Ebook Wykłady o aspekcie polskiego czasownika Marek Łaziński

Spis treści ebooka Wykłady o aspekcie polskiego czasownika

Wstęp 13

ROZDZIAŁ 1. ISTOTA OPOZYCJI ASPEKTOWEJ 17
1.1. Aspekt na tle innych kategorii gramatycznych 17
1.2. Formalne wyznaczniki aspektu 19
1.2.1. Prefiksy i sufiksy 19
1.2.2. Paradygmatyka fleksyjna i łączliwość składniowa 21
1.3. Klasyfikacja stanów rzeczy. Zdarzenie, trwanie i powtarzalność 23
1.4. Teliczność 25
1.5. Semantyczne warunki parzystości aspektowej. Rodzaje par aspektowych 27
1.6. Aspekt i narracja 33
1.7. Aspekt między fleksją a słowotwórstwem 37
1.8. Statystyka aspektu 41
1.8.1. Rozkład form aspektowych w słowniku 41
1.8.2. Statystyka kategorii aspektu, rodzaju i liczby 45
1.8.3. Rozkład form aspektowych w tekście 46

ROZDZIAŁ 2. GENEZA ASPEKTU. PRZEDROSTKI I PRZYROSTKI 52
2.1. Geneza aspektu 54
2.2. Rodzaj akcji (Aktionsart) 60
2.2.1. Klasyfikacja rodzajów akcji 61
2.3. Przedrostki 71
2.3.1. Przedrostki czysto aspektowe 72
2.3.2. Przedrostki czasowników perfectivum tantum 77
2.3.3. Historia przedrostków 78
2.3.4. Prefiksacja nowych zapożyczeń i czasowniki dwuaspektowe 79
2.3.5. Pary prefiksalne i sufiksalne 80
2.3.6. Trójki aspektowe 82
2.4. Znaczenie perfektywizujące przedrostka za- na przykładzie czasownika zagłosować 83
2.4.1. Prefiks za- i zdarzenie. Znaczenie segmentujące czasownika dk 85

ROZDZIAŁ 3. KLASY AKCJONALNE 90
3.1. Ontologia sytuacji 90
3.2. Klasyfikacja Vendlera 93
3.3. Słowiańskie adaptacje klasyfikacji Vendlera 97
3.3.1. Klasyfikacja akcjonalna czasowników polskich Romana Laskowskiego 99
3.4. Cel i granica, koniec i początek. Czasowniki momentalne, parametryczne i skutkowe 102
3.5. Czasowniki ruchu 107
3.5.1. Path verbs i manner verbs. Rama czasownikowa i satelitarna 107
3.5.2. Określone i nieokreślone czasowniki ruchu 109
3.5.3. Swoistość opozycji aspektowych czasowników ruchu 112
3.5.4. Rola czasowników ruchu w rozwoju kategorii aspektu 115

ROZDZIAŁ 4. ZNACZENIA SZCZEGÓŁOWE ASPEKTU A TYPY PAR ASPEKTOWYCH 118
4.1. Inwarianty znaczeniowe aspektu 119
4.2. Znaczenia szczegółowe aspektu dk 121
4.3. Znaczenia szczegółowe aspektu ndk 123
4.3.1. Znaczenia aktualnotrwałe i duratywne oraz ich podtypy 124
4.3.2. Znaczenia wielokrotne i potencjalne 127
4.3.3. Znaczenie ogólnofaktyczne 129
4.3.4. Znaczenia praesens historicum i praesens scenicum 133
4.3.5. Znaczenie performatywne 137
4.3.5.1. Użycie performatywne czasownika ndk a etykieta językowa 140
4.3.6. Użycie definicyjne 141
4.4. Znaczenia szczegółowe a klasa akcjonalna i punkt odniesienia 142
4.5. Rekategoryzacja klas akcjonalnych i znaczeń szczegółowych 144

ROZDZIAŁ 5. ASPEKT W NARRACJI I POZA NIĄ. NEGACJA, MODALNOŚĆ, FORMY TRYBÓW I FORMY NIEOSOBOWE 154
5.1. Funkcje narracyjne aspektu 154
5.2. Aspekt imiesłowów i bezosobników 158
5.2.1. Aspekt imiesłowów przysłówkowych 159
5.2.2. Aspekt imiesłowów przymiotnikowych 160
5.2.3. Quasi-perfekt i aspekt w polszczyźnie 163
5.2.4. Aspekt bezosobników 166
5.3. Aspekt a negacja 167
5.3.1. Negacja jako podstawa inwariantnego znaczenia aspektu 171
5.4. Aspekt a modalność. Tryb przypuszczający i rozkazujący 173
5.4.1. Tryb przypuszczający i modalność epistemiczna 174
5.4.2. Aspekt w trybie rozkazującym. Imperfektywizacja dyrektywy zaprzeczonej 178
5.4.3. Aspekt rozkaźnika w różnych aktach illokucyjnych 182
5.5. Aspekt bezokolicznika 186
5.5.1. Aspekt bezokolicznika jako głównego predykatu w zdaniu 187
5.5.2. Aspekt bezokolicznikowych dopełnień 189
5.5.3. Czas przyszły z bezokolicznikiem 196
5.5.4. Być w czasie przeszłym z bezokolicznikiem – absentyw 197
5.6. Aspekt odsłownika (rzeczownika odczasownikowego) 198
5.7. Podsumowanie przeglądu użycia aspektu w różnych formach czasownika 204

