-23%

ebook Upośledzanie dzieci i młodzieży z głębszą niepełnosprawnością intelektualną w środowisku edukacyjnym (od oporu do emancypacj... Beata Gumienny

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego

Rok wydania: 2021

Problematyka poruszana w monografii odnosi się do zjawiska upośledzania dzieci i młodzieży z umiarkowaną i znaczną niepełnosprawnością intelektualną zarówno w środowisku integracyjnym, inkluzyjnym, jak i specjalnym. Środowisko edukacyjne należy do znaczących systemów społeczno-kulturowych, istotnych aren międzyludzkich interakcji wywierających wpływ na tożsamość osób z niepełnosprawnością. Opierając się na wywiadach przeprowadzonych z rodzicami osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną opracowałam konstruktywistyczno-interpretacyjną teorię ugruntowaną ulokowaną w paradygmacie krytyczno-emancypacyjnym. Początkowym celem podjętych badań jakościowych było poznanie przyczyn i uwarunkowań determinujących przenoszenie dzieci/uczniów z placówek integracyjnych, inkluzyjnych i specjalnych do ośrodków rehabilitacyjno-edukacyjno-wychowawczych (placówka specjalna), co w literaturze metodologicznej określane jest jako punkt uczulający. Zdefiniowany punkt uczulający pozwolił nakreślić pole empiryczne, dotrzeć do danych i sformułować problemy i pytania badawcze. Zatem koncepcja prezentowanych badań umożliwia poznanie przyczyn zmiany środowiska edukacyjnego, a w szczególności ukazanie mechanizmów i determinantów procesu upośledzania osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną (procesu centralnego), który jest zakotwiczony pod powierzchnią deklaracji, pozorowania i działań na rzecz „dobra dziecka”.
Upośledzanie jest wytworem, a zarazem konsekwencją zastosowania wielu mechanizmów społecznych, w tym deprywacyjnych, spychających naznaczoną lub/i piętnowaną osobę na obszar demarkacji i marginalizacji. Determinantem interpretowanego procesu jest wielowymiarowa władza-wiedza, jak również dyskurs wpływający na doświadczenia osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodziców. Jednym z kryteriów władzy są formy dominacji wyzwalające opór dzieci/młodzieży wobec doświadczanego ucisku. Ponadto upośledzanie uwarunkowane jest wielorakimi barierami, które wypaczają rozwój i tożsamość osób z niepełnosprawnością intelektualną, to ograniczanie możliwości, zarówno w aspekcie indywidualnym, jak i społeczno-kulturowym. Istotnym wyznacznikiem tego procesu jest opresyjny, piętnujący i dyskryminujący dyskurs pedagogów oraz pracowników instytucji oświatowych, ich postawy, nastawienia, stereotypy, dysfunkcyjne relacje oraz etykietowanie i medykalizowanie (w tym psychiatryzowanie).

Spis treści ebooka Upośledzanie dzieci i młodzieży z głębszą niepełnosprawnością intelektualną w środowisku edukacyjnym (od oporu do emancypacj...

Podziękowania 7
Wprowadzenie 9
Rozdział I. Konteksty i obszary oporu. Wokół emancypacji i postrzegania świata osób z niepełno-sprawnością intelektualną 19
1.1. Opór jako fenomen interdyscyplinarny 19
1.2. Opór w pedagogicznej refleksji emancypacyjnej 32
1.2.1. Opór w edukacji 39
1.2.2. Czynne i bierne formy oporu 43
1.2.3. Typologizacja oporu 46
1.2.4. Ambiwalencja jako kategoria oporu 50
1.3. Opór jako wątek zaniedbany w pedagogice specjalnej 52
1.4. Próba identyfikacji zjawiska oporu na podstawie przeglądu badań 56
1.5. Okoliczności zmiany szkoły przez uczniów z niepełnosprawnością intelektualną 65
Rozdział II. Psychospołeczne aspekty funkcjonalne osób z głębszą niepełnosprawnością intelektu-alną. Kontekst globalny i edukacyjny 73
2.1. Sytuacja osób z niepełnosprawnością intelektualną – koncepcje, kryteria, per-spektywy 73
2.2. Edukacja jako przestrzeń istnienia społecznego osób z głębszą niepełnosprawno-ścią intelektualną – refleksja historyczna 79
2.3. Edukacyjne drogi uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną 99
Rozdział III. Założenia metodologiczne badań własnych 110
3.1. Problematyka badań i określenie paradygmatu i strategii badawczych 110
3.2. Badania jakościowe i metodologia konstruktywistycznej teorii ugruntowanej 117
3.3. Grupa badawcza 127
Rozdział IV. Doświadczanie wczesnej edukacji w inkluzji i integracji 131
4.1. Kreowanie nadziei na przydatną tożsamość. Terytorium szansy? 133
4.2. Działania deprywacyjne (Odstawianie na boczny tor) 139
4.2.1. Osamotnienie (Strefa poduszki i przechowalni. Pomieszane dzieci. Izolacja w integracji) 145
4.2.2. Działania demarkacyjne (Inkluzja na marginesie) 151
4.2.3. Zindywidualizowana pseudoedukacja (Nieodczytanie potrzeb dziecka) 157
4.2.4. Cenzurowanie dzieci z orzeczeniami 161
4.3. Nieodkodowanie dziecięcej komunikacji (Ten, który nie mówi jest głupi) 164
4.3.1. Opór jako forma komunikacji 167
4.3.2. Bierne stawianie oporu przez dzieci (Bycie obok. Deprywacja edukacyjna. Ambiwalencja sytuacyjna) 170
4.3.3. Czynne stawianie oporu (Upośledzanie tożsamości – psychiatryzowanie) 175
4.4. Pozorowanie działań i współpracy z rodzicami (Relacje międzydrzwiowe) 181
4.5. Emancypacyjny punkt zwrotny 186
4.6. Odblokowanie Innego (Ku podmiotowości i ochronie zasobów) 192
Rozdział V. Doświadczanie specjalnej edukacji 198
5.1. Prawdziwe staranie się 198
5.2. Identyfikowanie problemów (Rezerwat dla Innych. Nieczekanie na poniedziałek i wrzesień) 201
5.2.1. (Nie)specjalne nauczanie w niby szkole (Nuda. Pozamykani w klasie ucz-niowie) 205
5.2.2. Karanie nudną świetlicą 213
5.2.3. Deprywacja i infantylizowanie 217
5.2.4. Piętnowanie Innych spośród Innych 225
5.3. Niekłamana komunikacja 233
5.3.1. Bierne opieranie się 237
5.3.2. Czynne opieranie się jako akt niezgody uczniowskiej 241
5.4. Pseudopedagogiczne reagowanie (Ku wyuczonej marginalizacji) 246
5.4.1. Obwinianie rodziców 254
5.4.2. Usypianie dewianta. Psychiatryzowanie 259
5.4.3. Pozorowanie indywidualnego wsparcia 264
5.5. Decyzja o zmianie placówki. Interakcyjna tożsamość 271
5.6. Nie(wypuszczanie) subwencji oświatowej 277
5.7. Szczęśliwe i normalne życie. Taki sam a jednak nowy Człowiek 280
Zakończenie 290
Bibliografia 308
Streszczenie 325
Summary 326