ebook Uzależnienie od alkoholu. Oblicza problemu Lidia Cierpiałkowska, Jan Chodkiewicz

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2020

Uzależnienie od alkoholu. Oblicza problemu jest opracowaniem prezentującym współczesną wiedzę na temat uzależnienia od alkoholu, pochodzącą z badań naukowych i obserwacji klinicznych. Wiedza naukowa jest bogato ilustrowana wypowiedziami pacjentów uczestniczących w różnych ośrodkach i programach terapeutycznych.

W książce Uzależnienie od alkoholu. Oblicza problemu Czytelnik znajdzie:

• Omówienie zjawiska normatywnego i nienormatywnego używania alkoholu oraz opis skutków biologicznych i psychospołecznych używania tej substancji.
• Prezentację najważniejszych badań nad uwarunkowaniami alkoholizmu oraz omówienie wybranych koncepcji wyjaśniających etiopatogenezę i patomechanizmy utrzymywania się zaburzenia używania alkoholu.
• Analizę postępowania diagnostycznego oraz metod pomiaru stosowanych w badaniach przesiewowych i klinicznych – szczególną wartością tej części jest prezentacja treści na przykładzie diagnozy pacjenta.
• Opis zjawisk, które mają istotne znaczenie dla przebiegu i obrazu klinicznego szkodliwego używania alkoholu, bywają impulsem do rozpoczęcia leczenia (zjawisko „punktu zwrotnego” albo „osiągnięcia dna”).
• Prezentację różnych koncepcji głodu alkoholowego oraz najbardziej aktualne wyniki badań nad jego istotą i znaczeniem w przebiegu leczenia.
• Omówienie najważniejszych modeli terapii krótko- i średnioterminowych szeroko stosowanych w leczeniu ambulatoryjnym i stacjonarnym alkoholików.
• Suplement dotyczący badań nad zmianami stylu picia, zwłaszcza ilością i częstością wypijanego alkoholu przez Polaków w pierwszych miesiącach pandemii COVID-19.

Alkohol jest najbardziej rozpowszechnioną na świecie, legalną substancją psychoaktywną, która nie tylko przynosi ludziom poczucie przyjemności i odprężenia, lecz także jest źródłem cierpienia dla pijących i ich najbliższych.
Mimo upływu lat i ogromnej zmiany w rozumieniu zjawiska szkodliwego picia i uzależnienia od alkoholu, nadal w różnych środowiskach można się spotkać z wieloma przesądami i stereotypami na ten temat. Uzależnienie od alkoholu, zwłaszcza potwierdzone diagnozą kliniczną, jest często powodem naznaczenia i odrzucenia społecznego. Choć powszechne jest już uznawanie uzależnienia jako choroby, nadal można zaobserwować traktowanie alkoholizmu jako grzech, przejaw słabej woli lub charakteru i oczekiwanie, że alkoholik „weźmie się w garść”. W wielu środowiskach obecna jest opinia, że alkoholicy to osoby z „marginesu społecznego”, odznaczający się jakąś biologiczną, wrodzoną „wadą”. Tymczasem wiedza pochodząca z badań naukowych pokazuje, że alkoholicy to mężczyźni i kobiety, w różnym wieku i o różnym stopniu wykształcenia, pochodzący z różnych środowisk, często z tzw. „dobrych rodzin”, którzy wymagają specjalistycznych, dostosowanych do ich potrzeb i gotowości do zmiany oddziaływań terapeutycznych.

Czytelnik uzyskuje dostęp do ogromniej wiedzy empirycznej prezentowanej w monografii w sposób jasny i wszechstronny, a równocześnie ma okazję uczestniczyć w dyskusji nad tą wiedzą, prowadzoną przez Autorów. Lektura monografii Uzależnienie od alkoholu. Oblicza problemu to znakomita okazja do zapoznania się z najnowszymi wynikami badań z wielu obszarów używania i nadużywania alkoholu.
Z recenzji prof. dr hab. Czesława Czabały

