Za darmo

ebook Systemowe uwarunkowania planowania przestrzennego jako instrumentu osiągania sustensywnego rozwoju Dominik Drzazga

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2018

W polskiej literaturze naukowej brakuje kompleksowych opracowań poświęconych teoretycznym zagadnieniom planowania przestrzennego – przeważają prace poświęcone aspektom formalnoprawnym bądź z zakresu urbanistyki. Prezentowana książka w pewnym stopniu wypełnia tę lukę, ujmując problematykę planowania przestrzennego w aspekcie współczesnego paradygmatu rozwoju sustensywnego. W monografii podjęto problematykę planowania w kilku ujęciach: teoretycznym – pokazując jego osadzenie w teoriach ekonomicznych opisujących takie zjawiska, jak: efekty zewnętrzne, dobra publiczne, renta gruntowa, teoria praw własności i teoria wyboru publicznego, konceptualnym – charakteryzując system planowania przestrzennego przez pryzmat jego celów, zasad, pożądanych cech i instrumentów, praktycznym – dokonując oceny skuteczności systemu planowania przestrzennego w Polsce w świetle paradygmatu rozwoju sustensywnego. Publikacja kończy się zestawieniem rekomendacji adresowanych do podmiotów planowania, wskazujących pożądane kierunki zmian systemowych.
Ze względu na zainteresowania autora, w szczególny sposób został zaakcentowany wątek przydatności planowania przestrzennego w ochronie przyrodniczych i krajobrazowych walorów przestrzeni. Zagadnienie to stanowi współcześnie jeden z najistotniejszych problemów wiążących się z użytkowaniem przestrzeni przez człowieka.

Spis treści ebooka Systemowe uwarunkowania planowania przestrzennego jako instrumentu osiągania sustensywnego rozwoju

Wykaz skrótów stosowanych w pracy 9

Wstęp 11

1. Problemy planowania zagospodarowania przestrzennego w ujęciu teorii ekonomicznych 23
1.1. Wprowadzenie 23
1.2. Planowanie przestrzenne wobec ułomności mechanizmu rynkowego 24
1.2.1. Ograniczoność zasobów przestrzeni 25
1.2.2. Przestrzeń jako dobro publiczne i dobro wolne (dobra wspólne) 28
1.2.3. Efekty zewnętrzne w gospodarowaniu przestrzenią 35
1.3. Pozaekonomiczne przesłanki planowania przestrzennego 38
1.3.1. Koordynacja rozwoju miast jako złożonych systemów osadniczych 39
1.3.2. Kształtowanie systemu wartości społecznych w procesie zagospodarowywania przestrzeni 40
1.4. Ekonomiczne aspekty ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych
przestrzeni 41
1.5. Ułomności instytucjonalne w planowaniu zagospodarowania przestrzennego 47
1.6. Prawa własności w gospodarowaniu przestrzenią 55
1.7. Planowanie przestrzenne w ujęciu prakseologicznym i regulacyjnym 61
1.8. Podsumowanie 68

2. Gospodarowanie przestrzenią w kontekście paradygmatu rozwoju sustensywnego 71
2.1. Wprowadzenie 71
2.2. Koncepcja rozwoju sustensywnego jako współczesnego paradygmatu rozwoju 71
2.3. Konceptualizacja rozwoju sustensywnego i uwagi dotyczące jego wdrażania 82
2.4. Konceptualizacja sustensywnego rozwoju w wymiarze przestrzennym i w ujęciu
terytorialnym 87
2.4.1. Przestrzeń, terytorium i kapitał terytorialny 87
2.4.2. Gospodarowanie przestrzenią w ujęciu dynamicznej teorii zasobów (ujęcie zasobowe gospodarki przestrzennej) 92
2.4.3. Ochrona unikalnych walorów przestrzennych (ujęcie konserwatorskie gospodarki przestrzennej) 95
2.5. Ład przestrzenny jako cel gospodarowania przestrzenią 96
2.5.1. Istota ładu przestrzennego – przestrzenna integracja ładów cząstkowych w koncepcji sustensywnego rozwoju 105
2.5.2. Ład zagospodarowania w różnych skalach przestrzennych 110
2.5.3. Wskaźniki ładu przestrzennego (trwałego, zrównoważonego rozwoju przestrzennego) 115
2.5.3.1. Wskaźniki ładu przestrzennego w systemie statystyki publicznej w Polsce 116
2.5.3.2. Propozycja zbioru wskaźników ładu przestrzennego 119