ROZDZIAŁ 6. ASPEKT W DZIAŁANIU. CZASOWNIKI DOKONANE I NIEDOKONANE W JĘZYKU PRAWNYM 205
6.1. Struktura językowa kodeksu karnego 205
6.2. Czy aspekt ndk w kodeksie ma znaczenie wielokrotne? 210
6.3. Czy aspekt ndk w kodeksie wynika z użycia czasu teraźniejszego? 212
6.3.1. Czas teraźniejszy i przyszły w prawie i ekonomii. Gramatyka a zachowania 216
6.4. Aspekt ndk, usiłowanie, przygotowanie i skutek 217
6.4.1. Podżeganie i namowa. Aspekt czasowników oznaczających wpływ na odbiorcę 222
6.5. Czasowniki dk w Kodeksie karnym i w Kodeksie cywilnym 226
6.6. Ilustracyjna funkcja aspektu ndk w polszczyźnie. Użycie definicyjne w kodeksach 228

ZAKOŃCZENIE. ALGORYTM UŻYCIA ASPEKTU W POLSZCZYŹNIE 232
DODATEK. JAK OPISYWAĆ ASPEKT? 237
D.1. Subiektywny zarys dziejów aspektologii 237
D.1.1. Początki refleksji nad opozycją aspektową. Gramatyki i słowniki 238
D.1.2. Strukturalna analiza aspektu – od początku do połowy XX wieku 240
D.1.3. Leksykalna analiza sensów aspektowych – druga połowa XX wieku 242
D.1.4. Powojenna aspektologia polska 244
D.1.5. Aspektologia przełomu tysiącleci. Analiza kognitywna, badanie funkcji narracyjnych, modalnościowych oraz analiza porównawcza języków słowiańskich 247
D.1.6. Współczesna aspektologia polska 252
D.2. Aspekt w słownikach 256
D.2.1. Aspekt w polskich słownikach ogólnych 257
D.2.2. Aspekt w słownikach dwujęzycznych i innych 264
D.3. Aspekt w korpusach 266
D.3.1. Tagowanie par aspektowych 268
D.3.2. Analizy aspektowe w korpusie. Pary prefiksalne i sufiksalne 271

Bibliografia 273
Spis tabel 289
Indeks rzeczowy 290
Lista czasowników i par aspektowych omawianych w tekście 297
Lectures on Polish verbal aspect. Summary 308

Introduction 13

CHAPTER 1. THE ESSENCE OF ASPECTUAL OPPOSITION 17
1.1. Aspect against the background of other grammatical categories 17
1.2. Formal exponents of aspect 19
1.2.1. Prefixes and suffixes 19
1.2.2. Inflectional paradigms and syntactic collocability 21
1.3. Classification of viewpoints on reality. Event, duration and repetition 23
1.4. Telicity 25
1.5. Semantic conditions for the existence of aspectual pairs. Types of aspectual pairs 27
1.6. Aspect and narrative 33
1.7. Aspect: between inflection and word-formation 37
1.8. Aspect in statistics 41
1.8.1. Distribution of aspect forms in dictionaries 41
1.8.2. Statistics of forms of aspect, grammatical gender and number 45
1.8.3. Distribution of aspect forms in text 46

CHAPTER 2. THE ORIGINS OF ASPECT. PREFIXES AND SUFFIXES 52
2.1. The origins of aspect 54
2.2. Lexical aspect classes (Aktionsart) 60
2.2.1. Classification of lexical aspect classes 61
2.3. Prefixes 71
2.3.1. Pure aspect prefixes 72
2.3.2. Prefixes of perfectivum tantum verbs 77
2.3.3. Prefixes in a historical perspective 78
2.3.4. Prefixation of newly acquired loans and biaspectual verbs 79
2.3.5. Prefixal and suffixal pairs 80
2.3.6. Aspectual triplets 82
2.4. The perfectivizing function of the prefix za-: the case of the verb zagłosować [‘to cast a vote’] 83
2.4.1. The prefix za- and the event. The segmenting function of perfective verbs 85