Spis treści ebooka Uzależnienie od alkoholu. Oblicza problemu

Wprowadzenie 9
Rozdział 15
Alkohol i jego wpływ na organizm i zachowanie człowieka 15
1.1. Alkohol i jego krótkotrwałe działanie 16
1.1.1. Efekty działania alkoholu a jego stężenie we krwi 20
1.1.2. Metabolizm alkoholu – proces wchłaniania, przemiany i wydalania 23
1.1.3. Pobudzająco-sedatywne działanie alkoholu 30
1.1.4. Czy wszyscy reagują podobnie na alkohol, czyli o reakcjach nietypowych 34
1.2. Długotrwałe działanie alkoholu na organizm 37
1.2.1. Fizyczne i somatyczne konsekwencje szkodliwego picia 38
1.2.2. Zdrowie psychiczne – zaburzenia neuropoznawcze i zespoły otępienne 43
1.2.3. Konsekwencje i koszty społeczne 49
Rozdział 2 51
Kiedy picie alkoholu przestaje być normalne 51
2.1. Wzorce picia – kryteria społeczne, ilościowe i prototypowe 52
2.2. Zaburzenia używania alkoholu w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych i zachowania 59
2.2.1. Szkodliwe i uzależnione picie – podejście kategorialne 62
2.2.2. Zaburzenia używania alkoholu – podejście dymensjonalno-kategorialne 69
2.2.3. Co to jest uzależnienie mieszane i krzyżowe? 73
2.3. Ryzyko uzależnienia od alkoholu i jego konsekwencje w okresie adolescencji i późnej dorosłości 74
2.3.1. Zaangażowanie adolescentów i młodych dorosłych w używanie alkoholu oraz jego konsekwencje 75
2.3.2. Wzorce używania alkoholu w późnej dorosłości 81
Rozdział 3 84
Jakie są biologiczne uwarunkowania zaburzenia używania alkoholu 84
3.1. Badania rodowodowe 86
3.1.1. Jak bardzo podobne są bliźnięta pod względem sposobów picia? 86
3.1.2. Badania na dziećmi adoptowanymi i studia rodzinne 87
3.1.3. Czy istnieje gen alkoholizmu? 89
3.2. Neuroadaptacyjne zmiany w mózgu pod wpływem intensywnego używania alkoholu 92
3.2.1. Neuroadaptacja układu nagrody 92
3.2.2. Co wyjaśniają koncepcje sensytyzacji i allostazy? 93
Rozdział 4 100
Co nauka wnosi do rozumienia przyczyn zaburzeń używania alkoholu 100
4.1. Jak bardzo jest złożony problem uwarunkowań zaburzeń używania alkoholu? 101
4.2. Co wnoszą do wiedzy o sposobach picia psychologia i socjologia? 103
4.2.1. Jak uczymy się różnych wzorców picia? 103
4.2.2. Czy to, co myślimy o sobie i świecie, warunkuje sposób picia? 111
4.2.3. Jakie cechy temperamentu/osobowości odgrywają znaczącą rolę? 117
4.3. Jakie ścieżki rozwoju szkodliwego picia odkryto dzięki badaniom w perspektywie cyklu życia? 130
4.3.1. Zaburzenia destrukcyjne i depresyjno-lękowe a szkodliwe picie alkoholu 132
4.3.2. Czy dorosłe dzieci z rodzin alkoholowych i niealkoholowych piją alkohol z innych przyczyn? 138
Rozdział 5 154
Typologie, czyli o różnicach między osobami uzależnionymi od alkoholu 154
5.1. Różnice indywidualne 154
5.2. Przyczyny i objawy uzależnienia – znaczenie czynników biologicznych i środowiskowych 160
5.2.1. Typologie oparte na różnicach w obrazie klinicznym i przyczynach uzależnienia 161
5.2.2. Dwa czy więcej typów zaburzeń używania alkoholu? 165
5.3. Typologie alkoholików pierwotnych i wtórnych w kontekście efektów leczenia 167
5.3.1. Typologie oparte na różnicach w genezie zaburzenia i skuteczności farmakoterapii i psychoterapii 168
5.3.2. Cztery czy pięć typów zaburzeń używania alkoholu? 172
5.4. Obraz kliniczny – alkoholicy wysoko- i niskofunkcjonujący 174
Rozdział 6 177
Diagnoza i autodiagnoza szkodliwego używania i uzależnienia od alkoholu 177
6.1. Typy i poziomy diagnozy zaburzeń używania substancji psychoaktywnych 178
6.1.1. Diagnoza różnicowa zaburzeń używania alkoholu i zaburzeń współwystępujących 182
