ebook Uroczystości, stroje i insygnia w ceremoniale Uniwersytetu Warszawskiego 1816–1939 Adam Tyszkiewicz

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2024

Książka jest poświęcona zwyczajom Uniwersytetu Warszawskiego od momentu jego utworzenia w 1816 r. aż po wiek XX. To pierwsza tego typu monografia dotycząca uczelnianych uroczystości oraz ceremonialnych rekwizytów UW. Autor ukazuje rolę, jaką obrzędowość akademicka odgrywała w wielu sferach funkcjonowania uniwersytetu. Swój wywód uzupełnia reprodukcjami archiwalnych zdjęć i dokumentów oraz licznymi kolorowymi ilustracjami przybliżającymi bogaty świat ceremoniału uniwersyteckiego. Punktem wyjścia do rozważań autora były tradycje europejskich ośrodków naukowych, m.in. Bolonii, Paryża, Londynu i Berlina, oraz najstarszych polskich uczelni w Krakowie, Wilnie i we Lwowie.

CEREMONIAŁ to bardzo ważny obszar funkcjonowania uczelni, nierozerwalnie związany z jej dziejami i rozwojem. Mimo że historia liczącego sobie jedynie nieco ponad 200 lat Uniwersytetu Warszawskiego pełna była trudnych chwil, a ciągłość jego działania nieraz była wystawiana na próbę, społeczności akademickiej udało się stworzyć piękne i ważne zwyczaje, które przetrwały do dziś. Autor kreśli szerszy kontekst tych procesów, ukazując warszawskie obyczaje uniwersyteckie na tle obrzędowości uczelni w Bolonii, Paryżu, Berlinie, Krakowie czy Wilnie. Czytelnicy dowiedzą się, jakie były okoliczności projektowania najstarszych tóg dla warszawskiej Alma Mater i jak wyglądały insygnia w okresie międzywojennym, a także poznają dekorację i wyposażenie przedwojennej głównej auli w Pałacu Kazimierzowskim, w której odbywały się inauguracje roku akademickiego, promocje doktorów honoris causa oraz wystąpienia znamienitych gości. Przekonają się też, że pewne elementy i rekwizyty związane obrzędowością uczelnianą na jakiś czas zanikały lub przyjmowały obcy kulturowo charakter. Zawsze jednak później powracały, w formie i znaczeniu nawiązujących do dawnych tradycji, by błyszczeć z jeszcze większą mocą w scenerii uniwersyteckiej.

******

Celebrations, Costumes and Insignia in the Ceremonial of the University of Warsaw 1816–1939

The book is devoted to the customs of the University of Warsaw from its establishment in 1816 until the 20th century. It is the first monograph of this type concerning celebrations and ceremonial paraphernalia of the University. The author shows the role that academic rites played in many spheres of functioning of the University. He supplements his work with reproductions of archival photographs and documents, and numerous colour illustrations presenting the rich world of the university ceremonial. The starting point for the author’s considerations were the traditions of European research centres, such as Bologna, Paris, London and Berlin, as well as the oldest Polish universities in Cracow, Vilnius and Lviv.

Spis treści ebooka Uroczystości, stroje i insygnia w ceremoniale Uniwersytetu Warszawskiego 1816–1939

Wstęp 7
Istota ceremoniału 9
Stan badań (literatura i źródła) 11
Cele i konstrukcja pracy 22

Rozdział I. Zwyczaje i symbole na europejskich
uniwersytetach od średniowiecza po pierwszą połowę XX wieku 29
Wybrane przykłady ceremoniałów w przestrzeniach
historycznych 31
Od Bolonii do Heidelbergu. Geneza ceremoniału
uczelnianego 46
Ceremoniał na Uniwersytecie Krakowskim 78
Ceremoniał na Uniwersytecie Wileńskim (od 1919 roku
Uniwersytet Stefana Batorego) 107
Ceremoniał na Uniwersytecie Lwowskim (od 1919 roku
Uniwersytet Jana Kazimierza) 126

Rozdział II. Ceremoniał na Królewskim Uniwersytecie
Warszawskim (1816–1831) 135
Ufundowanie i organizacja uczelni 137
Inauguracja Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego
140
Oficjalne stroje i oznaki uniwersyteckie: togi,
mundury i insygnia 147
Obrzędy i uroczystości z udziałem akademików 157
Przestrzeń ceremonialna uniwersytetu w czasach
Królestwa Kongresowego 179
Uniwersytecki obraz Antoniego Brodowskiego 184
Walka o przetrwanie. Zamknięcie uniwersytetu w
Warszawie 188

Rozdział III. Obrzędowość akademicka w Warszawie
w latach 1857–1915 195
Szansa na odrodzenie. Ceremoniał Cesarsko-Królewskiej
Akademii Medyko-Chirurgicznej oraz Szkoły Głównej 197
„Pod rosyjskim berłem” 220

Rozdział IV. Inauguracje roku akademickiego
na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1915–1938 231
Wskrzeszenie polskojęzycznego uniwersytetu w
Warszawie 15 listopada 1915 roku 233
Uroczyste otwarcia roku akademickiego do zakończenia
wojny polsko-bolszewickiej 249
Akt inwestytury w 1921 roku – nowy początek
stołecznego, akademickiego ceremoniału 256
Charakterystyka inauguracji roku akademickiego w
latach 1921–1938 260

Rozdział V. Inne uroczystości na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1915–1939 279
Uroczystości o charakterze akademicko-naukowym 281
Uroczystości pogrzebowe (nabożeństwa, pogrzeby,
akademie żałobne) 316
Uroczystości o charakterze patriotyczno-narodowym 329
Udział warszawskiej wszechnicy w jubileuszach innych
uczelni 348

Rozdział VI. Rekwizyty ceremonialne oraz przestrzeń galowa na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1915–1939 359
Insygnia Uniwersytetu Warszawskiego 361
Sztandar a flaga uniwersytecka 393
Strój ceremonialny 397
Przestrzeń ceremonialna 404

Rozdział VII. Interpretacje i kulisy ceremoniału stołecznej Alma Mater 445
Wzorce akademickie dla ceremoniału Uniwersytetu
Warszawskiego 447
Ramy organizacyjne obrzędowości stołecznej Alma Mater
451
Wpływ struktur państwowych na zwyczaje uczelniane 457
Ceremoniał akademicki jako odzwierciedlenie sytuacji
politycznej Polski 464
Wpływ wojska i Kościoła na ceremoniał akademicki 467
Powrót do dawnych tradycji w latach 1915–1939 470
Antyk w ceremoniale warszawskiej wszechnicy 473
Wybrane ślady po ceremoniale dworskim w tradycjach
akademickich Warszawy 475
Rola studentów w ceremoniale warszawskiej wszechnicy
480
Uroczystości uniwersyteckie w przestrzeni miejskiej
Warszawy 482
Ceremoniał Uniwersytetu Warszawskiego na tle tradycji
i zwyczajów innych polskich uczelni 485
Ceremoniał Uniwersytetu Warszawskiego na tle tradycji
i zwyczajów zagranicznych uczelni 490
Krytyka uczelnianych „zabawek” i „błyskotek” 493

Zakończenie 497
Aneks I 507
Aneks II 535
Summary 563
Zusammenfassung 567
Bibliografia 571
Spis ilustracji 603
Indeks osób 619