ebook Vademecum medycyny wewnętrznej Jan Duława

Spis treści ebooka Vademecum medycyny wewnętrznej

Przedmowa IX
Wykaz najważniejszych skrótów XLIII
1. Wprowadzenie do medycyny klinicznej. Wybrane zagadnienia etyki lekarskiej Jan Duława 1
1.1. Co to jest medycyna? 1
1.2. Wymagania wobec lekarza 1
1.2.1. Karta Lekarza 2
1.2.2. Zasady współpracy lekarza z przemysłem 4
1.2.3. Powiązania finansowe między lekarzami a przemysłem medycznym 5
2. Postępowanie z pacjentem ambulatoryjnym Jan Duława 6
2.1. Okresowe badania stanu zdrowia 6
2.1.1. Okresowe badania stanu zdrowia osoby młodej 7
2.1.2. Okresowe badania stanu zdrowia osoby w średnim wieku 7
2.1.3. Okresowe badania stanu zdrowia u osób w starszym wieku 8
2.2. Badania przesiewowe 8
2.2.1. Rak sutka 9
2.2.2. Rak jelita grubego i odbytnicy 9
2.2.3. Rak szyjki macicy 10
2.2.4. Pozostałe nowotwory 10
2.2.5. Nadciśnienie tętnicze 11
2.2.6. Dyslipidemia 11
2.2.7. Cukrzyca 11
2.2.8. Osteoporoza 12
2.2.9. Inne schorzenia 12
2.3. Informacje dotyczące stylu życia 13
2.4. Trudny pacjent 15

3. Główne czynniki warunkujące zdrowie i najważniejsze czynniki ryzyka chorób Jan Duława 17
3.1. Wprowadzenie 17
3.2. Prewencja pierwotna 17
3.3. Palenie papierosów 18
3.3.1. Rys historyczny 18
3.3.2. Epidemiologia 19
3.3.3. Interakcje dymu tytoniowego z lekami 21
3.3.4. Papierosy o zmniejszonej zawartości substancji smolistych i nikotyny (tzw. light) 21
3.3.5. Alternatywne sposoby palenia tytoniu 22
3.3.6. Papieros elektroniczny (e-papieros) 22
3.3.7. Zaprzestanie palenia 23
3.4. Nadużywanie alkoholu 24
3.4.1. Picie ryzykowne 24
3.4.2. Picie szkodliwe 25
3.4.3. Uzależnienie od alkoholu 25
3.4.4. Epidemiologia 26
3.4.5. Postępowanie z chorym nadużywającym alkoholu 26
3.4.6. Choroby wywołane przez alkohol 27
3.4.7. Podsumowanie 30
3.5. Aktywność fizyczna 30
3.5.1. Rodzaje wysiłku fizycznego i zalecenia dotyczące jego stosowania 31
3.5.2. Korzyści zdrowotne wysiłku fizycznego 31
3.5.3. Działania niepożądane wysiłku fizycznego 32
3.5.4. Podsumowanie 32
3.6. Ryzykowne zachowania seksualne 33

4. Epidemiologia – podstawowe zagadnienia Jan E. Zejda 34
4.1. Rola epidemiologii w naukach medycznych 34
4.1.1. Definicja epidemiologii 34
4.1.2. Zadania epidemiologii 34
4.1.3. Podział epidemiologii 36
4.2. Badania epidemiologiczne 36
4.2.1. Epidemiologiczne badania opisowe 37
4.2.2. Epidemiologiczne badania analityczne 39
4.3. Ocena zależności przyczynowo-skutkowej w epidemiologii 43
4.4. Epidemiologia kliniczna 43
4.5. Dobra praktyka epidemiologiczna 46

5. Diagnostyka różnicowa najważniejszych objawów podmiotowych i przedmiotowych Jan Duława, Anna Duława-Bułdak, Łukasz Bułdak 49
5.1. Bóle głowy 50
5.1.1. Określenie i epidemiologia 50
5.1.2. Podział kliniczny bólów głowy 50
5.1.3. Objawy i okoliczności alarmowe 51
5.1.4. Objawy, okoliczności oraz choroby towarzyszące sugerujące bóle głowy o poważnym rokowaniu 51
5.1.5. Uwagi końcowe 52
5.2. Bóle w klatce piersiowej 52
5.2.1. Przyczyny bólu w klatce piersiowej 53
5.2.2. Uwagi końcowe 59
5.3. Ból brzucha 60
5.3.1. Najczęstsze przyczyny ostrego bólu brzucha 60
5.3.2. Najczęstsze przyczyny przewlekłego bólu brzucha 60
5.3.3. Uwagi ogólne 62
5.3.4. Rozpoznanie różnicowe bólów brzucha 62
5.3.5. Objawy współistniejące z bólem brzucha 65
5.3.6. Badania laboratoryjne i obrazowe u chorego z bólem brzucha 65
5.3.7. Uwagi końcowe 66
5.4. Ból w okolicy lędźwiowej 66
5.4.1. Przyczyny 67
5.4.2. Objawy lub okoliczności alarmujące, sugerujące obecność choroby wymagającej pilnej interwencji lekarskiej 68
5.4.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące, ułatwiające rozpoznanie różnicowe 68
5.4.4. Uwagi ogólne 69
5.4.5. Podsumowanie 69
5.5. Zawroty głowy i inne zaburzenia równowagi 69
5.5.1. Schemat różnicowania zaburzeń równowagi 70
5.5.2. Postępowanie 71
5.5.3. Przyczyny zawrotów głowy z uwzględnieniem towarzyszących objawów alarmowych 71
5.5.4. Cechy zawrotów głowy (vertigo) wskazujące na możliwe rozpoznania 71
5.5.5. Objawy towarzyszące wskazujące na możliwe rozpoznania 72
5.5.6. Okoliczności wskazujące na możliwe rozpoznania 72
5.5.7. Objawy współistniejące z zaburzeniem równowagi (dysequilibrium) wskazujące na możliwe rozpoznanie 72
5.5.8. Uczucie pustki w głowie (lightheadness) 73
5.5.9. Schemat diagnostyczny układowych zawrotów głowy (vertigo) 73
5.5.10. Uwagi końcowe 74
5.6. Omdlenie 74
5.6.1. Definicje 74
5.6.2. Przyczyny 74
5.6.3. Kolejność postępowania diagnostycznego 76
5.6.4. Uwagi końcowe 77
5.7. Gorączka 79
5.7.1. Najczęstsze przyczyny gorączek – wskazówki ułatwiające rozpoznanie 80
5.7.2. Uwagi końcowe 84
5.8. Zmęczenie 84
5.8.1. Rodzaje zmęczenia i jego przyczyny 84
5.8.2. Objawy towarzyszące zmęczeniu 85
5.8.3. Zespół przewlekłego zmęczenia 86
5.9. Powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) 87
5.9.1. Określenie 87
5.9.2. Przyczyny 87
5.9.3. Objawy alarmowe 88
5.9.4. Objawy i okoliczności mogące naprowadzić na rozpoznanie 89
5.9.5. Objawy towarzyszące, sugerujące rozpoznanie 89
5.9.6. Elementy, które należy uwzględnić w badaniu fizykalnym węzłów chłonnych 90
5.9.7. Uwagi końcowe 91
5.10. Obrzęki 91
5.10.1. Określenie 91
5.10.2. Przyczyny 92
5.10.3. Wstęp do rozpoznania różnicowego 93
5.10.4. Ustalenie (wykluczenie) chorób zagrażających życiu 93
5.10.5. Rozpoznanie różnicowe uwzględniające patofizjologię obrzęków 93
5.10.6. Uwagi końcowe 98
5.11. Duszności 99
5.11.1. Etiologia 99
5.11.2. Przyczyny duszności ostrej, wymagającej szybkiego wdrożenia leczenia 101
5.11.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące duszności, wskazujące na choroby zagrażające życiu 102
5.11.4. Objawy lub okoliczności towarzyszące duszności przewlekłej wskazujące na możliwe rozpoznanie 103
5.11.5. Uwagi końcowe 104
5.12. Kaszel 104
5.12.1. Najczęstsze przyczyny kaszlu przewlekłego 105
5.12.2. Objawy alarmujące towarzyszące kaszlowi, które mogą sugerować chorobę zagrażającą życiu 106
5.12.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące przewlekłemu kaszlowi sugerujące rozpoznanie 106
5.12.4. Uwagi końcowe 107
5.13. Nudności i wymioty 107
5.13.1. Przyczyny nudności i wymiotów 108
5.13.2. Objawy alarmowe towarzyszące nudnościom i wymiotom, wskazujące na chorobę, która może stanowić zagrożenie życia 109
5.13.3. Podstawowe zasady postępowania 109
5.13.4. Objawy i okoliczności towarzyszące ułatwiające rozpoznanie przyczyn nudności i wymiotów 110
5.13.5. Inne ważne okoliczności, które należy uwzględnić w rozpoznaniu różnicowym nudności i wymiotów 111
5.13.6. Uwagi końcowe 111
5.14. Zaparcia 111
5.14.1. Definicje 111
5.14.2. Przyczyny 112
5.14.3. Diagnostyka różnicowa zaparć 114
5.14.4. Uwagi końcowe 116
5.15. Biegunka 116
5.15.1. Określenie i epidemiologia 116
5.15.2. Podział i etiologia 116
5.15.3. Zasady postępowania z chorym z biegunką 118
5.15.4. Uwagi końcowe 120
5.16. Dysuria 120
5.16.1. Przyczyny 121
5.16.2. Objawy lub okoliczności towarzyszące, które mogą wskazywać na przyczynę dysurii 122
5.16.3. Uwagi końcowe 123
5.17. Zmniejszenie masy ciała 123
5.17.1. Definicja 123
5.17.2. Zamierzone zmniejszenie masy ciała 124
5.17.3. Niezamierzone zmniejszenie masy ciała 124
5.17.4. Objawy alarmowe u chorego z patologicznym zmniejszaniem masy ciała 126
5.17.5. Okoliczności lub objawy towarzyszące zmniejszeniu masy ciała, które mogą sugerować rozpoznanie 126
5.17.6. Uwagi końcowe, rokowanie 127
5.18. Zwiększenie masy ciała 127
5.18.1. Przyczyny 127
5.18.2. Objawy wskazujące na możliwe przyczyny zwiększenia masy ciała 129
5.18.3. Okoliczności ułatwiające określenie przyczyny zwiększenia masy ciała 129
5.18.4. Objawy wskazujące na endokrynne przyczyny zwiększenia masy ciała 129