6.1.2. Diagnoza strukturalno-funkcjonalna dla celów terapeutycznych 190
6.1.3. Diagnozowanie w procesie terapii i oceny jej skuteczności 198
6.2. Jakość diagnozy zaburzeń używania alkoholu a kompetencje diagnozującego 201
6.3. Jakie narzędzia najczęściej wykorzystuje się w badaniach przesiewowych i klinicznych? 204
6.3.1. Metody stosowane w diagnozie różnicowej zaburzeń używania alkoholu 204
6.3.2. Metody pomiaru pojedynczych objawów szkodliwego picia 210
6.3.3. Metody pomiaru motywacji do zmiany w procesie leczenia 214
Rozdział 7 220
Gdy zaburzenie używania alkoholu to nie jedyny problem w zakresie zdrowia psychicznego 220
7.1. Jajko czy kura? Związki przyczynowo-skutkowe między zaburzeniem używania alkoholu i innymi zaburzeniami psychicznymi 221
7.2. Koncepcja samoleczenia problemów i zaburzeń psychicznych 224
7.3. Co najczęściej towarzyszy uzależnieniu od alkoholu i jakie z tego wynikają konsekwencje dla efektów leczenia? 227
7.3.1. Depresja i tendencje samobójcze 227
7.3.2. Zaburzenia lękowe i PTSD 232
7.3.3. Zaburzenia osobowości 236
7.3.4. Ból i zaburzenia snu 238
7.4. Te nieszczęsne emocje – czy koncentracja na trzeźwości wystarcza do poprawy stanu psychicznego? 239
Rozdział 8 241
Dno niejedno ma imię 241
8.1. Czym jest „dno” i jak się je rozumie współcześnie? 241
8.1.1. Modele „dna” – perspektywy psychologii zdrowia i psychologii klinicznej 242
8.1.2. Wybrane koncepcje „dna” 244
8.2. Jakie koncepcje „dna” znajdują zastosowanie w leczeniu? 247
8.2.1. Czy doświadczenie „dna” jest konieczne do rozpoczęcia terapii? 247
8.2.2. Ograniczenia koncepcji „dna” – czy zawsze pomaga? 248
8.2.3. Odbicie od „dna”, czyli o teorii zachowania zasobów 250
Rozdział 9 254
Czym jest głód alkoholu i jak z nim sobie radzić 254
9.1. Czym jest i jak powstaje głód alkoholu? 255
9.1.1. Definicje głodu – perspektywa badaczy i pacjentów 255
9.1.2. Jak powstaje głód, pragnienie alkoholu? 259
9.2. Pomiar głodu – wyzwanie dla badaczy 265
9.3. Głód jako predyktor przebiegu i efektów leczenia 266
9.4. Radzenie sobie: czujność i inne sposoby 268
9.5. Kilka refleksji na koniec 270
Rozdział 10 272
Terapia dla VIP-ów czy terapia dla alkoholików? 272
10.1. Dlaczego tak mało uzależnionych się leczy? 273
10.2. Paradygmaty, metody i techniki terapii uzależnienia 276
10.2.1. Ujęcia przednaukowe 277
10.2.2. Filozofia AA jako przykład modelu duchowego 278
10.2.3. Alkoholizm jako choroba i jego leczenie 281
10.2.4. Modele poznawczo-behawioralny i motywacyjny 283
10.2.5. Modele integracyjne 290
10.3. Odwieczne pytania 292
10.3.1. Ograniczenie picia czy abstynencja? 292
10.3.2. Leki, psychoterapia, a może to i to? 296
10.3.3. Dla kogo AA? 301
10.3.4. Jaka terapia dla kogo? 303
10.4. Dlaczego ważne w terapii uzależnień (i nie tylko) są relacja i sojusz terapeutyczny? 305
Rozdział 11 312
Jak żyć, będąc uzależnionym, w ciągłym ryzyku nawrotu 312
11.1. Osoby uzależnione na różnych etapach procesu zdrowienia. Co pomaga? 313
11.1.1. Czym jest zdrowienie i jakie są jego cele? 313
11.1.2. Proces i etapy (fazy) zdrowienia 316
11.1.3. Zdrowienie z perspektywy jednostki 320
11.2. O nawrotach (także pełzających) i dlaczego to takie ważne 325
11.2.1. Różne rozumienie nawrotu 325
11.2.2. Modele nawrotu 327
11.2.3. Podstęp, czyli nawrót pełzający 333
11.3. Sytuacje wysokiego i niskiego ryzyka 336
11.4. Profilaktyka nawrotów 337
11.5. Nie pić i być szczęśliwym 343
Suplement. Koronawirus i inne kryzysy a alkohol 346
Bibliografia 350
Indeks rzeczowy 403
O Autorach 411