ebook Szacowanie podstawy opodatkowania Agata Kłosińska

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2020

Przedmiotem monografii jest instytucja szacowania podstawy opodatkowania uregulowana w art. 23 Ordynacji podatkowej. Opracowanie zawiera analizę obowiązujących przepisów dotyczących procedury szacowania podstawy opodatkowania, w szczególności odnoszącą się do przesłanek oraz metod szacowania, a także pozycji strony postępowania prowadzonego w tym trybie, z uwzględnieniem orzecznictwa sądów administracyjnych, Sądu Najwyższego oraz Trybunału Konstytucyjnego.
W monografii przedstawiono także ewolucję regulacji prawnej szacowania podstawy opodatkowania, określono miejsce i funkcję tej instytucji w polskim prawie podatkowym oraz dokonano analizy obowiązujących przepisów w kontekście zasad i wartości konstytucyjnych. Polską regulację prawną przedstawiono na tle rozwiązań przyjętych w ustawodawstwach zagranicznych.

Spis treści ebooka Szacowanie podstawy opodatkowania

Wykaz najważniejszych skrótów 11

Wstęp 13

Rozdział I. Pojęcie i geneza szacowania podstawy opodatkowania 17
1. Uwagi ogólne 17
2. Pojęcia szacowania i szacunku w znaczeniu słownikowym 17
3. Rola i cel instytucji szacowania podstawy opodatkowania 18
4. Ewolucja uregulowań szacowania podstawy opodatkowania w polskim prawie podatkowym 20
4.1. Szacowanie podstawy opodatkowania w okresie międzywojennym 20
4.2. Szacowanie podstawy opodatkowania w dekrecie z dnia 16 maja 1946 r. o postępowaniu podatkowym 23
4.3. Szacowanie podstawy opodatkowania w ustawie o zobowiązaniach podatkowych z dnia 19 grudnia 1980 r. 25
4.4. Szacowanie podstawy opodatkowania w Ordynacji podatkowej z 1997 r. 27
5. Instytucja szacowania podstawy opodatkowania w aktualnym stanie prawnym 31
6. Szacowanie podstawy opodatkowania w projekcie Ordynacji podatkowej Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego 32
7. Podsumowanie 33

Rozdział II. Miejsce instytucji szacowania podstawy opodatkowania w polskim systemie prawa podatkowego 37
1. Uwagi ogólne 37
2. Szacowanie podstawy opodatkowania a inne instytucje prawa podatkowego, w których występują elementy szacowania 37
2.1. Określanie wartości budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej na gruncie podatku od nieruchomości 38
2.2. Określanie wartości rynkowej nabytych rzeczy i praw majątkowych na gruncie podatku od spadków i darowizn 40
2.3. Określanie wartości rynkowej przedmiotu czynności cywilnoprawnych na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych 41
2.4. Ustalanie wartości sprzedaży opodatkowanej na gruncie podatku od towarów i usług 42
2.5. Szacowanie podstawy opodatkowania na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych 44
2.5.1. Szacowanie dochodu na podstawie art. 24b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych 44
2.5.2. Ustalanie dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej 44
2.5.3. Szacowanie dochodów w przypadku transakcji między podmiotami powiązanymi 45
2.5.4. Ustalanie wartości pieniężnej świadczeń w naturze i świadczeń nieodpłatnych 47
2.5.5. Ustalanie wartości rynkowej rzeczy lub praw majątkowych 47
2.6. Szacowanie podstawy opodatkowania na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych 48
3. Miejsce szacowania podstawy opodatkowania w systemie powstawania i wymiaru zobowiązań podatkowych w Polsce 49
3.1. Szacowanie podstawy opodatkowania jako reakcja na wadliwy samowymiar zobowiązania podatkowego 49
3.2. Szacowanie podstawy opodatkowania a opodatkowanie dochodów nieujawnionych 53
4. Podsumowanie 55

Rozdział III. Instytucja szacowania podstawy opodatkowania a zasady i wartości konstytucyjne 57
1. Uwagi ogólne 57
2. Zasady i wartości konstytucyjne na gruncie instytucji szacowania podstawy opodatkowania 57
3. Szacowanie podstawy opodatkowania a zasada powszechności opodatkowania 58
4. Szacowanie podstawy opodatkowania a zasada równości opodatkowania 60
5. Szacowanie podstawy opodatkowania a ochrona prawa własności podatnika 62
6. Szacowanie podstawy opodatkowania a normy wynikające z art. 217 Konstytucji RP 65
7. Standardy, jakim powinny odpowiadać przepisy o szacowaniu podstawy opodatkowania w świetle Konstytucji RP 66
8. Podsumowanie 69