3. Teoretyczno-konceptualne podstawy planowania przestrzennego 127
3.1. Wprowadzenie 127
3.2. Uwagi ogólne dotyczące kształtowania się teorii i praktyki planowania 127
3.3. Polityka przestrzenna 129
3.3.1. Polityka przestrzenna i jej cele w relacji do ogólnej polityki rozwoju i innych polityk publicznych 129
3.3.2. Uwagi dotyczące formułowania celów rozwoju w praktyce planowania strategicznego 144
3.3.3. Instrumenty polityki przestrzennej 145
3.3.4. Polityka przestrzenna i planowanie w procesie zarządzania rozwojem jednostek terytorialnych 151
3.4. Planowanie przestrzenne – przegląd definicji 154
3.5. Typologia planowania przestrzennego 162
3.6. Planowanie urbanistyczne a planowanie rozwoju – uwagi terminologiczne 171
3.7. Przegląd wybranych ujęć przedmiotowych planowania i zarys ich problematyki 176
3.7.1. Planowanie urbanistyczne 177
3.7.2. Planowanie rozwoju sieci osadniczej 178
3.7.3. Planowanie komunikacyjne 179
3.7.4. Planowanie w ochronie przyrody 181
3.7.5. Planowanie krajobrazowe 184
3.8. Funkcje planowania 185
3.9. Cechy planowania 188
3.10. Zasady planowania przestrzennego 194
3.11. Subsydiarność w planowaniu przestrzennym 196
3.12. Hierarchiczność w systemie planowania przestrzennego 199
3.13. Elastyczność w planowaniu zagospodarowania przestrzennego 206
3.14. Formy planowania oraz typy planów zagospodarowania przestrzennego 208
3.14.1. Formy i typy planowania 209
3.14.2. Typologia planów i innych instrumentów zagospodarowania przestrzennego 213
3.15. Techniki planistyczne 217
3.15.1. Proces planowania i struktura dokumentów planistycznych 217
3.15.2. Techniki do części analityczno-studialnej planu 220
3.15.2.1. Diagnozowanie zjawisk przestrzennych 220
3.15.2.2. Metody prognozowania zjawisk przestrzennych 223
3.15.2.3. Opracowania ekofizjograficzne 227
3.15.3. Techniki do części kierunkowej planu 229
3.15.3.1. Metody scenariuszowe w planowaniu 231
3.15.3.2. Strefowanie w planowaniu przestrzennym 233
3.15.3.3. Standardy zagospodarowania przestrzennego 248
3.15.3.4. Oceny oddziaływania terytorialnego (Territorial Impact Assessment) 258
3.15.3.5. Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko w planowaniu przestrzennym 262
3.15.3.6. Prognozowanie skutków finansowych i prawnych ustaleń planistycznych 268
3.15.3.7. Monitoring zagospodarowania przestrzennego i realizacji planów 270
3.16. Poziomy i obszary planowania przestrzennego oraz planowania rozwoju – konceptualizacja 276
3.16.1. Planowanie lokalne i miejscowe 277
3.16.2. Planowanie wielkoprzestrzenne 288
3.16.2.1. Planowanie regionalne 288
3.16.2.2. Planowanie krajowe (narodowe) 295
3.16.3. Planowanie ponadnarodowe 302
3.16.4. Planowanie transgraniczne 305
3.16.5. Planowanie w obszarach funkcjonalnych i problemowych 308
3.16.6. Planowanie na obszarach morskich 319
3.17. Rola aktów prawa materialnego w kształtowaniu zagospodarowania przestrzennego 323
3.18. Podsumowanie 325

4. Charakterystyka systemu planowania przestrzennego w Polsce 329
4.1. Wprowadzenie 329
4.2. Planowanie przestrzenne na tle organizacji systemu gospodarowania przestrzenią w Polsce 329
4.3. Charakterystyka systemu planowania przestrzennego obowiązującego w Polsce 332
4.3.1. Ogólne założenia i zasady systemu planowania przestrzennego w świetle uwarunkowań formalnych i ich ocena 334
4.3.2. Organizacja systemu planowania przestrzennego w Polsce w ujęciu administracyjnym 341
4.3.2.1. Planowanie lokalne (gminne) 343
4.3.2.2. Określanie warunków zabudowy i zagospodarowania terenów 363
4.3.2.3. Planowanie przestrzenne w obszarze metropolitalnym 374
4.3.2.4. Planowanie regionalne (wojewódzkie) 377
4.3.2.5. Planowanie krajowe 386
4.3.2.6. Obszary funkcjonalne w systemie planowania przestrzennego w Polsce 390
4.4. Powiązania systemowe w planowaniu zagospodarowania przestrzennego w Polsce w świetle przepisów formalno-prawnych 392

5. Ocena funkcjonowania systemu planowania przestrzennego w Polsce w kontekście paradygmatu sustensywnego rozwoju i rekomendacje 397
5.1. Wprowadzenie 397
5.2. Ułomności instytucjonalne systemu planowania przestrzennego w Polsce 398
5.2.1. Asystemowy charakter planowania przestrzennego 398
5.2.2. Ograniczenia w koordynacyjnej i regulacyjnej funkcji planowania wielkoprzestrzennego (regionalnego i krajowego) 403
5.2.3. Problemy planowania lokalnego 405
5.2.4. Problemy planowania na obszarach funkcjonalnych 410
5.2.5. Brak standardów zagospodarowania przestrzennego 419
5.2.6. Integracja planowania przestrzennego i społeczno-gospodarczego 420
5.2.7. Relacje między planami zagospodarowania przestrzennego a planami ochrony obszarów cennych przyrodniczo i krajobrazowo 421
5.2.8. Ograniczona instrumentalizacja planów zagospodarowania przestrzennego 427
5.2.9. Problemy organizacji publicznych służb planowania przestrzennego w Polsce 428
5.2.10. Ocena systemu planowania przestrzennego – podsumowanie 432
5.3. Rekomendacje w zakresie usprawnień systemu planowania przestrzennego w Polsce 433