6. Interpretacja podstawowych badań laboratoryjnych i testów diagnostycznych Jan Duława 131
6.1. Wprowadzenie 131
6.2. Pojęcie wyniku prawidłowego i nieprawidłowego 132
6.3. Diagnostyka laboratoryjna chorób układu sercowo-naczyniowego 133
6.3.1. Kinaza kreatynowa (CK)/kinaza fosfokreatynowa (CPK) 133
6.3.2. Troponiny 134
6.3.3. Peptydy natriuretyczne 135
6.4. Monitorowanie leczenia przeciwzakrzepowego i rozpoznawanie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej 136
6.4.1. Czas protrombinowy (PT) 136
6.4.2. Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT) 137
6.4.3. Stężenie dimeru D 138
6.5. Morfologia krwi obwodowej 138
6.5.1. Erytrocyty (krwinki czerwone) 138
6.5.2. Stężenie hemoglobiny 139
6.5.3. Wartość hematokrytowa (hematokryt, Ht) 139
6.5.4. Retikulocyty 139
6.5.5. Leukocyty (krwinki białe) 140
6.5.6. Trombocyty (krwinki płytkowe, płytki krwi) 142
6.6. Gospodarka żelazowa 142
6.6.1. Stężenie żelaza w surowicy 142
6.6.2. Stężenie transferryny, całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC) i wysycenie transferryny 143
6.6.3. Stężenie ferrytyny 144
6.7. Białka krwi 144
6.7.1. Rozdział elektroforetyczny białek krwi 144
6.7.2. Białka ostrej fazy 146
6.8. Badania laboratoryjne w zakresie gospodarki węglowodanowej 148
6.8.1. Glukoza 148
6.8.2. Hemoglobina glikowana (HbA1c) 150
6.8.3. Fruktozamina (glikowana albumina) 151
6.8.4. Peptyd C 151
6.9. Gazometria i pulsoksymetria 151
6.9.1. Gazometria 151
6.9.2. Pulsoksymetria 153
6.10. Badania enzymatyczne (określające aktywność osoczową enzymów) 153
6.10.1. Aminotransferazy (transaminazy) 154
6.10.2. Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) 155
6.10.3. Fosfataza zasadowa (FZ) 156
6.10.4. Dehydrogenaza mleczanowa (LDH) 158
6.10.5. Amylaza 158
6.10.6. Lipaza 159
6.10.7. Fosfataza kwaśna (FK) 159
6.11. Bilirubina 160
6.12. Lipidy (tłuszczowce) krwi (cholesterol, triglicerydy) 161
6.12.1. Cholesterol 162
6.12.2. Triglicerydy (TG) 163
6.13. Wskaźniki czynności nerek 164
6.13.1. Stężenie kreatyniny w surowicy 164
6.13.2. Szacowana wielkość przesączania kłębuszkowego (eGFR) 164
6.13.3. Stężenie mocznika w surowicy 165
6.13.4. Stężenie kwasu moczowego w surowicy 165
6.13.5. Stężenie cystatyny C w surowicy 165
6.14. Badanie ogólne moczu 165
6.14.1. Sposób pobierania moczu 166
6.14.2. Sposoby badania moczu 166
6.14.3. Właściwości fizyczne moczu 166
6.15. Podstawowe badania hormonalne 171
6.15.1. Oś przysadkowo-tarczycowa 172
6.15.2. Oś przysadkowo-nadnerczowa 173
6.15.3. Układ renina–angiotensyna–aldosteron (RAA) 175
7. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa Hanna Misiołek, Radosław Marciniak, Przemysław Jałowiecki 177
7.1. Epidemiologia oraz rys historyczny 177
7.2. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa osoby dorosłej 178
7.2.1. Podstawowe definicje 178
7.2.2. Nagłe zatrzymanie krążenia 179
7.2.3. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support, BLS) 180
7.2.4. Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne (Advanced Life Support, ALS) 185
7.2.5. Rozstrzygające czynności przedłużania życia 189
7.3. Algorytmy postępowania reanimacyjnego 190
7.4. Etyczne aspekty resuscytacji 194
7.5. Postępowanie w zadławieniu (foreign body airway obturation, FBAO) 195

8. Kardiologia Mariusz Skowerski, Maciej Haberka, Zbigniew Gąsior, Andrzej Kułach, Romuald Twardowski, Ewa Jastrzębska-Maj 197
8.1. Podstawy diagnostyki – Mariusz Skowerski 197
8.1.1. Elektrokardiogram 197
8.1.2. Badanie echokardiograficzne 202
8.1.3. Koronarografia 203
8.2. Miażdżyca – Mariusz Skowerski 205
8.3. Choroba niedokrwienna serca (ChNS): stabilna, niestabilna, zawał i jego powikłania – Maciej Haberka, Zbigniew Gąsior 206
8.3.1. Definicja i klasyfikacja 206
8.3.2. Epidemiologia 208
8.3.3. Etiologia, patofizjologia i przyczyny ChNS 208
8.3.4. Stabilne zespoły wieńcowe 209
8.3.5. Dławica piersiowa stabilna 209
8.3.6. Dławica piersiowa mikronaczyniowa (sercowy zespół X) 217
8.3.7. Dławica piersiowa związana z mostkiem mięśniowym 217
8.3.8. Ostry zespół wieńcowy 218
8.3.9. Dławica naczynioskurczowa (odmienna, Prinzmetala) 229
8.3.10. Wstrząs kardiogenny 229
8.4. Zaburzenia rytmu serca oraz zaburzenia przewodzenia i automatyzmu – Andrzej Kułach, Zbigniew Gąsior 231
8.4.1. Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca 232
8.4.2. Komorowe zaburzenia rytmu serca 237
8.4.3. Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia 239
8.4.4. Podstawy elektroterapii 241
8.5. Stany zapalne – Romuald Twardowski 246
8.5.1. Infekcyjne zapalenie wsierdzia 246
8.5.2. Zapalenie mięśnia sercowego 250
8.5.3. Zapalenie osierdzia 252
8.6. Wady serca – Zbigniew Gąsior 254
8.6.1. Wady zastawkowe serca 254
8.6.2. Wady wrodzone serca 267
8.7. Przewlekła niewydolność serca – Zbigniew Gąsior, Romuald Twardowski 273
8.7.1. Definicja 273
8.7.2. Epidemiologia i etiologia 273
8.7.3. Patofizjologia 273
8.7.4. Diagnostyka 273
8.7.5. Leczenie 275
8.8. Omdlenia i hipotensja – Ewa Jastrzębska-Maj 278
8.8.1. Omdlenia 278
8.8.2. Hipotensja 281
8.9. Układ sercowo-naczyniowy w chorobach gruczołów dokrewnych – Ewa Jastrzębska-Maj282
8.9.1. Choroby tarczycy 282
8.10. Choroby serca a cukrzyca – Ewa Jastrzębska-Maj284
8.11. Choroby serca w okresie ciąży – Ewa Jastrzębska-Maj 285
8.11.1. Nadciśnienie tętnicze 287
8.11.2. Wady i choroby serca 287

9. Nadciśnienie tętnicze Michał Holecki, Dorota Strzałkowska, Jan Duława 290
9.1. Wprowadzenie 290
9.2. Nadciśnienie tętnicze pierwotne 290
9.2.1. Definicja i klasyfikacja 290
9.2.2. Epidemiologia 291
9.2.3. Patogeneza 292
9.2.4. Diagnostyka i rozpoznanie 293
9.2.5. Przebieg i powikłania nadciśnienia tętniczego 295
9.2.6. Leczenie chorych na nadciśnienie tętnicze pierwotne 297
9.3. Nadciśnienie tętnicze wtórne 313

