ebook W cieniu europejskiej twierdzy Magdalena Brzezińska

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2017

Książka przedstawia marzenia Afrykanów o emigracji do Europy, ich aspiracje do nowoczesności i wyobrażenia o życiu w zachodniej Europie, a także wpływ tych marzeń na ich codzienną egzystencję. Z perspektywy antropologicznej autorka analizuje nastawienie mieszkańców Gwinei Bissau do europejskich wartości i norm kulturowych (takich jak indywidualizm, monogamia czy równouprawnienie), strategie migracyjne w obliczu europejskiej „twierdzy” i wiarę w metafizyczne sposoby przeniknięcia przez unijną granicę.

Podstawą pracy są badania etnograficzne prowadzone przez Magdalenę Brzezińską w Gwinei Bissau w latach 2003, 2010–2011 i 2016. Autorka rozpatruje źródła opisywanych zjawisk w odniesieniu do upadku kolonializmu, oddziaływania ideologii rozwoju i dzisiejszej globalizacji. Publikacja stanowi ważny przyczynek do zrozumienia afrykańskich imigrantów, licznie przybywających dziś do Europy.

The book, based on anthropological fieldwork in Guinea-Bissau, explores the perception of the West by Africans. The West, or Europe, plays a dominant role in the collective imagination of Guineans. Migration to Europe is a common dream as its image is idealized. In contrast to much of the recent optimistic literature on globalisation, the author draws attention to cultural domination, a symbolic power of the image of the West.

Spis treści ebooka W cieniu europejskiej twierdzy

Podziękowania 9
Wstęp 11
Cel i tezy 11
Teren badań 17
Metodologia 17
Stan badań nad kulturą mieszkańców Gwinei Bissau 19
Antropolog w terenie. Dylematy etyczne i postrzeganie badaczki 22
Wyzwania dla antropologa 26

1. Gwinea Bissau: historia, gospodarka, ludzie 31
Wprowadzenie. Ludność kraju 31
Zarys historii do czasów kolonizacji 33
Okres przedkolonialny 33
Wczesne kontakty z Europejczykami 35
Kolonizacja: Gwinea Portugalska 39
Za rządów Salazara 42
Wojna o niepodległość i wyzwolenie 49
Gwinea Bissau w epoce postkolonialnej 53
Rozwój gospodarczy a państwo gwinejskie 61
Współczesne postawy wobec kolonizatorów 63
Państwo w ocenie Gwinejczyków 67
Podsumowanie 77

2. W cieniu Europy 81
Wprowadzenie. Wyobraźnia i projekty życiowe 81
Emigracja do Europy jako spełnienie marzeń 83
Planowanie emigracji w kontekście płci 93
Zachód a życia wyobrażone 99
Wiedza i wyobrażenia o życiu emigrantów na Zachodzie 99
Dwa życiorysy w cieniu Europy 117
Podsumowanie. Poza opozycją „centrum–peryferie”? 127

3. Widziane z peryferii. Gwinejczycy o Zachodzie 135
Wprowadzenie 135
Globalne media w miejscach marginalnych 139
Wiedza ogólna o Zachodzie 139
Dyskursywne omówienie i adaptacja treści medialnych 147
Wiedza i wyobrażenia o zachodnich normach kulturowych 150
Zachodni indywidualizm 151
Amor. Miłość oczami Gwinejczyków 157
Stosunek do zachodniej idei równouprawnienia kobiet 166
Poligamia to „kultura afrykańska”. Gwinejczycy w Europie 174
Katolicy, czarownicy, kontrakty z duchami i naukowcy 184
Podsumowanie. Rozszczepienie w globalnych przepływach medialnych 194

4. Europa jak twierdza 201
Wprowadzenie. Przestrzeń geograficzna w epoce globalizacji 201
Europejskie restrykcje imigracyjne z perspektywy Gwinejczyków 205
Dostać się do „twierdzy”. Strategie migracyjne 209
Przyjaźnie z Białymi drogą na Zachód 209
Do Europy przez plażę 211
Łodzią przez ocean 215
Metafizyczne drogi na Zachód 222
Kontrakty z duchami 222
Magiczne amulety 224
Duchowo przenieść się na Zachód 238
Podsumowanie. Przezwyciężyć marginalność 240

5. Wioska, miasto i Europa w dyskursie rozwoju 245
Wprowadzenie. Dyskurs rozwoju i nowoczesności 245
Dychotomia wioska–miasto w odniesieniu do obrazu Zachodu 253
Stopniowanie nowoczesności: wieśniak, miastowy, emigrant 255
Odcinanie się od świata wioski 259
Miejski styl życia w kontraście do wiejskiego 274
Rozwój to „sprawy Białych” 279
Ideologia rozwoju jako pusta struktura 287
Adaptacja pojęcia rozwoju 297
Podsumowanie 300

6. Trajektoria nowoczesności 305
Wprowadzenie: linearność narracji o postępie 305
Z wioski do miasta 307
„Nic tutaj nie ma”: brak rozwoju w Gwinei Bissau 311
Impas na drodze do nowoczesności 315
Dwa życiorysy 315
Bezrobocie w stolicy 326
Nadzieja na „szczęście”: pragnienie emigracji do Europy 333

Podsumowanie 339
Zakończenie 343
Bibliografia 353
Źródła internetowe 362
Abstract 365
Spis rozmówców 367
Spis ilustracji 371
Słownik wybranych terminów w języku kreolskim 373