. Między militaryzacją antropologii a antropologią „przeciw-przeciwpartyzancką” – zdobywanie wiedzy o kulturze przez państwo i wojsko 199
Wprowadzenie 199
1. Narodziny antropologii i kolonialne wykorzystywanie wiedzy o kulturze 201
2. Antropologowie w służbie państwa w czasie II wojny światowej – casus Japonii 206
3. Powojenna antropologia zaangażowana – casus Wietnamu 216
4. Projekt Camelot i „tajski skandal” 227
5. Militaryzacja antropologii w XXI wieku 229
5.1. Human Terrain System 232
6. Antropologiczna „doktryna przeciw-przeciwpartyzancka” 239
7. „Arabski umysł” i Abu Ghraib 244
8. Dylematy antropologii 247
Podsumowanie 250
Rozdział VI. Antropologizacja wojska i działań wojskowych 252
Wprowadzenie 252
1. Świadomość międzykulturowa – konieczność i trudności stosowania w działaniach wojskowych 254
2. „Zdobyć serca i umysły” – u źródeł koncepcji świadomości międzykulturowej 257
2.1. Działania przeciwpartyzanckie w Malezji 260
3. Świadomość międzykulturowa jako narzędzie i warunek „zdobywania serc i umysłów” w operacjach przeciwpartyzanckich 263
4. Doktryny przeciwpartyzanckie i ich realizacja w Iraku i Afganistanie 267
5. CIA – w stronę Cultural Intelligence Agency? 279
6. Antropologizacja wojska czy antropologowie w wojsku? 283
7. Pułapki świadomości międzykulturowej 286
Podsumowanie 288
Uwagi końcowe 291
Aneks 301
1. Thomas E. Lawrence, 27 Articles (27 Artykułów), 1917_301
2. Franz Boas, Scientists as Spies (Naukowcy jako szpiedzy), 1919_308
3. David Kilcullen, Twenty-Eight Articles: Fundamentals of Company-Level Counter- insurgency (Dwadzieścia osiem punktów: podstawy działań przeciwpartyzanckich na poziomie kompanii) – streszczenie, 2006 309
4. Generał David Petraeus, 14 Observations from Iraq (14 spostrzeżeń z Iraku), 2006_317
5. The Network of Concerned Anthropologists, Pledge of Non-Participation in Counter- insurgency (Deklaracja odmowy udziału w działaniach przeciwpartyzanckich), 2009 318
6. Joint Doctrine Note 1/09, The Significance of Culture to the Military, Cultural Analysis Template (Formularz analizy kulturowej przygotowany na potrzeby brytyjskich Sił Zbrojnych), 2009 319
Bibliografia 321
Indeks osób 345
Wykaz tabel, rysunków i wykresów 355
Summary 357