10. Alergia Barbara Rogala 314
10.1. Wprowadzenie 314
10.2. Klasyczna klasyfikacja reakcji nadwrażliwości według Gella i Coombsa 315
10.2.1. Reakcja typu natychmiastowego (typ I) 315
10.2.2. Reakcja typu cytotoksycznego (typ II) 315
10.2.3. Reakcja typu kompleksów immunologicznych (typ III) 315
10.2.4. Reakcja typu komórkowego (typ IV) 316
10.3. Metody diagnostyczne stosowane w praktyce alergologicznej 316
10.3.1. Testy skórne 316
10.3.2. Oznaczanie stężeń IgE, tryptazy, inhibitora C1q dopełniacza oraz składowych dopełniacza w surowicy krwi 317
10.3.3. Narządowo swoiste próby prowokacyjne 319
10.3.4. Próby prowokacyjne w alergii pokarmowej 320
10.3.5. Próby prowokacyjne w alergii na leki 320
10.3.6. Testy ekspozycyjne w pokrzywce przewlekłej i obrzęku naczynioruchowym 321
10.3.7. Spirometria 321
10.3.8. Rynomanometria 322
10.4. Anafilaksja 323
10.4.1. Patogeneza 323
10.4.2. Przyczyny 323
10.4.3. Leczenie 324
10.4.4. Profilaktyka 324
10.5. Alergiczny nieżyt nosa (ANN) 324
10.5.1. Alergiczny nieżyt nosa okresowy 324
10.5.2. Alergiczny nieżyt nosa przewlekły 325
10.5.3. Leczenie 325
10.6. Astma oskrzelowa 325
10.6.1. Definicje 326
10.6.2. Występowanie 326
10.6.3. Przyczyny 326
10.6.4. Leczenie 327
10.7. Atopowe zapalenie skóry (AZS) 327
10.7.1. Przyczyny 327
10.7.2. Przebieg 328
10.7.3. Badania dodatkowe 328
10.7.4. Rokowanie 328
10.7.5. Leczenie 328
10.8. Pokrzywka 329
10.8.1. Postaci pokrzywki 329
10.8.2. Postępowanie diagnostyczne 330
10.8.3. Leczenie 330
10.8.4. Rokowanie 330
10.9. Obrzęk angioneurotyczny (obrzęk naczynionerwowy) 331
10.9.1. Rozpoznanie 331
10.9.2. Leczenie 331
10.9.3. Profilaktyka 331
10.10. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych 332
10.10.1. Czynniki etiologiczne 332
10.10.2. Objawy 332
10.10.3. Badania 332
10.10.4. Leczenie 332
10.11. Choroba posurowicza 332
10.11.1. Przyczyny 333
10.11.2. Objawy 333
10.11.3. Badania laboratoryjne 333
10.11.4. Leczenie 333
10.12. Swoista immunoterapia alergenowa (sITA) 333
10.12.1. Wskazania i przeciwwskazania 333
10.12.2. Bezpieczeństwo 334
10.13. Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych .334
10.13.1. Diagnostyka 335
10.13.2. Profilaktyka 335
10.13.3. Leczenie 336
10.14. Podsumowanie 336

11. Hematologia Grzegorz Helbig, Sławomira Kyrcz-Krzemień 338
11.1. Niedokrwistości 338
11.1.1. Definicja 338
11.1.2. Etiopatogeneza 338
11.1.3. Klasyfikacja niedokrwistości 339
11.1.4. Obraz kliniczny 339
11.1.5. Diagnostyka 340
11.2. Niedokrwistość z niedoboru żelaza 340
11.2.1. Definicja i epidemiologia 340
11.2.2. Etiologia 340
11.2.3. Diagnostyka 340
11.2.4. Leczenie 341
11.3. Niedokrwistości megaloblastyczne 341
11.3.1. Definicja i epidemiologia 341
11.3.2. Etiologia 341
11.3.3. Diagnostyka 341
11.3.4. Leczenie 341
11.4. Niedokrwistość chorób przewlekłych 341
11.4.1. Definicja i epidemiologia 341
11.4.2. Etiologia 342
11.4.3. Diagnostyka 342
11.4.4. Leczenie 342
11.5. Niedokrwistości hemolityczne 342
11.5.1. Definicja i epidemiologia 342
11.5.2. Etiologia 342
11.5.3. Diagnostyka 343
11.5.4. Leczenie 343
11.6. Niedokrwistości aplastyczne 343
11.6.1. Definicja i epidemiologia 343
11.6.2. Etiologia 343
11.6.3. Diagnostyka 344
11.6.4. Leczenie 344
11.7. Chłoniak Hodgkina (Hodgkin disease, HD) 344
11.7.1. Definicja i epidemiologia 344
11.7.2. Etiologia 345
11.7.3. Obraz kliniczny 345
11.7.4. Rozpoznanie 345
11.7.5. Różnicowanie 346
11.7.6. Schemat postępowania diagnostycznego 346
11.7.7. Czynniki prognostyczne 347
11.7.8. Leczenie 348
11.7.9. Przebieg choroby i rokowanie 349
11.8. Nowotwory limfoidalne 349
11.8.1. Klasyfikacja nowotworów limfoidalnych 350
11.9. Chłoniaki nieziarnicze (non-Hodgkin lymphomas, NHL) 350
11.9.1. Definicja i epidemiologia 350
11.9.2. Etiologia 350
11.9.3. Chłoniaki o powolnym przebiegu 351
11.9.4. Chłoniaki o przebiegu agresywnym 352
11.9.5. Chłoniaki o przebiegu bardzo agresywnym 352
11.9.6. Diagnostyka nowotworów układu chłonnego 354
11.9.7. Czynniki prognostyczne i rokowanie 355
11.9.8. Ogólne zasady leczenia chłoniaków nieziarniczych 355
11.10. Zespoły mielodysplastyczne (myelodysplastic syndrome, MDS) 357
11.10.1. Definicja i epidemiologia 357
11.10.2. Etiologia 357
11.10.3. Klasyfikacja MDS (WHO 2008) 357
11.10.4. Kryteria diagnostyczne 358
11.10.5. Systemy rokownicze 358
11.10.6. Rozpoznanie różnicowe 358
11.10.7. Leczenie 359
11.11. Ostre białaczki (acute leukemias, AL) 360
11.11.1. Definicja 360
11.11.2. Obraz kliniczny 360
11.11.3. Diagnostyka 360
11.12. Ostre białaczki szpikowe (acute myeloid leukemias, AML) 361
11.12.1. Epidemiologia 361
11.12.2. Etiologia 361
11.12.3. Podział ostrych białaczek szpikowych według WHO 2008 (wersja skrócona) 361
11.12.4. Diagnostyka 362
11.12.5. Czynniki prognostyczne w AML (według grupy brytyjskiej) 362
11.12.6. Obraz kliniczny 363
11.13. Ostre białaczki limfoblastyczne (acute lymphoblastic leukemias, ALL) 363
11.13.1. Epidemiologia 363
11.13.2. Etiologia 363
11.13.3. Podział ostrych białaczek limfoblastycznych według WHO (wersja skrócona) 363
11.13.4. Diagnostyka 364
11.13.5. Czynniki prognostyczne w ALL 364
11.13.6. Obraz kliniczny 365
11.14. Leczenie ostrych białaczek 365
11.14.1. Ogólne zasady leczenia ostrych białaczek 365
11.14.2. Leczenie ostrych białaczek szpikowych 366
11.14.3. Leczenie ostrych białaczek limfoblastycznych 367
11.15. Przewlekła białaczka limfocytowa (chronic lymphocytic leukemia, CLL) 368
11.15.1. Definicja i epidemiologia 368
11.15.2. Etiologia 368
11.15.3. Objawy kliniczne 368
11.15.4. Kryteria diagnostyczne 369
11.15.5. Stadia zaawansowania klinicznego 369
11.15.6. Czynniki prognostyczne 370
11.15.7. Leczenie 370
11.16. Białaczka włochatokomórkowa (hairy cell leukemia, HCL) 371
11.16.1. Definicja i epidemiologia 371
11.16.2. Etiologia 371
11.16.3. Obraz kliniczny 371
11.16.4. Diagnostyka 372
11.16.5. Leczenie 372
11.17. Białaczka z dużych ziarnistych limfocytów T (T-cell large granular leukemia, T-LGL) 372
11.17.1. Definicja i epidemiologia 372
11.17.2. Etiologia 372
11.17.3. Obraz kliniczny 372
11.17.4. Diagnostyka 372
11.17.5. Leczenie 372
11.18. Szpiczak plazmocytowy (multiple myeloma, MM) 372
11.18.1. Definicja i epidemiologia 372
11.18.2. Etiologia 373
11.18.3. Obraz kliniczny 373
11.18.4. Kryteria diagnostyczne 373
11.18.5. Badania diagnostyczne 374
11.18.6. Czynniki prognostyczne 374
11.18.7. Czynniki ryzyka cytogenetycznego 375
11.18.8. Leczenie 375
11.19. Nowotwory mieloproliferacyjne (myeloproliferative neoplasms, MPN) 375
11.19.1. Wprowadzenie 375
11.19.2. Klasyfikacja nowotworów mieloproliferacyjnych według WHO 2008 376
11.20. Przewlekła białaczka szpikowa (chronic myeloid leukemia, CML) 376
11.20.1. Wprowadzenie i epidemiologia 376
11.20.2. Etiologia 376
11.20.3. Obraz kliniczny 376
11.20.4. Badania diagnostyczne – laboratoryjne 377
11.20.5. Przebieg kliniczny 377
11.20.6. Czynniki prognostyczne 378
11.20.7. Kryteria odpowiedzi na leczenie 378
11.20.8. Leczenie 379
11.21. Nowotwory mieloproliferacyjne Filadelfia-ujemne .379
11.21.1. Etiopatogeneza 379
11.21.2. Czerwienica prawdziwa (polycythemia vera, PV) 380
11.21.3. Nadpłytkowość samoistna (essential thrombocythemia, ET) 381
11.21.4. Pierwotne włóknienie szpiku (primary myelofibrosis, PMF) 382
11.21.5. Przewlekła białaczka neutrofilowa (chronic neutrophilic leukemia, CNL) 383
11.21.6. Przewlekła białaczka eozynofilowa inaczej nieokreślona (chronic eosinophilic leukemia – not otherwise specified, CEL-NOS) 383
11.21.7. Mastocytoza systemowa 384
11.21.8. Nowotwory mieloproliferacyjne niesklasyfikowane 384
11.22. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych 384
11.22.1. Układ zgodności tkankowej HLA 384
11.22.2. Dobór dawcy rodzinnego 385
11.22.3. Dobór dawcy niespokrewnionego 385
11.22.4. Pozostałe kryteria doboru dawcy 385
11.22.5. Procedura przeszczepienia komórek macierzystych 385
11.22.6. Autologiczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych (AHSCT) 386
11.22.7. Allogeniczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych (AlloHSCT) 387
11.22.8. Przeciwwskazania do przeszczepienia komórek krwiotwórczych 388
11.22.9. Powikłania po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych 388
11.23. Zaburzenia hemostazy 388
11.23.1. Podstawowe testy diagnostyczne 388
11.23.2. Interpretacja wyników badań układu krzepnięcia 389
11.24. Choroba von Willebranda 390
11.24.1. Wprowadzenie i epidemiologia 390
11.24.2. Klasyfikacja 390
11.24.3. Obraz kliniczny 390
11.24.4. Leczenie 390
11.25. Hemofilia A i B 390
11.25.1. Wprowadzenie i epidemiologia 390
11.25.2. Obraz kliniczny 390
11.25.3. Leczenie 391
11.26. Hemofilia nabyta (acquired haemophilia, AH) 391
11.26.1. Wprowadzenie i epidemiologia 391
11.26.2. Przyczyny 391
11.26.3. Obraz kliniczny 391
11.26.4. Badania diagnostyczne 392
11.26.5. Leczenie 392
11.27. Pierwotna małopłytkowość immunologiczna (immune thrombocytopenic purpura, ITP) 392
11.27.1. Wprowadzenie i epidemiologia 392
11.27.2. Objawy kliniczne 392
11.27.3. Rozpoznanie 392
11.27.4. Leczenie 393
11.28. Trombofilia 393
11.28.1. Wywiad i obraz kliniczny sugerujące trombofilię 393
11.28.2. Przyczyny 393
11.28.3. Profilaktyka i leczenie 394
11.29. Leczenie przeciwkrzepliwe 394
11.29.1. Heparyny 394
11.29.2. Doustne antykoagulanty 394
11.29.3. Nowe leki przeciwkrzepliwe 395