Rozdział IV. Szacowanie podstawy opodatkowania w ujęciu prawno-porównawczym 73
1. Uwagi ogólne 73
2. Szacowanie podstawy opodatkowania w systemie podatkowym Włoch 73
2.1. Miejsce procedur szacunkowych we włoskim systemie procedur wymiarowych 73
2.2. Poszczególne metody wymiarowe 74
2.2.1. Korekta samowymiaru decyzją podatkową przez ustalanie rzeczywistego dochodu z poszczególnych źródeł (accertamento analitico) 75
2.2.2. Metoda wymiaru szacunkowego w oparciu o wskaźniki świadczące o wysokości osiągniętego dochodu (accertamento sintetico) 76
2.2.3. Metoda szacowania dochodu na podstawie danych spoza ksiąg podatkowych (accertamento induttivo) 77
2.2.4. Metoda oparta na analizie sektora danej branży (accertamento analitico-induttivo) 77
3. Szacowanie podstawy opodatkowania w systemie podatkowym Francji 78
3.1. Opodatkowanie z urzędu (taxation d’office) i oszacowanie z urzędu (l’evaluation d’office) 79
3.1.1. Regulacja prawna 79
3.1.2. Procedury wymiaru z urzędu w systemie francuskich procedur wymiaru zobowiązania podatkowego 79
3.1.3. Przesłanki opodatkowania z urzędu (taxation d’office) 80
3.1.4. Przesłanki oszacowania z urzędu (l’evaluation d’office) 81
3.1.5. Metody wymiaru 81
3.2. Oszacowanie za zgodą podatnika – forfait 82
3.2.1. Metoda szacowania standardowego dochodu podatnika 82
3.2.2. Metoda ustalania przeciętnego dochodu w danej branży 83
3.2.3. Oszacowanie rzeczywistego dochodu 83
4. Szacowanie podstawy opodatkowania w systemie podatkowym Niemiec 83
4.1. Regulacja prawna i zakres stosowania instytucji szacowania w niemieckim systemie prawnym 83
4.2. Przesłanki szacowania podstawy opodatkowania 84
4.3. Metody szacowania podstawy opodatkowania 85
5. Podsumowanie 86

Rozdział V. Charakter prawny instytucji szacowania podstawy opodatkowania 89
1. Uwagi ogólne 89
2. Charakter materialno-proceduralny 89
3. Charakter obligatoryjny 91
4. Charakter wyjątkowy 92
5. Charakter niesamoistny 93
6. Charakter neutralny 94
7. Podsumowanie 96

Rozdział VI. Przesłanki szacowania podstawy opodatkowania 99
1. Uwagi ogólne 99
2. Przesłanki szacowania podstawy opodatkowania na gruncie obowiązującej regulacji prawnej 100
3. Pozytywne przesłanki szacowania podstawy opodatkowania 103
3.1. Brak ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do określenia podstawy opodatkowania 103
3.1.1. Księgi rachunkowe 104
3.1.2. Podatkowa księga przychodów i rozchodów 106
3.1.3. Ewidencje i rejestry 106
3.1.4. Inne dane niezbędne do określenia podstawy opodatkowania 107
3.2. Dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania 107
3.2.1. Szczególna moc dowodowa ksiąg podatkowych 108
3.3. Naruszenie warunków uprawniających do zryczałtowanej formy opodatkowania 112
3.3.1. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych 113
3.3.2. Karta podatkowa 114
4. Przesłanki negatywne szacowania 116
5. Przyczyna braku danych do ustalenia podstawy opodatkowania na zasadach ogólnych a szacowanie podstawy opodatkowania 121
6. Podsumowanie 122

Rozdział VII. Metody szacowania podstawy opodatkowania 125
1. Uwagi ogólne 125
2. Regulacja prawna w zakresie metod szacowania podstawy opodatkowania 125
3. Pojęcie metody szacowania – analiza i ocena poglądów doktryny i orzecznictwa 126
4. Szacunkowe wielkości odniesienia w ramach metod szacowania 129
5. Zastosowanie metody szacowania 130
6. Metody szacowania podstawy opodatkowania określone ustawowo 132
6.1. Metoda porównawcza wewnętrzna 132
6.2. Metoda porównawcza zewnętrzna 134
6.3. Metoda remanentowa 136
6.4. Metoda produkcyjna 137
6.5. Metoda kosztowa 139
6.6. Metoda udziału dochodu w obrocie 140
7. Metody szacowania nieokreślone wprost w ustawie 141
8. Dyrektywy wyboru metody szacowania podstawy opodatkowania 144
9. Podsumowanie 147

Rozdział VIII. Pozycja podatnika w postępowaniu w sprawie szacowania podstawy opodatkowania 151
1. Uwagi ogólne 151
2. Przyczyny osłabienia pozycji podatnika w postępowaniu szacunkowym w stosunku do postępowania na zasadach ogólnych 151
3. Znaczenie zasad ogólnych postępowania podatkowego przy zastosowaniu instytucji szacowania podstawy opodatkowania 153
3.1. Realizacja zasady legalizmu w postępowaniu szacunkowym 153
3.2. Zasada prawdy materialnej w postępowaniu szacunkowym 155
3.3. Zasada przekonywania w postępowaniu szacunkowym 157
3.4. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu szacunkowym 160
4. Dążenie do określenia podstawy opodatkowania zbliżonej do rzeczywistej jako podstawowa dyrektywa wymiaru szacunkowego 161
5. Ocena instytucji szacowania pod kątem występowania w jej ramach elementów uznania administracyjnego 164
6. Pozycja podatnika w ramach procedury szacowania podstawy opodatkowania na gruncie projektu Ordynacji podatkowej Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego 168
7. Podsumowanie 170

Zakończenie 173

Bibliografia 177

Wykaz orzecznictwa 183

Wykaz aktów prawnych 189