CHAPTER 3. LEXICAL ASPECT – TYPES OF VERBS 90
3.1. Ontology of situations 90
3.2. Vendler’s classification 93
3.3. Slavic adaptations of Vendler’s classification 97
3.3.1. Roman Laskowski’s classification of Polish verbs 99
3.4. Goal and boundary. Beginning and end. Momentary verbs, parametric verbs and effect verbs 102
3.5. Movement verbs 107
3.5.1. Path verbs and manner verbs. Verb and satellite frame 107
3.5.2. Definite and indefinite movement verbs 109
3.5.3. Special character of aspectual opposition in movement verbs 112
3.5.4. The role of movement verbs in the development of aspect as a grammatical category 115

CHAPTER 4. PARTICULAR MEANINGS OF ASPECT VS TYPES OF ASPECTUAL PAIRS 118
4.1. Invariants in the meaning of aspect 119
4.2. Particular meanings of the perfective aspect 121
4.3. Particular meanings of the imperfective aspect 123
4.3.1. On-going and durative meanings and their sub-types 124
4.3.2. The iterative and potential meanings 127
4.3.3. The general-fact meaning 129
4.3.4. The historic present and the praesens scenicum 133
4.3.5. The performative meaning 137
4.3.5.1. The performative use of an imperfective verb vs the linguistic politeness 140
4.3.6. The definitional function 141
4.4. Specific aspect meaning vs aspectual class and reference point 142
4.5. A recategorization of aspectual classes and particular meanings 144

CHAPTER 5. ASPECT IN NARRATIVE AND BEYOND. NEGATION, MODALITY AND IMPERSONAL FORMS 154
5.1. Narrative functions of aspect 154
5.2. Aspect of participles and impersonal constructions 158
5.2.1. Aspect of adverbial participles 159
5.2.2. Aspect of adjectival participles 160
5.2.3. The quasi-perfect and aspect in Polish 163
5.2.4. Aspect of impersonal constructions 166
5.3. Aspect vs negation 167
5.3.1. Negation as a foundation of the invariant meaning of aspect 171
5.4. Aspect and modality – imperative and conditional moods 173
5.4.1. The conditional mood and epistemic modality 174
5.4.2. Aspect of the imperative. The imperfectivization of a negated directive 178
5.4.3. Aspect of the imperative in various illocutionary acts 182
5.5. Aspect of infinitives 186
5.5.1. Aspect of infinitives used as the main sentence predicate 187
5.5.2. Aspect of infinitival complements 189
5.5.3. The future tense with an infinitival form 196
5.5.4. The verb być in the past tense with the infinitive – the absentive 197
5.6. Aspect of gerunds (deverbal nouns) 198
5.7. Summary of the review of aspect use in various verb forms 204

CHAPTER 6. ASPECT APPLIED. PERFECTIVE AND IMPERFECTIVE VERBS IN LEGAL TEXTS 205
6.1. Language structure of criminal-law codes 205
6.2. Does the imperfective aspect in a criminal-law code have an iterative meaning? 210
6.3. Is the imperfective aspect in a criminal-law code necessitated by the present-time reference? 212
6.3.1 The present tense and the future tense in law and economics. Grammar vs behaviors 216
6.4. The imperfective aspect, attempt, preparation and effect 217
6.4.1. Incitement and persuasion. The aspect of verbs denoting exerting influence on the addressee 222
6.5. Perfective verbs in the Polish Criminal-Law Code and Civil Code 226
6.6. The illustrative function of the imperfective aspect in Polish. The definitional function of the
imperfective aspect in legal codes 228

CONCLUSION. AN ALGORITHM FOR THE USE OF ASPECT IN POLISH 232
APPENDIX. HOW TO DEAL WITH ASPECT IN THEORETICAL TERMS? 237
D.1. A subjective history of aspect studies 237
D.1.1. First reflections on aspect opposition. Grammars and dictionaries 238
D.1.2. Structural analysis of aspect. From the beginning to the middle of the twentieth century 240
D.1.3. Analysis of aspectual senses – the latter half of the twentieth century 242
D.1.4. Polish aspectology since WWII 244
D.1.5. Aspectology at the turn of the millennium. Cognitive analysis, research on aspect in the
narrative, aspect and modality, and the comparative description of aspect in different Slavic languages 247
D.1.6. Contemporary aspectology in Poland 252
D.2. Aspect in dictionaries 256
D.2.1. Aspect in Polish monolingual dictionaries 257
D.2.2. Aspect in bilingual and specialized dictionaries 264
D.3. Aspect in corpora 266
D.3.1. Tagging aspectual pairs 268
D.3.2. Aspect query in corpora. Prefixal and suffixal aspectual pairs 271

References 273
Tables 289
Subject index 290
List of quoted verbs and aspect pairs 297
Lectures on Polish verbal aspect. Summary 308

Szczegóły ebooka Wykłady o aspekcie polskiego czasownika