12. Reumatologia i angiologia Eugeniusz Józef Kucharz396
12.1. Wprowadzenie 396
12.2. Podstawowe badania 396
12.3. Układowe choroby tkanki łącznej 398
12.3.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 398
12.3.2. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów 402
12.3.3. Toczeń rumieniowaty układowy 405
12.3.4. Twardzina układowa 411
12.3.5. Idiopatyczna miopatia zapalna 414
12.3.6. Zapalenia naczyń 416
12.4. Spondyloartropatie seronegatywne 419
12.4.1. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa 421
12.4.2. Łuszczycowe zapalenie stawów 423
12.5. Borelioza (choroba z Lyme) 426
12.6. Choroby wywołane przez kryształy 427
12.6.1. Dna moczanowa 427
12.6.2. Dna rzekoma 431
12.7. Objawy reumatyczne w przebiegu zakażenia wirusem HIV 432
12.8. Zasady rehabilitacji chorych na choroby reumatyczne 432

13. Endokrynologia Tomasz Bednarczuk, Iwona Bojar, Aneta Jańczyk, Edward Franek, Michał Holecki, Franciszek Kokot, Monika Puzianowska-Kuźnicka 434
13.1. Choroby przysadki – Edward Franek, Franciszek Kokot 434
13.1.1. Wstęp 434
13.1.2. Niedoczynność przedniego płata przysadki 434
13.1.3. Moczówka prosta 436
13.1.4. Guzy przysadki 437
13.2. Choroby tarczycy – Edward Franek 442
13.2.1. Wstęp 442
13.2.2. Diagnostyka chorób tarczycy 443
13.2.3. Wole 444
13.2.4. Wole proste 445
13.2.5. Wole guzkowe (guzki tarczycy) nietoksyczne 446
13.2.6. Wole guzkowe (guzki tarczycy) toksyczne 446
13.2.7. Nadczynność tarczycy 446
13.2.8. Niedoczynność tarczycy 450
13.2.9. Zapalenia tarczycy 452
13.2.10. Rak tarczycy 455
13.3. Choroby przytarczyc – Michał Holecki 456
13.3.1. Wstęp 456
13.3.2. Nadczynność przytarczyc 457
13.3.3. Niedoczynność przytarczyc 460
13.3.4. Rzekoma niedoczynność przytarczyc 461
13.4. Choroby nadnerczy – Tomasz Bednarczuk, Aneta Jańczyk 461
13.4.1. Wstęp 461
13.4.2. Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy (pierwotna NKN) 462
13.4.3. Zespół Cushinga 464
13.4.4. Choroby nadnerczy z zaburzeniami wydzielania mineralokortykosteroidów 466
13.4.5. Choroby spowodowane nadmiernym wydzielaniem androgenów 467
13.4.6. Przypadkowo wykryty guz nadnercza (incydentaloma nadnercza) 468
13.4.7. Rak kory nadnercza 470
13.4.8. Guz chromochłonny (phaeochromocytoma) 471
13.5. Męski układ rozrodczy – Iwona Bojar 473
13.5.1. Wstęp 473
13.5.2. Hipogonadyzm 473
13.5.3. Ginekomastia 475
13.6. Zaburzenia endokrynne w okresie ciąży – Iwona Bojar 477
13.6.1. Ciąża a choroby przysadki 477
13.6.2. Ciąża a choroby nadnerczy 479
13.6.3. Ciąża a choroby tarczycy 481
13.7. Guzy neuroendokrynne – Edward Franek 482
13.7.1. Wstęp 482
13.7.2. Guzy neuroendokrynne czynne hormonalnie 483
13.8. Endokrynologia starzenia się – Monika Puzianowska-Kuźnicka 487
13.8.1. Melatonina 487
13.8.2. Hormon wzrostu (GH) 488
13.8.3. Hormony tarczycy 488
13.8.4. Parathormon, kalcytonina, witamina D 489
13.8.5. Insulina 490
13.8.6. Kortyzol 490
13.8.7. DHEA i DHEAS 490
13.8.8. Estrogeny 491
13.8.9. Testosteron 491
13.9. Otyłość – Michał Holecki 492
13.9.1. Definicja i diagnostyka otyłości 492
13.9.2. Epidemiologia otyłości 494
13.9.3. Etiologia otyłości 495
13.9.4. Główne powikłania otyłości 496
13.9.5. Leczenie otyłości 497

14. Zaburzenia przemiany materii – cukrzyca Władysław Grzeszczak 503
14.1. Wprowadzenie 503
14.2. Definicja cukrzycy 504
14.3. Rozpoznanie cukrzycy 505
14.4. Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy 505
14.5. Badania, które należy wykonać w razie podejrzenia cukrzycy 506
14.6. Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych 506
14.7. Różnicowanie między cukrzycą typu 1 i typu 2 507
14.8. Cukrzyca typu LADA 507
14.9. Cukrzyca monogenowa 508
14.10. Patogeneza cukrzycy typu 1 509
14.11. Patogeneza cukrzycy typu 2 510
14.12. Zmiany czynnościowe i morfologiczne u chorych na cukrzycę 510
14.13. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 1 511
14.14. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 2 511
14.15. Cele leczenia chorego na cukrzycę 513
14.16. Kryteria wyrównania gospodarki węglowodanowej (po uwzględnieniu wyżej wymienionych uwag według Zaleceń PTD, 2015) 513
14.17. Kryteria wyrównania gospodarki lipidowej (według Zaleceń PTD 2015) 514
14.18. Kryteria wyrównania ciśnienia tętniczego (według Zaleceń PTD 2015) 514
14.19. Elementy leczenia chorego na cukrzycę (według Zaleceń PTD 2015) 514
14.19.1. Leczenie niefarmakologiczne cukrzycy 515
14.19.2. Leczenie farmakologiczne 518
14.20. Problem hipoglikemii u chorych na cukrzycę 540
14.21. Postępowanie psychologiczne z chorymi na cukrzycę 542
14.22. Ostre powikłania hiperglikemiczne 543
14.22.1. Kwasica ketonowa 543
14.22.2. Stan hiperglikemiczno-hipermolalny 545
14.22.3. Kwasica mleczanowa 547
14.23. Przewlekłe powikłania cukrzycy 548
14.23.1. Retinopatia cukrzycowa 548
14.23.2. Cukrzycowa choroba nerek 549
14.23.3. Neuropatia cukrzycowa 554
14.23.4. Zespół stopy cukrzycowej 556
14.23.5. Powikłania sercowo-naczyniowe 558
14.24. Zasady leczenia nadciśnienia tętniczego u chorych na cukrzycę 562
14.25. Zaburzenia lipidowe u chorych na cukrzycę i ich leczenie 563
14.25.1. Leczenie niefarmakologiczne dyslipidemii u chorych na cukrzycę 563
14.25.2. Leczenie farmakologiczne dyslipidemii u chorych na cukrzycę 564
14.26. Leczenie przeciwpłytkowe u chorych na cukrzycę 564
14.27. Cukrzyca w okresie ciąży 565
14.27.1. Antykoncepcja 565
14.27.2. Model opieki nad ciężarną chorą na cukrzycę 565
14.27.3. Kryteria rozpoznania i klasyfikacja hiperglikemii po raz pierwszy rozpoznanej w ciąży 566
14.27.4. Wielodyscyplinarne, zintegrowane postępowanie w cukrzycy przedciążowej i hiperglikemii w okresie ciąży 567
14.28. Zasady przygotowania chorego na cukrzycę do zabiegu chirurgicznego 569
14.28.1. Postępowanie w okresie przed planowym zabiegiem chirurgicznym 569
14.28.2. Postępowanie w dniu zabiegu chirurgicznego 570
14.28.3. Postępowanie w okresie pooperacyjnym 570
14.28.4. Zabiegi ze wskazań nagłych 571
14.29. Szczepienia ochronne chorych na cukrzycę 571
14.30. Leczenie chorych na cukrzycę powyżej 65. roku życia 571
14.30.1. Leczenie farmakologiczne chorych na cukrzycę w wieku powyżej 65 lat 572
14.31. Zalecenia dotyczące aktywności zawodowej chorych na cukrzycę (według PTD 2015) 573
14.32. Opieka diabetologiczna w instytucjach penitencjarnych 573

15. Nefrologia Jan Duława 575
15.1. Przewlekła choroba nerek 575
15.1.1. Określenia i epidemiologia 575
15.1.2. Przyczyny 576
15.1.3. Patogeneza 577
15.1.4. Podstawowe zasady postępowania 577
15.1.5. Zapobieganie progresji PChN 578
15.1.6. PChN jako czynnik ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego 582
15.1.7. Ostry zespół wieńcowy (OZW) u chorego na PChN 582
15.1.8. Podstawowe zalecenia dietetyczne dla chorych na PChN 583
15.1.9. Leczenie nerkozastępcze 584
15.2. Ostre uszkodzenie/niewydolność nerek 586
15.2.1. Definicja 586
15.2.2. Epidemiologia 587
15.2.3. Przyczyny i podział kliniczny AKI 587
15.2.4. Czynniki ryzyka AKI 589
15.2.5. Rozpoznanie 590
15.2.6. Leczenie 592
15.3. Choroby kłębuszków nerkowych (glomerulopatie) 594
15.3.1. Zespoły kliniczne, pod jakimi występują choroby kłębuszków nerkowych 594
15.3.2. Rozpoznanie różnicowe 597
15.3.3. Zasady leczenia glomerulopatii 601
15.3.4. Podsumowanie 602
15.4. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (CŚZN) 603
15.4.1. Ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (OCŚZN) 603
15.4.2. Przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (PCŚZN) 605
15.5. Torbiele nerek 606
15.5.1. Torbiele nerek proste 606
15.5.2. Nabyta torbielowatość nerek 606
15.5.3. Zwyrodnienie torbielowate nerek 607
15.5.4. Leczenie 608
15.6. Zakażenia układu moczowego 608
15.6.1. Określenia 608
15.6.2. Epidemiologia 608
15.6.3. Podział kliniczny ZUM 609
15.6.4. Etiologia ZUM 610
15.6.5. Obraz kliniczny 611
15.7. Kamica moczowa 616
15.7.1. Epidemiologia 616
15.7.2. Czynniki ryzyka kamicy moczowej 617
15.7.3. Objawy kliniczne 617
15.7.4. Badania dodatkowe 618
15.7.5. Leczenie 618
16. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej Jan Duława, Michał Holecki, Anna Duława-Bułdak 620
16.1. Uwagi ogólne 620
16.2. Pojęcie molalności, molarności i efektywnej molalności 621
16.3. Odwodnienie i hipowolemia 621
16.3.1. Hipowolemia izotoniczna 622
16.3.2. Hipowolemia hipotoniczna 623
16.3.3. Hipowolemia hipertoniczna 623
16.4. Stany przewodnienia 625
16.4.1. Przewodnienie hipertoniczne i hipotoniczne 625
16.4.2. Przewodnienie izotoniczne 626
16.5. Zaburzenia gospodarki sodowej 627
16.5.1. Uwagi ogólne 627
16.5.2. Hiponatremia 628
16.5.3. Hipernatremia 631
16.6. Przemiana chloru 632
16.7. Zaburzenia gospodarki potasowej 633
16.7.1. Uwagi ogólne 633
16.7.2. Hipokaliemia 634
16.7.3. Hiperkaliemia 637
16.8. Zaburzenia gospodarki wapniowej 639
16.8.1. Uwagi ogólne 639
16.8.2. Hiperkalcemia 640
16.8.3. Hipokalcemia 643
16.9. Zaburzenia gospodarki fosforowej 645
16.9.1. Uwagi ogólne 645
16.9.2. Hipofosfatemia 645
16.9.3. Hiperfosfatemia 646
16.10. Przemiana magnezu 647
16.10.1. Hipomagnezemia 647
16.10.2. Hipermagnezemia 648
16.11. Zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej 648
16.11.1. Uwagi ogólne 648
16.11.2. Rozpoznanie różnicowe zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej 649
16.11.3. Kwasice nieoddechowe (metaboliczne) 652
16.11.4. Kwasica oddechowa 653
16.11.5. Zasadowica nieoddechowa 654
16.11.6. Zasadowica oddechowa 654

17. Wybrane metaboliczne choroby kości Michał Holecki 656
17.1. Osteoporoza 656
17.1.1. Definicja i epidemiologia osteoporozy 656
17.1.2. Podział osteoporozy 657
17.1.3. Badania densytometryczne (pomiar BMD) metodą DXA w osteoporozie 659
17.1.4. Diagnostyka osteoporozy 659
17.1.5. Diagnostyka różnicowa osteoporozy 661
17.1.6. Leczenie chorych na osteoporozę 661
17.2. Osteomalacja 663
17.2.1. Definicja i etiologia osteomalacji 663
17.2.2. Obraz kliniczny osteomalacji 664
17.2.3. Rozpoznanie osteomalacji 664
17.2.4. Leczenie osteomalacji 665
17.3. Osteodystrofia 665
17.3.1. Definicja i rodzaje osteodystrofii 665
17.3.2. Diagnostyka osteodystrofii 666
17.3.3. Leczenie osteodystrofii 667

18. Podstawy geriatrii Jan Szewieczek, Agnieszka Batko-Szwaczka, Andrzej Kurek, Marcin Sosnowski 668
18.1. Wprowadzenie do zagadnień geriatrycznych – Jan Szewieczek 668
18.1.1. Fizjologia i patofizjologia okresu starzenia 668
18.1.2. Epidemiologia geriatryczna 669
18.1.3. Symptomatologia i przebieg chorób w starszym wieku 670
18.1.4. Diagnostyka geriatryczna 670
18.1.5. Ogólne zasady postępowania geriatrycznego 674
18.1.6. Powikłania jatrogenne 675
18.2. Zespół słabości – Agnieszka Batko-Szwaczka 675
18.2.1. Określenie 675
18.2.2. Epidemiologia 676
18.2.3. Etiologia i patogeneza 676
18.2.4. Objawy i rozpoznanie 676
18.2.5. Postępowanie 677
18.2.6. Profilaktyka 678
18.3. Majaczenie – Jan Szewieczek 678
18.3.1. Określenie 678
18.3.2. Epidemiologia 678
18.3.3. Etiologia i patofizjologia 678
18.3.4. Objawy i rozpoznanie 680
18.3.5. Postępowanie 681
18.3.6. Profilaktyka 683
18.4. Zaburzenia równowagi i upadki – Andrzej Kurek, Marcin Sosnowski 684
18.4.1. Określenie 684
18.4.2. Epidemiologia 684
18.4.3. Etiologia i patofizjologia 684
18.4.4. Objawy i rozpoznanie 685
18.4.5. Postępowanie 686
18.4.6. Profilaktyka 686
18.5. Nietrzymanie moczu – Jan Szewieczek 687
18.5.1. Określenie 687
18.5.2. Epidemiologia 687
18.5.3. Etiologia i patogeneza 687
18.5.4. Objawy i rozpoznanie 689
18.5.5. Postępowanie 690
18.5.6. Profilaktyka 692
18.6. Nietrzymanie stolca – Jan Szewieczek 693
18.6.1. Określenie 693
18.6.2. Epidemiologia 693
18.6.3. Etiologia i patofizjologia 693
18.6.4. Objawy i rozpoznanie 694
18.6.5. Postępowanie 695
18.6.6. Profilaktyka 696
18.7. Polipragmazja – Jan Szewieczek 697
18.7.1. Określenie 697
18.7.2. Epidemiologia 697
18.7.3. Etiologia i patofizjologia 697
18.7.4. Objawy i rozpoznanie 698
18.7.5. Profilaktyka i postępowanie 699

19. Choroby neurologiczne Grzegorz Opala, Maciej Świat, Ewa Krzystanek, Joanna Siuda, Agnieszka Gorzkowska, Magdalena Boczarska-Jedynak, Maria Flak 701
19.1. Wprowadzenie – Grzegorz Opala 701
19.2. Choroby naczyniowe mózgu – Maciej Świat 703
19.2.1. Definicja 703
19.2.2. Epidemiologia 704
19.2.3. Etiologia i patofizjologia 704
19.2.4. Objawy 704
19.2.5. Postępowanie w ostrej fazie 706
19.2.6. Profilaktyka 709
19.3. Padaczka – Ewa Krzystanek 712
19.3.1. Definicje 712
19.3.2. Rodzaje napadów padaczkowych 713
19.3.3. Epidemiologia 713
19.3.4. Etiologia 713
19.3.5. Diagnostyka 714
19.3.6. Leczenie 717
19.3.7. Problemy społeczne 717
19.3.8. Podsumowanie 718
19.4. Zaburzenia pamięci i otępienie – Joanna Siuda 718
19.4.1. Fizjologiczne zmiany pamięci związane z wiekiem 718
19.4.2. Otępienie 719
19.4.3. Choroba Alzheimera 723
19.4.4. Podsumowanie 725
19.5. Parkinsonizm i drżenie – Agnieszka Gorzkowska 725
19.5.1. Parkinsonizm 725
19.5.2. Drżenie 728
19.6. Stwardnienie rozsiane – Ewa Krzystanek 731
19.6.1. Definicja 731
19.6.2. Epidemiologia 731
19.6.3. Etiopatogeneza 731
19.6.4. Rozpoznanie 732
19.6.5. Objawy choroby 732
19.6.6. Różnicowanie 732
19.6.7. Leczenie 733
19.6.8. Problemy społeczne 733
19.6.9. Podsumowanie 734
19.7. Zaburzenia snu – Magdalena Boczarska-Jedynak 734
19.7.1. Najczęstsze rodzaje zaburzeń snu 735
19.7.2. Zespół bezdechów podczas snu (sleep apnea syndrome, SAS) 739
19.7.3. Podsumowanie 740
19.8. Choroby nerwowo-mięśniowe – Maria Flak740
19.8.1. Miastenia rzekomoporaźna 740
19.8.2. Zespół paraneoplastyczny Lamberta–Eatona 744
19.8.3. Polineuropatie i neuropatie w chorobach wewnętrznych 744
19.9. Encefalopatia Hashimoto – Ewa Krzystanek 749
19.9.1. Definicja 749
19.9.2. Etiologia 750
19.9.3. Epidemiologia 750
19.9.4. Objawy i przebieg 750
19.9.5. Diagnostyka 750
19.9.6. Leczenie 751
19.9.7. Podsumowanie 751
19.10. Paraneoplastyczne zespoły neurologiczne – Maria Flak 751
19.10.1. Definicja 751
19.10.2. Etiologia 751
19.10.3. Objawy 753
19.10.4. Leczenie 754

20. Elementy psychiatrii w praktyce internistycznej Irena Krupka-Matuszczyk, Marek Krzystanek 755
20.1. Wprowadzenie 755
20.2. Epidemiologia schorzeń psychiatrycznych 756
20.3. Czynniki wpływające na zdrowie psychiczne 756
20.4. Zasady badania psychiatrycznego 757
20.5. Główne zaburzenia psychiatryczne w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej 758
20.5.1. Zaburzenia depresyjne (F 32) 758
20.5.2. Mania (F 30) 759
20.5.3. Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, F 31) 760
20.5.4. Zaburzenia lękowe (F 40–F 48) 760
20.5.5. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (F 42) 761
20.5.6. Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne (F 43) 761
20.5.7. Zaburzenia adaptacyjne (F 43.2) 762
20.5.8. Ostra reakcja na stres (F 43.0) 762
20.5.9. Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) (F 44) 762
20.5.10. Zaburzenia psychiczne występujące pod postacią somatyczną (F 45) 763
20.6. Postępowanie lekarskie z chorym wyniszczonym lub umierającym 763
20.7. Przeżywanie żałoby (F 43.2) 764
20.8. Terapia osoby uzależnionej od środków psychoaktywnych 766
20.8.1. Ostre zatrucie alkoholem (F 10.0) 766
20.8.2. Picie szkodliwe (F 10.1) 766
20.8.3. Uzależnienie od alkoholu (F 10.2) 766
20.8.4. Psychozy alkoholowe 766
20.8.5. Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane zażywaniem opiatów (F 11), kanabinoli (F 12), substancji halucynogennych (F 16), leków nasennych i uspokajających (F 13), paleniem papierosów (F 17), wdychaniem lotnych rozpuszczalników (F 18) oraz przyjmowaniem substancji niesklasyfikowanych (dopalaczy, pigułek gwałtu) 768
20.9. Zaburzenia snu (G 47, F 51) 768
20.9.1. Parasomnie 770
20.9.2. Najczęściej rozpoznawane zaburzenia w czasie snu 771
20.9.3. Terapia zaburzeń snu 771
20.10. Zaburzenia psychosomatyczne 773
20.10.1. Zaburzenia somatyzacyjne z somatyzacją (F 45.0) 774
20.10.2. Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, niezróżnicowane (F 45.1) 774
20.10.3. Zaburzenia hipochondryczne (F 45.2) 774
20.10.4. Zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią somatyczną (F 45.3) 775
20.10.5. Uporczywe bóle psychogenne (F 45.4) 775
20.10.6. Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (F 45.8) 775
20.11. Psychiatria konsultacyjna 775
20.11.1. Podstawowe zasady (kontaktu) badania pacjenta 776
20.11.2. Zaburzenia psychiczne związane z występowaniem choroby somatycznej według ICD-10 776
20.12. Zaburzenia psychotyczne (F 20–F 29) 777
20.12.1. Zaburzenia schizofreniczne (F 20) 777
20.12.2. Zaburzenia schizotypowe (F 21) 778
20.12.3. Uporczywe zaburzenia urojeniowe (F 22) 778
20.12.4. Ostre przemijające zaburzenia psychotyczne (F 23) 778
20.12.5. Zaburzenia schizoafektywne (F 25) 778
20.13. Zaburzenia lękowe i inne nerwicowe (F 40–F 44) 779
20.13.1. Zaburzenia lękowe w postaci fobii 779
20.13.2. Lęk paniczny 779
20.13.3. Zaburzenia lękowe uogólnione 779
20.13.4. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne 779
20.13.5. Zaburzenia adaptacyjne 779
20.13.6. Zaburzenia dysocjacyjne 780
20.13.7. Zaburzenia somatotroficzne (F 45) 780
20.14. Zaburzenia behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi (F 50–F 54) 780
20.14.1. Zaburzenia odżywiania 780
20.15. Stany nagłe 780
20.15.1. Samobójstwo i próba samobójcza 780
20.15.2. Samouszkodzenie 784
20.15.3. Pobudzenie i agresja w stosunku do otoczenia 784
20.16. Otępienie – rodzaje i leczenie 786
20.16.1. Zaburzenia psychiczne w otępieniu 787
20.16.2. Przymglenie świadomości 788
20.16.3. Majaczenie 788
20.16.4. Zamroczenie (stan pomroczny) 789
20.16.5. Zespół splątaniowy (splątanie) 789
20.16.6. Psychozy paranoidalne 790
20.16.7. Problemy społeczne w otępieniu osób w wieku podeszłym 790
20.17. Bóle głowy w zaburzeniach psychicznych 792
20.18. Podwójna diagnoza 793
20.19. Leki psychotropowe stosowane w leczeniu zaburzeń psychicznych 795
20.19.1. Leki przeciwpsychotyczne, neuroleptyki 795
20.19.2. Leki przeciwdepresyjne, tymoleptyki 797
20.19.3. Leki przeciwlękowe i nasenne 798
20.19.4. Nadużycie leków 800
20.19.5. Leki nasenne niebenzodiazepinowe 800
20.19.6. Stabilizatory nastroju, leki normotymiczne 800
20.19.7. Leki prokognitywne i nootropowe 801
20.19.8. Środki psychostymulujące, pobudzające 801
20.19.9. Pozafarmakologiczne metody terapii biologicznej 802

21. Okulistyka Edward Wylęgała 803
21.1. Anatomia stosowana narządu wzroku 803
21.2. Badanie okulistyczne 804
21.3. Wady refrakcji 807
21.4. Suche oko 809
21.5. Wytrzeszcz gałki ocznej 811
21.6. Choroby powierzchni oka 813
21.7. Choroby rogówki i spojówki 816
21.8. Przeszczepienie rogówki 818
21.9. Zaćma (cataracta) 818
21.10. Jaskra 819
21.11. Choroby błony naczyniowej 820
21.12. Choroby siatkówki 821
21.13. Choroby nerwu wzrokowego 827
21.14. Stany nagłe w okulistyce 829

22. Zatrucia w praktyce internistycznej Tomasz Kłopotowski 833
22.1. Toksykologia kliniczna 833
22.1.1. Wiadomości ogólne 833
22.1.2. Toksykokinetyka 836
22.1.3. Ogólne zasady rozpoznawania ostrych zatruć 841
22.1.4. Toksydromy 841
22.1.5. Badania toksykologiczne 844
22.1.6. Ogólne zasady leczenia ostrych zatruć 844
22.2. Toksykologia szczegółowa 853
22.2.1. Zatrucia lekami 853
22.2.2. Zatrucia alkoholami 870
22.2.3. Zatrucia gazami 874
22.2.4. Zatrucia narkotykami i substancjami psychoaktywnymi 880
22.2.5. Zatrucia węglowodorami i wybranymi insektycydami 884
22.2.6. Zatrucia grzybami 890
22.2.7. Zatrucia roślinami i jadami zwierząt 894

23. Choroby kobiece w praktyce internistycznej Andrzej Witek899
23.1. Badanie ginekologiczne 899
23.1.1. Wywiad ginekologiczno-położniczy 899
23.1.2. Badanie przedmiotowe 900
23.2. Zaburzenia cyklu miesiączkowego 900
23.2.1. Brak miesiączki 901
23.2.2. Obfite i nieregularne miesiączkowanie 901
23.2.3. Krwawienia po menopauzie 904
23.2.4. Bolesne miesiączkowanie 905
23.3. Nowotwory łagodne narządu płciowego 906
23.3.1. Polipy trzonu i szyjki macicy 906
23.3.2. Mięśniaki macicy 906
23.4. Zakażenia żeńskich narządów płciowych 907
23.4.1. Choroby zapalne sromu (vulvitis) 909
23.4.2. Zapalenie gruczołu przedsionkowego większego – zapalenie gruczołu Bartholina, ropień gruczołu Bartholina (abscessus glandulae Bartholini, abscessus glandulae vestibularis maioris) 910
23.4.3. Zapalenie pochwy (colpitis) 911
23.4.4. Zapalenie szyjki macicy (cervicitis) 915
23.4.5. Zapalenie narządów miednicy mniejszej (pelvic inflammatory disease, PID) 916
23.5. Endometrioza 920
23.5.1. Objawy i przebieg kliniczny endometriozy 920
23.5.2. Leczenie endometriozy 920
23.6. Przekwitanie 921
23.6.1. Postępowanie lecznicze 922
23.6.2. Przeciwwskazania do stosowania HTZ 923
23.7. Nowotwory narządu płciowego kobiety 924
23.7.1. Nowotwory złośliwe trzonu macicy. Rak endometrium 924
23.7.2. Rak szyjki macicy 926
23.7.3. Nowotwory złośliwe jajnika 928
23.7.4. Nowotwory jajowodu 930
23.7.5. Rak sromu 931
23.7.6. Nowotwory złośliwe pochwy 931
23.8. Choroby sutka 932
23.8.1. Stany zapalne gruczołu sutkowego 932
23.8.2. Anomalie brodawki sutkowej 932
23.8.3. Zmiany guzkowe gruczołu sutkowego 933
23.8.4. Dysplazja gruczołu sutkowego (mastopathia fibrocystica, dysplasia fibrocystica mammae) 934
23.8.5. Ból sutka (mastalgia, mastodynia), ból sutka występujący cyklicznie 934
23.8.6. Rak gruczołu sutkowego 935
23.8.7. Klasyfikacja histologiczna raka sutka 936
23.8.8. Profilaktyka i czynniki rokownicze raka sutka 936
23.8.9. Leczenie raka sutka 937
23.8.10. Chemioterapia raka sutka 937
23.8.11. Radioterapia w raku sutka 938
23.8.12. Hormonoterapia w raku sutka 938
23.9. Niepłodność 938
23.9.1. Brak owulacji 939
23.9.2. Niewydolność ciałka żółtego 940
23.9.3. Zespół luteinizacji niepękniętego pęcherzyka 940
23.9.4. Niepłodność jajnikowa 940
23.9.5. Niepłodność jajowodowa 941
23.9.6. Niepłodność maciczna 941
23.9.7. Niepłodność szyjkowa 941
23.9.8. Niepłodność immunologiczna 941
23.9.9. Niepłodność na tle zaburzeń psychicznych i seksualnych 942
23.9.10. Rozpoznanie różnicowe 942
23.10. Metody kontroli płodności – antykoncepcja 942
23.10.1. Metody naturalne 943
23.10.2. Metody mechaniczne (barierowe) 944
23.10.3. Metody chemiczne 945
23.10.4. Wkładki wewnątrzmaciczne (IUD) 945
23.10.5. Antykoncepcja hormonalna 946
23.10.6. Antykoncepcja chirurgiczna 951
23.11. Nietrzymanie moczu 951
23.11.1. Klasyfikacja NTM 951
23.11.2. Diagnostyka nietrzymania moczu 952
23.11.3. Leczenie zachowawcze wysiłkowego nietrzymania moczu 954
23.11.4. Leczenie chirurgiczne WNM 955
23.11.5. Leczenie naglącego nietrzymania moczu 955

24. Objawy laryngologiczne w praktyce internistycznej Maciej Misiołek 957
24.1. Choroba refluksowa przełyku (gastroesophageal reflux disease, GERD) 957
24.2. Zawroty głowy 959
24.3. Nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego 960
24.4. Nowotwory złośliwe układu chłonnego 960
24.5. Cukrzyca 961
24.6. Niewydolność nerek 962

25. Objawy stomatologiczne w praktyce internistycznej Marta Tanasiewicz 964
25.1. Wprowadzenie 964
25.2. Przebarwienia zębów i ich przyczyny miejscowe oraz ogólnoustrojowe 964
25.3. Nadmiar fluoru i toksyczność związków fluoru 966
25.3.1. Klasyfikacja fluorozy 968
25.4. Zmiany patologiczne w obrębie błony śluzowej jamy ustnej 969
25.4.1. Zapalenie kątów ust, zajady (cheilitis angularis, intertrigo commissurae labiorum) 969
25.4.2. Owrzodzenia jamy ustnej (oral ulceration) 969
25.4.3. Zespół pieczenia jamy ustnej (stomatodynia, burning mouth syndrome, oral dysaesthesia) 971
25.4.4. Infekcje wirusowe bez owrzodzeń 971
25.4.5. Ból w rejonie jamy ustnej i twarzy 972
25.4.6. Reakcje alergiczne w obszarze jamy ustnej 974
25.4.7. Białe wykwity w obrębie błon śluzowych jamy ustnej 975
25.4.8. Choroby gruczołów ślinowych 976
25.4.9. Zaburzenia barwnikowe błon śluzowych jamy ustnej 976
25.4.10. Choroby i stany ogólnoustrojowe manifestujące się zmianami w obrębie błony śluzowej jamy ustnej 977
25.5. Stany związane z upośledzeniem odporności i ich obraz kliniczny w jamie ustnej 978
25.5.1. Znajomość zmian w jamie ustnej spowodowanych zakażeniem HIV 978
25.5.2. Choroby układu krwiotwórczego i limforetykularnego 978
25.6. Zmiany w przyzębiu 978

26. Dermatologia Ligia Brzezińska-Wcisło, Anna Lis-Święty 981
26.1. Badanie fizykalne skóry: najczęstsze zmiany skórne (definicje, rozpoznanie różnicowe) – Ligia Brzezińska-Wcisło 981
26.1.1. Dermatologiczne badanie chorego – semiotyka 981
26.2. Zmiany skórne jako objaw chorób internistycznych – Ligia Brzezińska-Wcisło 983
26.2.1. Skórne zespoły paraneoplastyczne 983
26.2.2. Najczęstsze nabyte skórne zespoły paraneoplastyczne 983
26.2.3. Zmiany skórne w cukrzycy 985
26.2.4. Zmiany skórne w chorobach tarczycy 986
26.2.5. Zmiany skórne w chorobach układu moczowego 986
26.2.6. Zmiany skórne w chorobach przewodu pokarmowego 987
26.3. Najczęstsze choroby przenoszone drogą kontaktów płciowych (weneryczne) – Ligia Brzezińska-Wcisło 988
26.3.1. Kiła 988
26.3.2. Rzeżączka 991
26.3.3. Inne choroby przenoszone drogą płciową 993
26.4. Łysienie – Ligia Brzezińska-Wcisło 993
26.4.1. Łysienie plackowate 994
26.4.2. Łysienie rozlane 994
26.4.3. Łysienie bliznowaciejące 995
26.4.4. Łysienie rzekomoplackowate 996
26.4.5. Łysienie androgenowe 996
26.4.6. Samowyrywanie włosów nawykowe 997
26.4.7. Nieprawidłowości struktury łodygi włosa 997
26.5. Świąd skóry – rozpoznanie różnicowe – Anna Lis-Święty 998
26.6. Najczęstsze choroby skóry – Anna Lis-Święty 999
26.6.1. Choroby zakaźne skóry 999
26.6.2. Dermatozy zapalne i o podłożu immunologicznym 1001
26.6.3. Trądzik pospolity 1005
26.6.4. Trądzik różowaty 1005
26.6.5. Owrzodzenia żylne podudzi 1006
26.6.6. Nowotwory skóry, stany przedrakowe i poprzedzające wystąpienie nowotworu 1006
26.7. Leczenie miejscowe w dermatologii (zastosowanie maści, kremów itp.) – Anna Lis-Święty 1008
26.8. Najczęstsze „błędy dermatologiczne” popełniane przez internistów – Anna Lis-Święty 1008
26.8.1. Niekontrolowane stosowanie zewnętrznych preparatów kortykosteroidowych 1008
26.8.2. Łupież różowy 1009
26.8.3. Grzybica skóry gładkiej 1009
26.8.4. Grzybica paznokci 1010
26.8.5. Piodermia zgorzelinowa 1010
26.8.6. Pierwotne chłoniaki skóry 1011

27. Konsultacje internistyczne na oddziałach zabiegowych Mirosława Janowska 1012
27.1. Wprowadzenie 1012
27.1.1. Internistyczne powikłania zabiegów chirurgicznych 1013
27.2. Czynniki ryzyka powikłań okołooperacyjnych 1014
27.2.1. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań sercowo-naczyniowych 1014
27.2.2. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań płucno-oskrzelowych 1015
27.2.3. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań krwotocznych 1018
27.2.4. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań nefrologicznych 1019
27.2.5. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań infekcyjnych 1019
27.3. Postępowanie przedoperacyjne konsultanta internisty 1020
27.3.1. Informacje ogólne 1020
27.3.2. Badania dodatkowe przed zabiegiem chirurgicznym 1021
27.3.3. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorego z niedokrwistością 1022
27.3.4. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorego z zaburzeniami hemostazy 1023
27.3.5. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorych na czerwienicę prawdziwą i nadpłytkowość samoistną 1024
27.3.6. Postępowanie okołooperacyjne u chorych z przewlekłą niedoczynnością kory nadnerczy 1025
27.3.7. Postępowanie okołooperacyjne w chorobach tarczycy 1026
27.3.8. Postępowanie okołooperacyjne z chorymi na cukrzycę 1028
27.3.9. Postępowanie okołooperacyjne z chorymi na nadciśnienie tętnicze 1029
27.3.10. Postępowanie okołooperacyjne z chorymi z implantowanymi w sercu urządzeniami elektronicznymi 1031
27.3.11. Postępowanie u chorych z okołooperacyjnymi bradyarytmiami i/lub blokami przewodzenia 1032
27.3.12. Postępowanie okołooperacyjne u chorych w starszym wieku 1032
27.4. Kwalifikacja internistyczna/kardiologiczna chorych z wadami zastawkowymi serca do zabiegów chirurgicznych innych niż kardiochirurgiczne 1033
27.4.1. Postępowanie okołooperacyjne u chorych ze stenozą aortalną 1033
27.4.2. Postępowanie okołooperacyjne u chorych ze zwężeniem lewego ujścia żylnego 1034
27.4.3. Postępowanie okołooperacyjne u chorych z niedomykalnością zastawki mitralnej i/lub aortalnej 1034
27.4.4. Profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia w okresie okołooperacyjnym 1035
27.4.5. Zawał serca w okresie okołooperacyjnym 1036
27.4.6. Postępowanie okołooperacyjne u chorych na przewlekłą chorobę nerek 1036
27.4.7. Postępowanie okołooperacyjne u chorych na przewlekłą niewydolność wątroby/marskość wątroby 1037
27.5. Farmakologiczne strategie redukcji okołooperacyjnego ryzyka sercowo-naczyniowego 1039
27.5.1. Leczenie przeciwpłytkowe w okresie okołooperacyjnym 1039
27.5.2. Leczenie przeciwkrzepliwe w okresie okołooperacyjnym 1040
27.5.3. Zastosowanie leków beta-adrenolitycznych w okresie okołooperacyjnym 1042
27.5.4. Wpływ stosowania statyn na ryzyko okołooperacyjnych powikłań sercowo-naczyniowych 1043
27.5.5. Stosowanie leków blokujących układ renina–angiotensyna–aldosteron w okresie okołooperacyjnym 1043
27.5.6. Stosowanie leków moczopędnych w okresie okołooperacyjnym 1044
28. Podstawy medycyny paliatywnej i opieki paliatywnej Jadwiga Pyszkowska 1045
28.1. Definicja, cele, zasady i organizacja opieki paliatywnej 1045
28.2. Zasady postępowania w medycynie paliatywnej 1048
28.3. Leczenie objawowe chorych u kresu życia – wybrane problemy kliniczne 1049
28.3.1. Ból przewlekły 1049
28.3.2. Zaparcia 1054
28.3.3. Sedacja w okresie umierania 1057
28.4. Filozofia wsparcia egzystencjalnego w opiece paliatywnej 1057
28.5. Aspekty bioetyczne w opiece paliatywnej 1058
29. Technika najważniejszych zabiegów wykonywanych na oddziale chorób wewnętrznych i w ambulatorium Łukasz Bułdak, Anna Duława-Bułdak 1061
29.1. Nakłucie jamy otrzewnej 1061
29.1.1. Wskazania 1061
29.1.2. Przeciwwskazania 1061
29.1.3. Powikłania 1061
29.1.4. Opis zabiegu 1062
29.1.5. Analiza uzyskanego materiału 1062
29.2. Nakłucie jamy opłucnej 1063
29.2.1. Wskazania 1063
29.2.2. Przeciwwskazania 1063
29.2.3. Powikłania 1063
29.2.4. Opis zabiegu 1064
29.2.5. Analiza uzyskanego materiału 1064
29.2.6. Różnicowanie wysięku i przesięku opłucnowego (kryteria Lighta) 1065
29.3. Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego 1065
29.3.1. Wskazania 1065
29.3.2. Przeciwwskazania 1065
29.3.3. Powikłania 1065
29.3.4. Opis zabiegu 1066
29.3.5. Analiza uzyskanego materiału 1066
29.4. Pobranie krwi tętniczej w celu wykonania gazometrii 1067
29.4.1. Wskazania 1067
29.4.2. Przeciwwskazania 1067
29.4.3. Powikłania 1067
29.4.4. Opis zabiegu 1067
29.4.5. Analiza uzyskanego materiału 1068
29.5. Sonda nosowo-żołądkowa 1068
29.5.1. Wskazania 1068
29.5.2. Przeciwwskazania 1068
29.5.3. Powikłania 1069
29.5.4. Opis zabiegu 1069
29.5.5. Analiza uzyskanego materiału 1069
29.6. Cewnikowanie pęcherza moczowego u mężczyzny 1070
29.6.1. Wskazania 1070
29.6.2. Przeciwwskazania 1070
29.6.3. Powikłania 1070
29.6.4. Opis zabiegu 1070
29.6.5. Analiza uzyskanego materiału 1071
29.7. Intubacja dotchawicza 1071
29.7.1. Wskazania 1071
29.7.2. Przeciwwskazania 1071
29.7.3. Powikłania 1072
29.7.4. Opis zabiegu 1072
29.7.5. Analiza uzyskanego materiału 1073
29.8. Wkłucie centralne 1073
29.8.1. Wskazania 1073
29.8.2. Przeciwwskazania 1073
29.8.3. Powikłania 1073
29.8.4. Opis zabiegu 1074
29.8.5. Analiza uzyskanego materiału 1074

30. Gastroenterologia Marek Hartleb, Ewa Nowakowska-Duława 1075
30.1. Diagnostyka gastroenterologiczna – Ewa Nowakowska-Duława 1075
30.2. Choroby przełyku – Ewa Nowakowska-Duława 1087
30.2.1. Objawy 1087
30.2.2. Diagnostyka 1087
30.2.3. Zmiany na podłożu anatomicznym 1088
30.2.4. Zaburzenia motoryki przełyku 1089
30.2.5. Zapalenia przełyku 1091
30.2.6. Nowotwory przełyku 1098
30.2.7. Ciało obce w przełyku (corpus alienum oesophagi) 1100
30.2.8. Oparzenie przełyku (combustio oesophagi, oesophagitis corrosiva) 1101
30.2.9. Pourazowe uszkodzenia przełyku 1102
30.3. Choroby żołądka – Ewa Nowakowska-Duława 1103
30.3.1. Wprowadzenie 1103
30.3.2. Zapalenie żołądka 1103
30.3.3. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (morbus ulcerosus ventriculi et duodeni) 1107
30.3.4. Zespół Zollingera–Ellisona (syndroma Zollinger–Ellison) 1115
30.3.5. Dyspepsja czynnościowa (non-ulcer dyspepsia, NUD) 1115
30.3.6. Nowotwory żołądka 1116
30.4. Choroby jelita cienkiego – Ewa Nowakowska-Duława 1126
30.4.1. Wprowadzenie 1126
30.4.2. Wady rozwojowe 1127
30.4.3. Wrodzone zaburzenia wchłaniania 1128
30.4.4. Wtórne zaburzenia trawienia i wchłaniania 1128
30.4.5. Choroba trzewna 1129
30.4.6. Zapalenia jelita cienkiego 1133
30.4.7. Choroba Leśniowskiego–Crohna – zob. choroby jelita grubego 1138
30.4.8. Nowotwory 1138
30.4.9. Enteropatia z utratą białka 1141
30.4.10. Niedokrwienna choroba jelit 1142
30.4.11. Zespół krótkiego jelita 1143
30.4.12. Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (small intestine bacterial overgrowth, SIBO) 1144
30.5. Choroby jelita grubego – Ewa Nowakowska-Duława 1146
30.5.1. Zaburzenia rozwojowe 1146
30.5.2. Uchyłki, uchyłkowatość i choroba uchyłkowa jelita grubego (diverticula, diverticulosis coli) 1147
30.5.3. Zaparcie (constipatio) (zob. też rozdz. 5.14) 1149
30.5.4. Zespół jelita drażliwego (colon irritabile, irritable bowel syndrome, IBS) 1151
30.5.5. Nieswoiste zapalne choroby jelit 1153
30.5.6. Inne zapalenia jelita grubego 1166
30.5.7. Endometrioza jelitowa (endometriosis) 1168
30.5.8. Polipy i zespoły polipowatości jelita grubego 1168
30.5.9. Rak jelita grubego (carcinoma coli, colorectal cancer, CRC) 1172
30.6. Krwawienie z przewodu pokarmowego – Ewa Nowakowska-Duława 1176
30.6.1. Wprowadzenie 1176
30.6.2. Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego 1176
30.6.3. Krwawienie z dolnego i środkowego odcinka przewodu pokarmowego (dopp) 1179
30.7. Choroby wątroby – Marek Hartleb 1182
30.7.1. Marskość wątroby 1182
30.7.2. Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby 1197
30.7.3. Alkoholowa choroba wątroby 1200
30.7.4. Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B) 1205
30.7.5. Wirusowe zapalenie wątroby typu C 1208
30.7.6. Choroby autoimmunologiczne wątroby 1210
30.7.7. Choroby naczyniowe wątroby 1214
30.7.8. Wrodzona hemochromatoza 1216
30.7.9. Choroba Wilsona 1219
30.7.10. Ostra niewydolność wątroby 1221
30.8. Choroby dróg żółciowych – Ewa Nowakowska-Duława1224
30.8.1. Kamica żółciowa 1225
30.8.2. Zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 1235
30.8.3. Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych 1238
30.8.4. Nowotwory pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 1240
30.8.5. Wady i choroby wrodzone dróg żółciowych 1248
30.9. Choroby trzustki – Ewa Nowakowska-Duława 1251
30.9.1. Wprowadzenie 1251
30.9.2. Zapalenie trzustki 1253
30.9.3. Mukowiscydoza – włókniejące torbielowate zapalenie trzustki 1269
30.9.4. Torbiele trzustki 1269
30.9.5. Nowotwory trzustki 1271

31. Choroby układu oddechowego Władysław Pierzchała 1280
31.1. Podstawowe pojęcia i badania dodatkowe 1280
31.2. Obturacyjny bezdech we śnie (OBS) 1281
31.2.1. Definicja i epidemiologia 1281
31.2.2. Czynniki ryzyka 1282
31.2.3. Etiologia i patogeneza 1282
31.2.4. Objawy, rozpoznanie i różnicowanie 1282
31.2.5. Powikłania 1283
31.2.6. Leczenie niefarmakologiczne 1283
31.3. Zakażenia układu oddechowego 1284
31.3.1. Zapalenie płuc 1284
31.3.2. Ropień płuca 1290
31.3.3. Ropniak opłucnej 1291
31.4. Rozstrzenia oskrzeli 1292
31.4.1. Definicja i etiologia 1292
31.4.2. Patofizjologia 1293
31.4.3. Objawy i rozpoznanie 1293
31.4.4. Powikłania i wskazania 1294
31.4.5. Leczenie 1294
31.5. Gruźlica i inne mikobakteriozy 1294
31.5.1. Gruźlica płuc 1294